Balsem voor de ziel

Hoe dat genot eruit ziet bij mensen met racistische vooroordelen is interessant om je in te verdiepen. Het is eigenlijk een dubbel genot, twee soorten heerlijke gevoelens die geen van beide te versmaden zijn. Het eerste gevoel is dat zij beter zijn dan de niet-westerse immigranten. Je verheven voelen boven een minderheidsgroep geeft de illusie van een verhoogde eigenwaarde – gelukkig ben jij niet zoals zij! Zij met hun achterlijke opvattingen en gedrag, nee, dan heb jij het getroffen dat je een vertegenwoordiger bent van de hooggeprezen westerse cultuur. Het andere heerlijke gevoel dat mensen met een racistisch gedachtegoed ervaren, bestaat uit het beleven van een eenheidsgevoel. Het gevoel één te zijn met alle mensen die er net als jij van overtuigd zijn dat de moslims de oorzaak zijn van alle ellende in de wereld. Samen een aangewezen, vastomlijnde zondebok buitensluiten maakt dat je ergens bij hoort, deel uitmaakt van een groep gelijkgezinden. Met in dit geval het bijkomende voordeel dat de zondebokken uiterlijk herkenbaar zijn in de openbare ruimte. In een wereld vol tegenstellingen en verwarring biedt het soelaas om tenminste niet meer van mening te hoeven verschillen over de vraag wie daarvoor verantwoordelijk zijn. Tijdens mijn jarenlange leraarschap was ik er getuige van hoe klassen genoten van hun eenheidsgevoel ten aanzien van hun zondebokken. Al mijn gepraat met de pesters en de gepesten was vergeefs zolang het mij niet lukte de omstanders te bereiken – deze meelopers waren het immers die het pesten gaande hielden met hun gegrinnik of zelfs met hun zwijgen. Maar zij lieten zich niet zomaar beroven van hun gezamenlijk besef een hekel te hebben aan de zondebok, die het er in hun ogen ook nog eens zelf naar maakte. Ze voelden feilloos aan dat al hun onderlinge ergernissen, ruzies en jaloezieën dan onmiddellijk weer zouden gaan opspelen.

Anne-Ruth Wertheim in Balsem voor de ziel (Republiekallochtonië)