De Peueraar 16, december 1991

Auteur: Eric Krebbers en Bram

Na het lezen van het artikel dat Yvonne schreef in Peueraar 15 hadden we alle twee zoiets van, hmm leuk om daar een reactie op te proberen te schrijven. Het artikel dat een reactie is op een thema-avond over de textielindustrie in India, welke werd georganiseerd door onder andere de Wereldwinkel Oegstgeest, roept een aantal vragen op, waar volgens ons, vaak te makkelijk overheen gelopen wordt of waar in ieder geval nauwelijks discussie over is. Vragen die met name betrekking hebben op solidariteit en de praktische invulling daarvan. "Kun je solidair zijn met zelforganisaties in de Derde Wereld die er voor kiezen 'binnen' de kapitalistische wereldordening op een menselijke manier mee te draaien" "Moet je, als zij vragen om een professionele winkelketen met aan de mens prijzend beleid, dat ook klakkeloos opvolgen, want hebben wij niet makkelijk praten met elke dag, een belegde boterham op ons bord". En als je geen klakkeloos ja of nee kunt antwoorden, hoe zien dan de nuances er uit, en hoe geef je solidariteit praktisch vorm.

Irani Sen, vertegenwoordigster van alternatieve textielcoöperaties in India, wees bijvoorbeeld een totale boycot van C&A af met de motivatie dat veel mensen in India erg afhankelijk zijn van dit bedrijf. Een totale boycot zou dus negatief uitpakken. Het lijkt dan erg lomp om vanuit onze situatie te bepalen dat we gewoon doorgaan met die campagne.

Toch zouden we hier een aantal kanttekeningen bij willen plaatsen. Vaak wordt er vanuit het Westen gekeken naar 'de' Derde Wereld, en 'de' mensen in 'de' Derde Wereld. Daaruit volgt dat als iemand uit die Derde Wereld iets zegt, dat ook de mening is van de mensen uit de Derde Wereld. Dat dit belachelijk is zal nu iedereen erkennen, de consequentie is dan echter wel dat we ons niet perse achter Irani Sen hoeven te scharen, iets wat veel solidariteitsgroepen vaak wel doen, en zeggen dat wij dat ook moeten doen. Opvallend hierbij is dat meer gematigd linkse groepen mensen uit de Derde Wereld op hun thema-avonden laten spreken die hun in hun politiek bevestigen en dat radicalere groepen dat ook doen. Het is dan ook niet geheel toevallig dat op een door een Wereldwinkel georganiseerde avond iemand spreekt die het alternatief consumeren predikt en voor een professionelere aanpak pleit. Dat is namelijk precies de richting waar een gedeelte van wereldwinkeliers zich op richt. Op een avond georganiseerd door bijvoorbeeld politiek informatiecentrum De Invalshoek, zal je eerder iemand zien spreken vanuit een revolutionaire groep uit de Derde Wereld. Hiermee komen we dus terug op de vraag, wat is solidariteit en hoe vul je dat in.

Eerst een belangrijk onderscheid: solidariteit en liefdadigheid. Liefdadigheid komt volgens ons voort uit een gebrek aan bewustzijn of politieke analyse: "Ach, die arme mensen hebben niets te eten, laten we gaan collecteren, voedsel sturen et cetera". De vraag naar de oorzaken wordt niet gesteld. Solidariteit komt volgens ons voort uit herkenning van problemen en tegenstellingen die op wereldschaal spelen. En vanuit je analyse over die problemen en tegenstellingen richt je je eigen strijd in, en geef je solidariteit een praktische invulling, uiteraard afhankelijk van de positie waar je in zit en de mogelijkheden die je hebt.

Hiermee willen we weer terug komen op het voorbeeld van de onafhankelijke textielcoöperaties in India. We voelen ons solidair met die textielcoöperaties omdat ze zich tegen hetzelfde systeem keren als waar wij ons tegen verzetten. Dat betekent echter niet dat we daarmee onze analyse moeten laten varen, dat als er hier in het westen niet een aantal fundamentele veranderingen plaatsvindt, ze door multinationale ondernemingen als C&A zullen worden vernietigd of hooguit in de marge zullen blijven, en dat een professionele winkelketen met aan de mens prijzend beleid daar niks aan zal veranderen. En dat voor ons de vraag blijft staan of het wel zo logisch moet zijn dat wij consumeren en zij produceren, of daar nu het woordje '"kritisch" voor staat of niet.

Betekent dit dan dat zolang die fundamentele veranderingen niet hebben plaatsgevonden dit soort coöperaties zelf maar moeten zien hoe ze het redden? Nee, het probleem ligt volgens ons meer bij de solidariteitsbeweging in het westen. Aan de ene kant heb je de zogenaamde "gematigde" groepen die zich alleen maar op dit soort initiatieven storten en vaak die noodzakelijke fundamentele veranderingen uit het oog verliezen, waardoor het meer op liefdadigheid gaat lijken. En aan de andere kant heb je de, vaak marginalere maar radicalere, groepen die in hun kritiek hierop blijven hameren op het abstracte imperialisme en voor concrete ondersteuning van initiatieven als zo'n textielcoöperatie geen tijd lijken te hebben. (Door de zwart/witheid van deze stelling zal waarschijnlijk niemand er zich in herkennen, maar het is wel hoe er naar elkaar gekeken wordt).

Een belangrijk punt in de discussie over solidariteit is volgens ons dat je beseft dat mensen vanuit verschillende posities en mogelijkheden hun perspectieven ontwikkelen. Wij kunnen hier wel zeggen dat het voor mensen in India slimmer is om hun eigen voedsel te verbouwen, dat betekent dan niet dat ze daar ook de mogelijkheden voor hebben. Om land te verkrijgen hebben ze kapitaal nodig, en kapitaal kun je verkrijgen door te produceren voor het westen. Zij kunnen wel zeggen dat we hier een professionele winkelketen moeten opzetten, maar dat betekent niet dat daar voor ons het perspectief op verandering in zit: mensen aanspreken op hun consument-zijn.

Solidariteit verlangt volgens ons dan ook een open en gelijkwaardige discussie, en geen eenzijdige hulp of steun vanuit het westen of het opgeven van je eigen analyses. Irani Sen schetst voor ons met haar kritiek op een totale boycot van C&A precies de machtspositie van dat bedrijf en de noodzaak dat multinationals als C&A van de aardbodem verdwijnen. Een boycot is een van de middelen daartoe en zal volgens ons, bij voldoende druk, eerder de positie van de textiel-arbeiders verbeteren dan verslechteren. Als hier in het westen de druk op bedrijven als C&A niet wordt opgebouwd, zal C&A op het moment dat ze in India teveel tegenstand ontmoet, die simpelweg onderdrukken, of haar productie verplaatsen naar een ander gebied op deze aardbol.

Tot zover deze reactie. Wij zijn ons ervan bewust een aantal algemeenheden op een rijtje te hebben gezet. Voor ons ligt daarin echter een basis van waaruit we zoeken naar een concrete praktijk. We hopen op vele reacties.

Terug