De Peueraar 6, februari 1991

Auteur: Harry Westerink

Op zondag 13 januari 1991 nam het Chili Front Leiden afscheid tijdens een bijeenkomst in het Leids Volkshuis. Tegelijkertijd werd een nieuwe organisatie gepresenteerd: Stichting America Latina. Naar aanleiding hiervan wordt in dit artikel aandacht besteed aan de solidariteit met Latijns-Amerika, een beetje geschiedenis, een aantal ervaringen, een paar opmerkingen over de motivatie van activisten, en natuurlijk ook de plannen voor de toekomst.

Geschiedenis

Latijns-Amerika kreeg internationale aandacht in de jaren zestig naar aanleiding van de overwinning van de Cubaanse revolutionaire beweging "26 juli". Het voorbeeld van de Cubaanse revolutionairen, die een dictatuur ten val brachten en een socialistische maatschappij gingen opbouwen, motiveerde veel Latijns-Amerikanen, en sprak tot de verbeelding van veel jongeren in de Westerse landen.

De "guerrilleros" werden overal actief: in Guatemala, Panama, Venezuela, Colombia, Peru, Argentinië, en ga maar door. Een droom was werkelijkheid geworden: het was mogelijk... Aan het begin van de jaren 60 hadden de Amerikanen de les geleerd en hun strategie aangepast.

"De revolutie in vrijheid" werd het stokpaardje van de nieuwe machthebbers (Christen-Democraten) en ze balanceerden tussen de multinationals, de grootgrondbezitters en de aspiraties van het volk. En die strategie werkte, voor een paar jaar. De "guerrilleros" kregen steeds minder steun (Che Guevara werd in Bolivia vermoord), de nieuwe ondernemers pasten een beperkte landbouwhervorming toe, de bevolking ging geloven dat het misschien mogelijk was om uit de armoede en de onderdrukking te komen zonder geweld, zonder een echte revolutie. De linkse politieke partijen probeerden invloed te krijgen binnen het kader van de bestaande burgerlijke democratieën.

Rond 1967-68 werd het duidelijk dat de beloften geen werkelijkheid konden worden. Een redelijk goed georganiseerde centrum-linkse coalitie kwam in 1970 in Chili aan de macht: het Chileense experiment was begonnen, onder leiding van Salvador Allende. De Amerikanen gingen in de verdediging, Europa en de rest van de wereld was verbaasd en benieuwd.

De solidariteit in het begin

Op dat moment had de Vietnam-oorlog ook de aandacht van de hele wereld. Een massale solidariteitsbeweging was ontstaan. Die generatie had de studentenopstanden van 1968 meegemaakt, de "flower-power", "de verbeelding aan de macht", enzovoorts. Toen de Amerikanen en het leger op een beestachtige wijze een eind maakten aan het Chileense experiment, ontstonden overal solidariteitscomités met het Chileense volk. Tussen 1973 en 1976 kwamen uit Chili, Bolivia, Peru, Argentinië, Uruguay en Brazilië, duizenden politieke ballingen naar Europa (dus ook naar Nederland). Allerlei nieuwe comités zijn toen opgericht. In Leiden kwam het Chili Front in 1974. In 1977 kwamen ook Chilenen naar Leiden die ook in het Chili Front, de WereldWinkel en andere Leidse organisaties actief meededen. In de volgende jaren waren er veel activiteiten rond Cuba, Argentinië, Grenada en Bolivia. Wat later ging de aandacht naar Midden-Amerika: Nicaragua, El Salvador, Guatemala, Honduras en Panama.

De motivatie, de activisten

Maar wat motiveerde die mensen? Wie waren ze? Wat wilden ze bereiken? Het is duidelijk dat op die vragen geen eenduidige antwoorden zijn te geven. De meeste activisten waren niet echt in actie gekomen om ideologische redenen, maar meer uit verontwaardiging. Een enkeling zag geen kans om het socialisme

in eigen land te realiseren, dus die ging dezelfde pogingen in Latijns-Amerika steunen. Een ander was bezig met zijn of haar studie en had Latijns-Amerika als regionaal bijvak genomen. En niet te vergeten die paar jongeren die ook in een comité terecht kwamen omdat het zo gezellig was of omdat hun vrienden daar ook in zaten.

De meeste Latijns-Amerika-activisten waren studenten. Meestal waren zij slechts enkele maanden actief. Ze moesten immers voor hun studie zorgen, en de laatste jaren was er niet zoveel vrije tijd meer over. Al die Latijns-Amerika comités en activiteiten bleken vaak alleen maar een "nuttige" en "bewuste" vrijetijdsbesteding. Hoe het ook zij, jarenlang is er veel aandacht voor Latijns-Amerika geweest in Leiden en omgeving, ook al ging dat met veel ups en downs.

