De Peueraar 17, januari 1992

Auteur: Kitty en Amari

Het persoonlijke is politiek

Onderstaand stuk behandelt, naar aanleiding van een concrete situatie, de mishandeling van vrouwen door mannen. De schrijfsters gaan met name in op de vraag hoe je met vrouwenmishandeling om zou moeten/kunnen gaan. Reacties op het stuk zijn natuurlijk van harte welkom.

Het streven van mensen met een (radicaal-) linkse visie is onder andere om zelf zoveel mogelijk volgens deze principes en idealen te leven. Dit is niet gemakkelijk omdat de wereld en de individuen die de wereld vormen niet eenvoudig in elkaar zitten. De haken en ogen waar je zoal mee te maken kan krijgen willen we onder de aandacht brengen naar aanleiding van een concrete situatie die zich nog steeds voortsleept.

De situatie is als volgt: een man uit (radicaal) linkse kringen heeft verschillende keren zijn vriendin geslagen. Dat dit gedrag absoluut ontoelaatbaar is en afgekeurd moet worden, daar zal iedereen het over eens zijn. Waar wij het over willen hebben is hoe er in de omgeving gereageerd werd, hoe men er mee omging.

Wij zijn van mening dat vrouwenmishandeling een maatschappelijk probleem is en zien het als een uiting van macht door middel van lichamelijk en/of psychisch geweld. Het is echter geen op zichzelf staand probleem, maar een gevolg van andere machtsongelijkheden, bijvoorbeeld ouder-kind, staat-individu.

Wat is er nu gebeurd in onze voorbeeld-situatie? De man werd veroordeeld zonder zijn persoonlijke en de maatschappelijke achtergrond daarin te betrekken. Hierdoor maakt de omgeving er juist een persoonlijk probleem van alsof dit alleen kan gebeuren door het schijnbaar onaangename karakter van de betreffende man. Naar onze mening is het persoonlijke politiek (en vice versa) en kan vrouwenmishandeling alleen effectief worden bestreden als machtsverhoudingen erbij betrokken worden. Door de man als 'slecht' te zien en dus als anders dan jezelf, hoeven deze gebeurtenissen, die veel mensen wel bezig houden, niet confronterend te zijn voor henzelf. Volkomen ten onrechte wordt gedacht dat men zelf nooit in zo'n situatie terecht zal komen. Wij willen dat in ieder geval niet zo stellig beweren. Op deze manier wordt niemand tot nadenken aangezet over zijn/haar eigen positie en machtsgebruik.

Goed en kwaad

Behalve dat de man als 'slecht' beschouwen voor jezelf wel een erg veilige keuze is, zit er nog een kant aan waar wij veel moeite mee hebben. Door bij elk conflict een zondebok te zoeken wordt de wereld vereenvoudigd tot de oppervlakkige tegenstelling goed/kwaad. Deze tegenstelling is geworteld in onze christelijke samenleving, waarin de tegenpolen hemel en hel slechts andere namen hebben gekregen. Er zijn ook andere samenlevingen waar deze tegenstelling niet voorkomt. Het meest kenmerkend voor het goed/kwaad-denken is dat de tegenpolen verschillend worden gewaardeerd. Dit leidt ertoe dat men meent op basis van versimpeling genoeg gronden te hebben om iemand te veroordelen. Deze instelling kan tot gevolg hebben dat men zich alleen bezig houdt met het handelend optreden tegen symptomen van problemen en niet met de oorzaken die er aan ten grondslag liggen. Hierbij plaatsen we de kanttekening dat in onze ogen handelend optreden ('mannelijk') ten onrechte vaak als enige (of beste) oplossing wordt gezien en dat compromissen sluiten ('vrouwelijk') sowieso als minder waardevol wordt beschouwd.

