Bewakers Leids dwangarbeidcentrum bedreigen activisten

Logo van het Leidse dwangarbeidcentrum.
Logo van het Leidse dwangarbeidcentrum.

Een flink aantal Leidse werklozen lijkt, ondanks eerdere beloften van CDA-wethouder Jan-Jaap de Haan, toch langer dan zes weken te moeten dwangarbeiden. Dat blijkt uit de verhalen die boze werklozen vertellen aan de Doorbraak-activisten die regelmatig het dwangarbeidcentrum DZB bezoeken. Vandaag werden die activisten overigens opnieuw fysiek bedreigd, en een van hen werd zelfs een kwartier vastgehouden door vier opgefokte bewakers. De politie moest hem komen ontzetten.

In de Leidse gemeenteraad is afgesproken dat werklozen maar liefst zes weken gratis moeten komen werken voor hun uitkering, zogenaamd om hen te kunnen observeren. Werkloosheid ligt volgens de gemeente immers aan gedragsproblemen en niet aan de economische situatie. Vorig jaar maakte Doorbraak bekend dat de wethouder en de directie van de DZB flinke aantallen werklozen veel langer aan de dwangarbeid hielden, soms tot meer dan een jaar. De wethouder beloofde beterschap, maar sindsdien is ons gebleken dat de zes weken termijn nog steeds overtreden wordt. Het centrum lijkt minstens twee manieren te hebben gevonden om de vaste termijn te ontduiken.

Vrijwillig

In de eerste plaats wordt aan werklozen gevraagd om “vrijwillig” door te werken. Maar van vrijwilligheid kan geen sprake zijn in zo’n situatie van complete onmacht. Dwangarbeiders kunnen nooit zeker weten of ze niet op de een of andere manier gepakt zullen worden als ze weigeren. Machtsbeluste reïntegratieconsulenten kunnen namelijk naar believen verzinnen dat ze onvoldoende meewerken en hen daarom korten. Dat overkwam ook dwangarbeider Ahmed. Met behulp van Doorbraak en een advocaat wist hij zijn volkomen onterechte korting dan wel terug te draaien, maar veel dwangarbeiders zijn niet georganiseerd en weten niet van die mogelijkheid. Daardoor hebben de consulenten vrij spel, en dat weten dwangarbeiders maar al te goed.

En er lijkt nog een tweede manier te zijn om werklozen aan de dwangarbeid te houden. Er wordt hen een cursus aangeboden, maar die mogen ze alleen volgen in ruil voor gratis doorwerken. Het lijkt erop dat de gemeente Leiden “de tegenprestatie” van staatssecretaris Jetta Klijnsma zo alvast ingevoerd heeft, zij het op een iets andere manier dan ze wellicht voor ogen had. Kortom, de beloften van De Haan van vorig jaar in de raad zijn van weinig waarde geweest. Maar de meeste partijen laten zich zijn praatjes maar al te graag op de mouw spelden: de aanpak van de werklozen kan hen immers niet streng genoeg zijn. Zo komt het dat de wethouder en de directie van het dwangarbeidcentrum gewoon hun eigen repressieve gang kunnen gaan, zonder dat er een haan naar kraait.

Werkinstructie

In principe mag iedere Leidenaar het plein voor het dwangarbeidcentrum DZB oplopen en op een bankje gaan zitten. Behalve als de bewakers vermoeden dat hij of zij lid is van Doorbraak. Iedereen mag zelfs het gebouw binnengaan en in de kantine een vorkje prikken. Dat doen dan ook tientallen medewerkers van bedrijven in de buurt. Doorbrakers kunnen niet eens bij de deur komen. Iedereen mag op de straat langs het plein met iemand anders een praatje maken. Behalve leden van Doorbraak, want in dat geval spreekt burgemeester Henri Lenferink van een demonstratie en moeten ze hun praatje vooraf bij hem aanmelden, op formulieren in drievoud. Niet dat we ons aan die absurde verordening houden natuurlijk. Vooralsnog zonder gevolgen.

