De Peueraar 17, januari 1992

Auteur: Eric Krebbers


Interview met Esau du Plessis

Hoe staat het met de Leidse BOA (Boycot Outspan Aktie) nu ons steeds opnieuw berichten bereiken over een subsidiestop? Hoe kijkt de BOA aan tegen de veranderende situatie in Zuid-Afrika en de reactie in het Westen daarop? En wat vindt de BOA van de groei van de fascist ische partijen in de ons omringende landen? Drie vragen die we stelden aan Esau du Plessis, al jaren een van de actieve krachten binnen de organisatie. We troffen hem in het kantoor op de Oude Vest.

Wanneer is de BOA eigenlijk begonnen?

Du Plessis: "Het idee ontstond in 1968, naar aanleiding van een reclamecampagne van Outspan waarbij een aantal blanke meisjes in oranje jurkjes Outspan-sinaasappelen stond uit te delen. In 1970 zijn we toen begonnen met de BOA en in 1972 zijn we een rechtspersoon geworden in verband met de subsidies, die we overigens voor het eerst in 1973 kregen. Ikzelf ben al 32 jaar bezig met anti-apartheidsstrijd. Eerst nog in Engeland, waar toen al een aantal acties tegen apartheid gevoerd werden. In Nederland aangekomen merkte ik dat de bewustwording voor wat betreft de situatie in Zuid-Afrika nog op een laag pitje stond. Er waren slechts 2 publicaties verschenen over apartheid. De voorloper van de FNV pleitte openlijk voor goede handelsbetrekkingen met Zuid-Afrika. De discussies werden voornamelijk gevoerd over de vraag of apartheid goed is, terwijl over alternatieven nog nauwelijks nagedacht werd. De Nederlanders bleken onrecht het liefst ver van hun bed te bestrijden: men kon gemakkelijk zeggen tegen apartheid te zijn zonder dat het consequenties had voor hun politiek hier. Het werd dan ook een strijdpunt van BOA om apartheid in Zuid-Afrika te koppelen aan het racisme hier."

Hoeveel mensen werkten er toen mee aan de BOA?

"Veel meer dan nu. De actiebereidheid was veel groter, maar het was ook veel oppervlakkiger. Vanaf het begin was BOA een landelijke organisatie. Er werden acties gevoerd tegen onder andere de Amro-bank die nauwe banden had met Zuid-Afrika en natuurlijk tegen de Outspan-vruchten onder het motto "Pers geen Zuid-Afrikaan uit". Ook Wereldwinkels deden toen mee. Nu zijn deze winkels meer een soort kruideniertjes geworden. Veel commerciëler. Ook de politieke partijen werkten toen mee, zoals de PPR, PSP en de CPN. En ook het IKV. Er waren actie-afdelingen door het hele land. De BOA was een soort coördinatiepunt. (De Plessis laat heel wat krantenknipsels zien over de begintijd van de BOA. Men maakte nogal wat los, zo te zien.) In 1979 zijn we begonnen met de stedenacties. We diepten per keer een stad uit! Het is een meer gerichte benadering op de mensen in die ene stad. Het is persoonlijker. Als we dan klaar waren met die ene stad, en er een platform tegen racisme was opgericht, gingen we naar de volgende. Tot nu toe zijn we in zo'n 55 steden bezig geweest. Nog 46 steden te gaan. (Een enorme rij dikke ordners van verschillende steden neemt bijna de hele wand van het BOA-kantoor in beslag.) Na de Outspan-acties in de jaren 70 zakten de groepen die zich ermee bezig hielden veelal in. Bij de steden-acties zorgen we er voor dat de groepen een breed draagvlak hebben. De meeste steden bestaan nu dan ook nog, het zijn brede en stabiele groepen."

Hoe staat het met de subsidies tegenwoordig?

