De Peueraar 11/12, juli/augustus 1991

Auteur: P'tje

Met onderstaand stuk wil ik reageren op de Voco-discussie in Peueraar 10. Een blad dat ik trouwens pas sinds twee maanden ken en leuk vind. Uit de stukken van de Lachende Lazuli en de Overloop heb ik vier vragen gehaald waar de discussie volgens mij om draait. Is het gebruiken, consumeren van dieren diervriendelijk? Is ecologie belangrijker dan veganisme, of andersom? Kies je voor kritisch consumeren of radicaliteit? En: bij wie ligt de verantwoordelijkheid voor uitbuiting, onderdrukking?

Dierlijke producten consumeren is diervriendelijk?

"Voor de duidelijkheid zeggen we hierbij dat wij tegen het doden van dieren zijn" (uit het stuk van De Overloop). Het is helaas nog steeds een wijdverbreid misverstand (een misverstand waar ik ook lang in geloofd heb!) dat je dieren kunt gebruiken zonder ze te hoeven doden.

Net als mensen zijn koeien zoogdieren. Om melk te kunnen geven moet een koe elk jaar kalfjes dragen. De melk die gemaakt wordt, is voor de kalfjes bedoeld. Wil je die koemelk inpikken voor mensen-consumptie, dan zul je de kalfjes bij de moederkoe moeten weghalen. Dat zo'n gebeurtenis een heel vervelende ervaring is voor zowel het kalfje als de moederkoe, lijkt me buiten kijf te staan. De stiertjes verdwijnen vervolgens, op een enkeling na, naar het slachthuis, want voor de bevruchting van koeien zijn maar een paar stieren nodig. Ook niet alle koekalfjes blijven leven, want elk jaar kalfjes laten dragen betekent binnen een aantal jaren een enorme verveelvoudiging van het aantal koeien (ook wel 'veestapel' genoemd, denk eens na over dat woord!) en boeren willen dat niet vanwege economische en ruimtelijke motieven. De koeien die geen kalfjes meer kunnen dragen en dus geen melk meer geven, leveren niets meer op, maar willen wel eten, en verdwijnen dan ook naar het slachthuis.

Dit verhaal gaat op voor zowel de bio-industrie, als de biologisch (dynamische) dierenindustrie. Aan elke hoeveelheid zuivel (vergeet daarbij niet schapen en geiten) zit onlosmakelijk een plas(je) bloed verbonden, en eigenlijk zou het het eerlijkst zijn als zuivelgebruikers dat bij de aankoop van hun zuivel zouden krijgen.

Aan diergebruik hoeft echter niet onlosmakelijk het doden van dieren vast te zitten. Denk bijvoorbeeld aan het houden van kippen en het gebruik van wol van schapen. Bovenstaande is voor mij dan ook een reden om geen zuivel te gebruiken, maar het is niet voldoende als argument tegen het "verantwoord dierlijke producten consumeren" (De Overloop) en voor veganisme.

Daarom stel ik de vraag welke wereld je als ideaal hebt (kunt hebben). Kies je voor een wereld waar voor geen enkele vorm van machtsuitoefening door mensen (onderdrukking, uitbuiting en doden) plaats is? Of kies je voor een wereld waar bovenstaande niet voorkomt onder mensen? Of kies je voor een wereld waar machtsuitoefening, in welke mate dan ook, wel voorkomt, onder mensen en tussen mensen en (andere) dieren?

Ik kies voor mogelijkheid 1. Mogelijkheid 2, een vrije mensen wereld met hekken, sloten, prikkeldraad, hokken, slachthuizen (of wat voor plekken dan ook waar gedood wordt) voor dieren, gaat mij niet ver genoeg. (Zoals elke dierenbezitter weet, blijven dieren niet binnen een omheining als ze er vandoor kunnen gaan. En als ze er niet vandoor gaan, komt dat omdat ze in alles (voedsel, warmte, gezelschap) afhankelijk zijn gemaakt, zijn geworden, van mensen.) Voor mensen is zo'n wereld een enorme verbetering, maar voor andere dieren is dat niet zo'n enorme verbetering. Mensvriendelijk is de wereld pas als mensen vrij zijn van welke vorm van macht dan ook, diervriendelijk is de wereld pas, als dieren vrij zijn van elke vorm van macht van mensen over dieren. Zo simpel ligt dat voor mij! (Een voor alle levensvormen aardige aarde lijkt me het ideaalst, maar leven kan alleen door het opeten van ander leven en daar zie ik mij geen verandering in brengen.)

Is ecologie belangrijker dan veganisme? Discussies over onderwerpen worden vaak ingewikkeld gemaakt doordat verschillende discussies door elkaar heen gaan lopen. Hoe belabberd iemand een standpunt uitdraagt en hoe onkritisch diegene is op andere gebieden, doet niets af aan het standpunt waar diegene wel voor staat. Vang elkaar geen vliegen af (vang sowieso geen vliegen af!) door tegen een ander te zeggen: "maar jij doet dat niet".