Al die jaren is er veel gedaan voor en over Latijns-Amerika. Films, muziek, informatie-avonden, posters, folders, nieuwsbrieven, picket-lines, demonstraties, collectes, enzovoorts. Misschien is het jammer dat de meeste publicaties van de actiegroepen niet zo aantrekkelijk waren om te lezen, maar het ergste was dat er zoveel "kretologie" in die artikelen werd gebruikt. Daar waar wat diepere analyse werd gepoogd, was het moeilijk en moeizaam te lezen (moeilijk taalgebruik, hele lange teksten), en daar waar het eenvoudig werd geschreven was de tekst een verzameling van leuzen, kreten en cklichés.

Het resultaat

Het resultaat is duidelijk. Ook al was je geïnteresseerd in Latijns-Amerika, de laatste tijd las je die nieuwsbrieven en folders niet meer. Even kijken wie ze gemaakt had, even de koppen lezen, en soms een of twee alinea's van een paar artikelen. De rest? Nou, je had al een vermoeden van wat er verder in de folder of nieuwsbrief zou staan, en negen van de tien keer was dat vermoeden juist. Niets nieuws onder de zon dus. Het leek alsof er in de laatste 10 of 15 jaar niets was veranderd.

In de praktijk blijkt dat er niet zoveel in Latijns-Amerika zelf is veranderd. Het socialisme is geen werkelijkheid geworden in het continent. De linkse politieke organisaties worden nu heel sterk beïnvloed door de sociaal-democratische gedachten (meedoen in het bestaande systeem en enkele beperkte hervormingen proberen te realiseren, de revolutie lukt toch niet meer). De ideologische motivatie is behoorlijk verzwakt. Er is geen nieuwe Che Guevar gekomen, er is geen tweede Cuba ontstaan, er is geen nieuwe mens. En daar in Latijns-Amerika zelf, lopen de oude revolutionairen rond met een bittere smaak: onze generatie heeft het niet voor elkaar kunnen krijgen, maar onze kinderen tonen ook geen motivatie om onze wapens en idealen over te nemen. Dus meedoen en van binnenuit toch "iets" proberen te veranderen.

De oorzaken

De zogenaamde individualisering van de samenleving? De frustratie over een droom die nog geen werkelijkheid wil worden? De ideologische catastrofe van de zogenaamde "socialistische" landen, met dictators, onderdrukking, schendingen van mensenrechten, armoede, enzovoorts? De steeds belangrijker noodzaak om carrière te maken en geen tijd te verliezen? De vervelende herhaling van kreten en leuzen? De constatering dat er toch weinig veranderd is in de afgelopen jaren?

Je zou duizenden mogelijke oorzaken kunnen noemen en tot de conclusie komen dat ze allemaal toch meespelen. Je zou weken of maanden lang hierover kunnen discussiëren. Maar wat zou het opleveren? Hoogstwaarschijnlijk erg weinig voor je praktische activiteiten. Dus laten we die discussie voorlopig maar laten zitten. Het resultaat, zoals hierboven beschreven, is er. Laten we vanuit de huidige situatie opnieuw proberen te starten.

De toekomst

Ondanks de ups en downs van de Latijns-Amerika actiegroepen is gebleken dat er veel interesse bestaat voor de ontwikkelingen in dat werelddeel. Dat is de voornaamste reden voor een paar mensen die in deze nieuwe omstandigheden verder willen werken aan de solidariteit met de volksorganisaties die in Latijns-Amerika doorgaan met de strijd voor een betere samenleving.

De tijd van actiegroepen, denken ze, is al voorbij. Je moet de solidariteits-activiteiten anders aanpakken, maar ook niet direct per sé in de sfeer van lobbyen. Er zijn twee eenvoudige methoden die je kunt hanteren: 1. zorg dat mensen regelmatig met goede, eenvoudige en aantrekkelijke informatie geconfronteerd worden, en 2. zorg dat mensen herkenningspunten vinden tussen de ontwikkelingen daar en de problemen van de mensen daar, en de eigen situatie hier. Milieuproblemen, vrouwenproblematiek, werkomstandigheden, politieke vorming, gezondheidsproblemen, enzovoorts. Mogelijkheden zat.

Vanuit dat idee wordt in Leiden de Stichting America Latina opgericht. De stichting begint nu met een maandelijkse uitgave, "America Latina", dat gratis zal worden verspreid onder belangstellenden. Met dit blad wil de stichting de Leidse bevolking voorzien van informatie over Latijns-Amerika. Zo eenvoudig en aantrekkelijk mogelijk. Daarbij zal aandacht besteed worden aan de viering" van de "ontdekking" van Amerika 500 jaar geleden. Verder wil de stichting financiële steun proberen te verlenen aan volksorganisaties in Latijns-Amerika Het gaat hierbij vooral om vormingscursussen en diverse publicaties.

Bij al de activiteiten van stichting America Latina zijn medewerkers nodig. Je kunt contact opnemen met: Ricardo Rementeria Troncoso, of schrijven naar Stichting America Latina.

Terug