"De NCO, onze subsidiegever, probeert al vanaf 81 onze subsidie stop te zetten. Maar telkens als we in beroep gingen kregen we gelijk en ging de subsidie weer een jaar door. Dit jaar hebben we voor het eerst geen gelijk gekregen. De NCO heeft gelijk gekregen op grond van het argument: "de BOA speelt onvoldoende in op de veranderende situatie in Zuid-Afrika". De subsidie-stop is vooral vervelend vanwege onze financiële verplichtingen. Maar we gaan door, ook al moeten we diverse dingen veranderen om van die financiële verplichtingen af te komen. (Hij wijst naar het kopieer-apparaat.) We hoorden afgelopen juli dat de subsidie definitief niet doorging en hadden ons daar helaas niet goed genoeg op voorbereid. De ervaringen van de vorige jaren, toen we keer op keer het beroep wonnen, hadden ons lui gemaakt wat dit betreft. Ik ben op dit moment in een discussie verwikkeld met Carel van Ingen, de Leidse gemeente-ambtenaar die over de subsidies gaat. De BOA kreeg namelijk altijd geld van de gemeente voor haar Leidse activiteiten. Nu is dat ook niet meer zeker. De argumenten van Van Ingen sluiten nauw aan bij die van het NCO: van anti-apartheidsorganisatie moet de BOA overschakelen naar een pro-democratie organisatie." Toch gaat de BOA door met het oprichten van een Leidse groep tegen racisme. Een groep die op den duur een platform moet gaan vormen. Het voornaamste doel hiervan is het bewerkstelligen van een mentaliteitsverandering ten opzichte van racisme."

Wat vindt de BOA van de huidige situatie in Zuid-Afrika? Zijn we op de goede weg?

"De veranderingen zijn tot nu toe voornamelijk cosmetisch. De apartheid is nog steeds niet opgeheven. De structuren bestaan nog steeds en de thuislanden ook. Er is nog geen onomkeerbaar proces in gang gezet. De Klerk heeft nog steeds de macht, het kapitaal en de strijdkrachten in handen. Maar er zijn ook serieuze veranderingen. Het ANC is niet meer verboden, en er zijn onderhandelingen gaande over een nieuwe grondwet. Het is goed dat de culturele en sportboycots opgeheven zijn. Dat geeft zwarten uit Zuid-Afrika de kans om met de rest van de wereld in contact te treden. Zo kan er een verbroedering plaatsvinden. Maar de economische boycot zou pas opgeheven moeten worden als de apartheid weg is. Mandela heeft dit onlangs ook aangegeven. De Inkatha-beweging is een groot gevaar voor het land. Het is bewezen dat ze geld van de blanke regering hebben gekregen om de strijd aan te gaan met de ANC-ers. De Klerk gaf hen dat geld terwijl hij al aan het onderhandelen was met Mandela. Inkatha is een creatie van het apartheidssysteem. Ze is bedoeld om verwarring te stichten, tweedracht te zaaien onder de zwarten en de buitenlandse solidaire groepen. De media hebben daar de hand in. Het enige waarover zij de laatste tijd nog berichten is de onderlinge strijd van de zwarten. Voor de rest wordt het land zo goed als dood gezwegen. Oost-Europa is nu een hot item. De mensen worden warm gemaakt om van de winter kleding en geld naar Rusland te sturen. En dat terwijl er in Ethiopië nog steeds duizenden sterven van de honger. Wat een paar jaar geleden een hot item was is nu uit. Dat tekent de macht van de media."

Hoe staat het met de jongeren in Zuid-Afrika?

"Er is een kloof tussen de jongeren, verwikkeld in de anti-apartheidsstrijd, die gevangenisstraffen hebben doorstaan, en de traditionele ANC-leden in het buitenland, de vroegere ballingen. De ervaringen en daarmee de ideeën van de jongeren zijn anders dan die van de oudere ANC-leden. Er is een kloof tussen de politici en het volk, net als overal op de wereld eigenlijk."

Wat vind je van het PAC (Pan African Congress), dat onlangs wegliep van de onderhandelingen voor een nieuwe grondwet?

"Volgens hen deed het ANC van Mandela teveel concessies. Mandela heeft een aantal tactische fouten begaan, zoals bijvoorbeeld De Klerk "een integere man" te noemen. De hele wereld heeft dat overgenomen. Men kon zeggen dat De Klerk te vertrouwen was. Mandela had het immers zelf gezegd! Binnen het ANC is ook veel kritiek op hem. Het is goed dat er niet een een-partij-systeem wordt nagestreefd. Het is goed dat het PAC haar eigen weg kan gaan."

