Afschaffing van de laatste resten sociale zekerheid komt in zicht

Afgelopen zaterdag publiceerde Trouw een artikel op de voorpagina waarin duidelijk werd dat de rechtse partijen onderhandelen over afschaffing van de bijstand en het samenvoegen van allerlei regelingen, zoals de bijstand, de WSW en de Wajong. Alleen de PVV zou nog dwars liggen, maar gezien de opstelling van die partij in de onderhandelingen over de verhoging van de AOW-leeftijd en gezien het feit dat Wilders een liberaal is afkomstig uit de VVD, zal dat verzet niet lang duren.

Deze situatie is resultante van een langdurig lobbyproces van een veelheid aan politieke stromingen en belangengroepen in de afgelopen jaren, zoals de vereniging van directeuren van Sociale Diensten, DiVOSA. In feite hebben zij de contouren voor een nieuw stelsel al vorig najaar vastgesteld. Daarbij is er niet alleen sprake van een lobby van rechtse partijen, maar ook van de sociaal-democraten, wel of niet van Partij van de Arbeid-huize, die in feite hetzelfde willen. DIVOSA publiceerde vandaag een plan om de afbraak vorm te geven. In een nieuw stelsel van samenvoeging van verschillende regelingen moeten mensen beneden het minimumloon gaan werken onder een bijstandsachtig regiem, waarbij ze met huid en haar – ondanks dat ze betaald werk verrichten – zijn overgeleverd aan de nukken en strenge controles van almachtige klantmanagers in dienst van de gemeente. Anders gezegd: de reorganisaties en bezuinigingen die op stapel staan en die zonder verzet ongetwijfeld zullen worden ingevoerd, betekenen een nieuwe vorm van gecontroleerde slavernij van de onderklasse. Nog redelijke regelingen als de Wajong (een geïndividualiseerde arbeidsongeschiktheidsverzekering) en de WSW (werken als arbeidsgehandicapte met de volwaardige status van werknemer, een CAO en een redelijk inkomen) worden afgeschaft en vervangen door een ministelsel waarin de principes worden overgenomen van de partnertoets en de vermogenstoets zoals die nu in de bijstand ook bestaan.

Discussiepunt

Discussiepunt is nog of die bijstandsachtige aanvullende regeling tijdelijk zal zijn of niet, en zo ja, in hoeverre. In december vorig jaar reisden sociaal-democraten onder leiding van de toenmalige staatssecretaris Jetta Klijnsma af naar Amerika, waarbij zij aangaven bijzonder gecharmeerd te zijn van het bijstandssysteem daar. Blijkens een artikel in Trouw van 3 december 2009. René Paas, voorzitter van de belangenvereniging van Sociale Diensten in december: “Het zou wel eens kunnen dat hier de basis is gelegd voor de herziening van het sociale stelsel in de komende drie jaar.” In het Amerikaanse systeem hebben alleen kostwinners recht op bijstand, mits ze kinderen hebben. In de praktijk zijn dat met name alleenstaande vrouwen. Wie geen kind heeft, kan voor zo’n 200 dollar per maand voedselbonnen krijgen. Dat is de ‘bijstand’ waar zij van moeten rondkomen. Dat zijn meestal alleenstaande jonge mannen zonder werk, die vervolgens vaak in de criminaliteit belanden, schrijft Trouw. Deze beperking is volgens Klijnsma en haar delegatiegenoten niet direct toepasbaar op de Nederlandse situatie, maar de tijdelijkheid van de bijstand (uitkeringen worden in de VS hooguit vijf jaar verstrekt) stuit wel op enthousiasme. Zo zegt Eric ten Hulsen, directeur van de Amsterdamse Dienst Werk en Inkomen, in Trouw: “Je gaat dan met een heel andere focus met die mensen aan de slag. Het idee is veel meer om mensen in hun eigen kracht te houden.”

Bewindsvrouw Klijnsma, die zelf met de sociale hervormingen in Nederland aan de slag moet, vult aan op Van Hulsen: “Die tijdelijkheid houdt wel de druk erop.” Dat mensen in Amerikaanse projecten nog een tijdje worden begeleid na het vinden van werk, spreekt haar ook erg aan: “Uiteindelijk moeten mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun leven. Maar de begeleiding bij ons kan vaak echt een onsje enthousiaster. Als je ’s nachts ineens in een dikke depressie zit, moet je iemand kunnen bellen.”

Regeerakkoord

Wat er ook voor regeerakkoord uit de bus komt, deze week, de afschaffing van de bijstand is nog slechts een kwestie van tijd, met hartelijke medewerking van de sociaal-democraten en DIVOSA, die hun eigen belang (het verdedigen van de budgetten van de eigen organisatie en haar machtspositie) laten prevaleren boven de belangen van de klanten. Zij bepalen – terwijl ze uitvoerende ambtenaren zijn – de toekomst van de sociale zekerheid in Nederland via hun machtige lobby-apparaat, samen met bijvoorbeeld Annemarie Jorritsma, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en prominent VVD-er. De contouren van het nieuwe stelsel zijn allang vastgesteld, en de discussie daarover in de democratisch verkozen organen is mosterd na de maaltijd. Wat heeft Jorritsma vorige week bij haar bezoek aan de onderhandelaars over het nieuwe kabinet besproken? Ongetwijfeld ook dit onderwerp. Waarbij de onderhandelingen wellicht op dezelfde manier zullen verlopen als bij de invoering van de huidige Wet Werk en Bijstand: de gemeenten slikten bezuinigingen en reorganisaties ten koste van de bijstandsgerechtigden, in ruil voor versterking van hun bestuurlijke machtspositie.

Ik heb in dit verband nog niet gesproken over de keiharde lobbyisten voor de Amerikaanse Work First- methoden, en de maffia van de reïntegratiebedrijven-industrie, die zichzelf op een handige manier ingewerkt hebben in de sociale netwerken van contracten afsluitende gemeenteambtenaren en bestuurders, en die dure commerciële congressen organiseren voor gemeenteambtenaren, te betalen uit de reïntegratiegelden. Voorbeeld is de Rotterdamse PvdA-wethouder Dominique Schreyer, die enige tijd geleden in het nieuws kwam omdat hij de Rotterdamse wijken wel even “werkloosheidsvrij” zou maken. Uitvoerder van zijn plannen werd Dick Vink, een van die lobbyisten voor het keiharde Amerikaanse systeem. Van de plannen van Schreijer is trouwens niets terechtgekomen.

Piet van der Lende

Dit artikel verscheen eerder op de website van de Bijstandsbond.