Zo leek het allemaal tot voor kort. Uit de interne werkinstructie voor de bewakers, die we in handen hadden gekregen, bleek echter dat Doorbraak-leden alleen van het plein verwijderd mogen worden indien de bewakers vaststellen dat ze overlast veroorzaken. Vorige week woensdag namen we de proef op de som en gingen we, nadat de pauze van de dwangarbeiders met wie we spraken ten einde was, op het volkomen verlaten plein op een bankje in de zon zitten. Een onvoorbereide en redelijk vriendelijke bewaker kwam ons meteen wegsturen. Na enige discussie hielden wij hem een kopie van zijn eigen werkinstructie voor. Hij moest toegeven dat we geen overlast veroorzaakten en haalde bakzeil, enigszins verbaasd over het feit dat wij de beschikking hadden over zijn werkinstructie en die bovendien beter kenden dat hijzelf.

Geen foto’s

Het gaat ons er bij het bezoeken van het centrum om gesprekken te voeren met de dwangarbeiders over hun situatie en hun verzet, en daartoe is een rustige en vertrouwelijke sfeer nodig. De gemeente en de DZB proberen de situatie juist daarom voortdurend te escaleren. Bij ons bezoek van vandaag waren er zodoende maar liefst vier bewakers aanwezig. Toen we na de pauze opnieuw rustig op het bankje plaatsnamen, kwamen meteen twee van de bewakers op ons af. Een rustig gesprek zat er niet in: de niet erg professionele bewakers begonnen meteen met een scheldpartij. “Ga wat nuttigs doen” en “Ga een baan zoeken”, waren nog twee van de meer beleefde uitingen. Toen we niet meteen opsprongen, gingen de twee over op fysieke bedreigingen: “Je kan een klap voor je smoel krijgen als je zo doorgaat” en “Als ik je een keer in burger tegenkom, dan zullen we zien wie er blijft lachen”. Hij doelde op het feit dat we beleefd bleven en weigerden mee te gaan in een escalatie. “Die irritante glimlach ram ik straks van je smoel.” Na die opmerking zijn we maar van het plein afgegaan.

Maar daarmee was de kous niet af, want toen richtte hun aandacht zich op een andere aanwezige Doorbraker die foto’s van het gebeuren maakte. Die stond niet op het plein. De opgefokte bewakers liepen op hem af en eisten zijn camera op om zijn foto’s te kunnen wissen. Dat weigerde hij vanzelfsprekend en daarop wilde hij weglopen. Er kwamen nog twee bewakers bij, en met z’n vieren gingen ze om ons heen staan. Een van hen greep de fotograaf vast. Ze belden de politie en er kwam ook nog een of andere ons onbekende opperbewaker bij. Na een kwartier verschenen er twee agenten en later nog eens twee. Die ontzetten de Doorbraak-activist, en gaven tot grote teleurstelling van de bewakers te kennen dat het maken van foto’s nu eenmaal niet verboden is. De bobo riep nog dat we op het plein waren geweest. Maar dat boeide de agenten niet erg, aangezien we er zelf weer afgegaan waren. Ook zei de opperbewaker dat de werkinstructie niet meer geldig was. Binnen een week hebben ze kennelijk een nieuwe geschreven.

Doorgaan

Het onderonsje na afloop.
Het onderonsje na afloop.

Nadat de partijen uit elkaar gingen, liepen de agenten nog even mee met de bewakers om onderling wat na te smoezen. Dat is niet verbazingwekkend, ambtenaren onder elkaar. Wel moet gezegd worden dat het alweer de tweede keer is dat de politie volkomen opgefokte en bedreigende DZB-medewerkers tot de orde heeft moeten roepen. Wij hebben geen enkele behoefte aan een conflict met de bewaking, dat leidt ons maar af. Ons doel is, zoals gezegd, het leggen van contacten met de dwangarbeiders. We weten dat de DZB foto’s van ons heeft opgehangen, zodat de bewakers ons kunnen herkennen. We hebben inmiddels foto’s van alle bewakers die ons fysiek bedreigen, zodat wij hen herkennen. We zijn niet van plan om verder iets met die foto’s te gaan doen, maar mochten de fysieke bedreigingen aan blijven houden, dan zullen we ons mogelijk genoodzaakt gaan voelen om ze te gaan publiceren. Ondertussen laten we ons niet afschrikken, en gaan we gewoon door met ons actie-onderzoek tegen dwangarbeid. Wordt zoals gebruikelijk vervolgd.

Eric Krebbers