Wat kan de Nederlandse solidariteitsbeweging nog doen? Wie kan ze steunen? Kies je het PAC, het ANC of?

"Het ANC ontbreekt het aan infrastructuur. Dit komt doordat de partij jarenlang illegaal heeft geopereerd. En vanuit het buitenland. Er is nog geen vrijheid van meningsuiting. Er is nog censuur, waardoor het ook bemoeilijkt wordt je als partij goed te organiseren. Het KZA (Komitee Zuidelijk Afrika) zamelt geld in voor het ANC opdat zij een goede partij-structuur kunnen opbouwen. Ze verdienen ondanks alles toch nog steun. Zij hebben een duidelijk program. Ze willen samenwerking. Ze willen een niet-racistische maatschappij. Natuurlijk is het ANC niet onfeilbaar en de toestand is enorm moeilijk en het land zo enorm groot. De BOA zamelt geld in voor COSATU, de vakbond van de zwarten. De COSATU is verbonden met het ANC, en organiseerde de recente algemene staking waaraan zo'n 80% van de zwarten meedeed."

Hoe ziet de BOA de opkomst van de racistische partijen in de ons omringende landen?

"Het zijn geen marginale verschijnselen. Het is een uiting van de westerse cultuur, het superioriteits-denken van de westerse mens. Het racisme is subtiel verweven met onze cultuur. Dat is het probleem. De andere politieke partijen zijn medeschuldig aan de racistische uitspattingen van tegenwoordig. Zij hebben een minderhedenbeleid gevoerd, dat wil zeggen een beleid waarin de oorzaken van bepaalde problemen bij de minderheden gelegd worden. De Nederlandse cultuur en samenleving bleven buiten schot. Dat ging samen met het idee: jullie moeten veranderen, niet wij. Door het minderhedenbeleid van de afgelopen jaren is het racisme dus toegenomen. Ambtenaren weten niets van racisme en discriminatie, dat blijkt. De Nederlanders moeten zichzelf niet op de borst kloppen dat de racistische partijen hier nog geen grote aanhang hebben. Nederlanders zijn alleen tolerant binnen eigen kring. Dat heeft met de verzuiling te maken. Zolang iedereen binnen zijn of haar eigen kringetje blijft is er niets aan de hand en lijkt Nederland bijzonder tolerant. De verschillende groepen leven eenvoudigweg langs elkaar heen. Maar zodra bijvoorbeeld de eerste en tweede generatie gastarbeiderskinderen uit hun traditionele kringetjes breken en de andere kringen binnen willen treden, dan blijkt Nederland plots extreem intolerant. In Vlaanderen is de situatie heel anders. Dat komt door hun geschiedenis. Er heerst daar veel meer nationalisme. In Nederland is het veel minder zwart/wit allemaal, veel grijzer. De politieke partijen zijn niet racistisch of anti-racistisch te noemen, ofschoon ze bij verkiezingen racistische taal niet echt schuwen."

Wat vindt BOA van het asielbeleid?

"Het asielbeleid moet beter gevoerd worden. Het asielprobleem heeft Europa zelf gecreëerd door de uitbuiting van het Zuiden. Geen wonder dat je dan vluchtelingen krijgt. De oplossing van de problemen ligt dan ook in de verandering van de bestaande noord/zuid-verhoudingen."

Maar wat zou je willen doen tegen het groeiende racisme?

"Er moet een mentaliteitsverandering plaatsvinden. Er moeten anti-racistische elementen komen in opvoeding, onderwijs en de media. Dat kan gedaan worden door middel van kortstondige acties, maar er is ook de noodzaak van fundamentele veranderingen. Dat is een langdurige strijd. Er moet daartoe ook meer aandacht worden geschonken aan wat politieke partijen niet doen. Namelijk een duidelijk anti-racistische koers varen."

Zouden jullie van de BOA bijvoorbeeld ook meehelpen asielzoekers te beschermen tegen aanvallen van fascisten, zoals dat tegenwoordig al schering en inslag is in Duitsland?

"De BOA heeft tot op heden nog geen aandacht gegeven aan problemen als het beschermen van asielzoekers. Dat heeft ook te maken met de financiële problemen. We zullen er echter niet aan ontkomen als het in Nederland ook zo ver komt."

Dat was het wat mij betreft, bedankt.

Terug