In de stukken van De Overloop en De Lachende Lazuli lijkt het alsof ecologie/milieuvriendelijkheid en veganisme twee verschillende onderwerpen zijn. Voor mij zitten ze echter aan elkaar vast. Als je tot in alle hoekjes van je leven veganistisch wil proberen te zijn, dan kom je volgens mij uit op het proberen zo milieuvriendelijk te leven. Bespoten voedsel (maar ook tabak en gangbare katoen bijvoorbeeld) gaat ten koste van planten, insecten, insecteneters en mensen (door ermee te werken (tegen hongerlonen) en door het te eten). Als je ecologie/milieuvriendelijkheid serieus neemt, dan kom je volgens mij uit op... juist, veganisme. "Het vee wordt uitsluitend (-iets dat ik me overigens afvraag-) gevoerd met biologisch voer ongeschikt voor menselijke consumptie" (De Overloop). Bij het (gevangen) houden van dieren heb je veel meer landbouwgrond, en meer voedingsstoffen nodig dan bij 100 procent plantaardige voeding, omdat je ook al die gevangen dieren moet voeden. Dat lijkt me niet zo ecologisch. De ruimte die vrij komt als je geen kilometers weiland en kilometers maisvelden meer nodig hebt voor het houden van dieren, zou een vrijplaats kunnen worden voor de natuur. Waaronder "wilde" ( is vrije) dieren.

Naast het onecologische van niet-veganistisch leven, is het ook mensonvriendelijk. Terwijl de wereld overbevolkt is met huis- en gebruiksdieren, die (goed) gevoed (moeten) worden, snakt een groot deel van de mensen (in een overbevolkte mensenwereld) naar een hap voedsel.

Kritisch of radicaal consumeren?

Kritisch consumeren raakt in. Onder kritisch consumeren wordt verstaan, "letten op sociale, economische en milieu aspecten" (De Overloop). Je weet wel: Max Havelaar koffie, biologische (dierlijke) producten gebruiken, de auto eens wat vaker laten staan, sparen bij de ASN. Kritisch consumeren is een stap in de goede richting, maar je kunt veel verder gaan. Op dat laatste kun je mensen (en vergeet daarbij niet jezelf!) aanspreken. Kritisch consumeren kun je verbreden tot radicaal consumeren/leven, en onder radicaal versta ik het letten op alle aspecten van onderdrukking, uitbuiting, doden. Minder radicaal zijn omdat dat mensen niet afschrikt, vind ik geen oplossing. Je gaat toch ook niet maar wel een beetje seksistisch doen, omdat seksisten afgeschrokken worden door mensen die radicaal niet aan seksisme doen?!

Een veganistische Voedselcoöperatie oprichten, houdt niet automatisch in dat je gaat preken voor een eigen parochie, wat De Overloop beweert. Niet-veganisten kunnen hun niet-veganistische spullen ook ergens anders gaan kopen (een voco hoeft geen supermarkt te zijn). In Utrecht bestaat sinds tweeënhalf jaar een veganistische voedselcoöperatie (in de oprichtingsgroep zaten slechts anderhalve veganist!). Onder het motto "we verkopen alleen plantaardige producten om de discussie over zuivel te stimuleren, omdat met de huidige consumptie nooit genoeg uit de scharrelsector kan komen". Het is niet mijn motto, maar voor de dieren betekent het weer een dieruitbuitingsvrije plek erbij. Naast het veganisme streeft de Utrechtse voco naar het verkopen van 100 procent biologische producten, die ook politiek verantwoord zijn (al zijn 100 procent politiek verantwoorde producten zelden te vinden). Elke woensdag kunnen er bovendien 30 mensen voor zes gulden 100 procent veganistisch/biologisch eten (voorgerecht, maaltijd en een toetje (wel opgeven van tevoren)). Dat het geen preken voor eigen parochie is, blijkt uit het feit dat slechts (helaas) een zeer klein deel van de mensen die er komt kopen veganistisch is.

Met een veganistische/biologische/politieke voco kun je mensen laten zien dat het ook anders kan. Een niet-veganistische voco zal nooit kunnen laten zien dat je prima veganistisch kunt leven. (Je kunt dat ook op andere manieren laten zien. Met Atalanta en de Citroenvlinder (die alleen via mij overlapt met de Utrechtse voco) staan we bijvoorbeeld op manifestaties, milieumarkten, informatieavonden over voedsel enzovoorts. Met hapjes, een veganistisch/biologisch kookboekje, en andere boeken.

Wie draagt de verantwoordelijkheid?

Ligt de kern van de veranderingen bij de staat, multinationals, bedrijven en zomeer of bij de mensen zelf? Ik denk bij allemaal. De eersten bestaan ook slechts uit mensen. Het meest dichtbije en daarom het meest gemakkelijke is het veranderen van je eigen consumptiepatronen (en denkpatronen!). Daar kun je heel ver (en volgens mij nooit te ver) in gaan. Maar omdat andere mensen dan nog wel kunnen blijven doorgaan met mens-, dier- en voor de rest van de natuur onvriendelijk gedrag, blijft kritiek geven (en daarvoor zijn vele manieren) noodzakelijk.

Alle dieren (mensen inclusief) vrij!

Terug