Paternaliseren

Schokkend was dat er mensen zijn die menen dat zij wel beslissen wat goed is voor de vrouw in deze kwestie (in hun ogen is dat weggaan (bij de man, red.)) en haar er zelfs nog op durven aan te kijken als zij zelf haar leven in handen neemt en haar grenzen heeft gesteld. En dat terwijl deze vrouw zo dapper is geweest om de stap te nemen ermee naar buiten te komen. Mishandelde vrouwen nemen die stap niet gemakkelijk omdat ze denken dat het normaal is dat ze geslagen worden of wegens schaamte. Hier komt nu dus nog een drempel bij: de kans dat haar vriend/man en zijzelf door de omgeving verketterd worden.

Martine van Rappard wijst erop dat er niet 1 ideale reactie van de vrouw is om mishandeling 'te stoppen¹. Zij stelt: "Weggaan helpt soms bij de ene vrouw, maar bij de ander komt er geen einde aan de mishandeling en blijft ze lastig gevallen en bedreigd worden, ook in haar nieuwe huis. Zelf geweld tegen hem gebruiken leidt er bij de ene vrouw toe dat ze nooit meer geslagen of bedreigd wordt, terwijl een andere vrouw er juist des te harder om mishandeld wordt. Er is dus geen specifiek advies te geven. Toch zeggen (sommige) vrouwen dat ze niet meer mishandeld of bedreigd worden, dat het echt opgehouden is, dat het voorbij is. Dat verschil zou 'm wel eens kunnen zitten in de intensiteit en overtuiging waarmee een vrouw een bepaalde reactie-vorm hanteert."

Bij ondersteuning van haar keuze en haar zelfvertrouwen heeft de vrouw dus meer baat dan bij paternaliserend commentaar op haar keuze van een bepaalde reactievorm.

Principes

De vrouw in deze kwestie is met de mishandeling naar buiten gekomen omdat ze op zoek was naar een oplossing. Ze had daarbij behoefte aan ondersteuning. Zij heeft nooit gevraagd om een publiekelijk veroordelen en negeren van de man. Zolang zijzelf er niet voor kiest, om op de mishandeling te reageren door met de man te breken hoeft niemand zich gedwongen te voelen dat (voor haar) te doen. Het geval wil dat mensen er wel voor gekozen hebben om hem te negeren. Aangezien dit niet op verzoek van de vrouw gebeurd is, resten er nog twee andere mogelijke redenen, namelijk sociale druk en principes. Sociale druk is ons inziens aanwezig. Sommige mensen groeten de man wel als ze alleen zijn maar niet in het gezelschap van anderen. Een persoon negeren wegens sociale druk lijkt ons geen goede reden. Tot het buitensluiten kan ook besloten zijn om principiële redenen. Daarbij stellen we ons voor dat iemand weigert om met seksistische (of racistische) mensen om te gaan. Op zich hebben wij geen problemen met dit buitensluiten om principiële redenen. De manier waarop het in dit geval gebeurd is staat ons wel tegen. Een aantal mensen heeft wel iets gehoord over de situatie, maar zij weten er het fijne niet van. De mening die in zo'n geval gevormd wordt kan onmogelijk goed gefundeerd zijn. Wij vinden dan ook dat in dit geval veel te snel door te veel mensen geoordeeld is. Daarbij is deze veroordeling eenzijdig tot stand gekomen. Er is geen ruimte te vinden voor compromissen, bijvoorbeeld praten, kans op verdediging geven of nagaan wat de vrouw van de omgeving wil.

In andere gevallen zijn mensen niet consequent geweest in hun gedrag. Zij besloten impliciet of expliciet de man sociaal te isoleren, maar riepen zijn hulp wel in voor praktische klussen in en aan het huis. Waar ligt de grens tussen het opgeven van comfort en verwaterde principes? Wij krijgen het idee dat dit meer bepaald wordt door de grootte van het ongemak dan door de sterkte van de principes. Daarbij is het goede sier maken met principes door iemand te negeren die toch al niet zo populair was. Wat als het een goede vriend betreft die tegen je principes blijkt in te gaan? Iemand waarmee je jezelf kan identificeren? In dat geval komen de consequenties van je principes dicht bij je eigen persoon. Namelijk zowel een vriendschap als je eigen gedrag komen op het spel te staan. Sommige mensen zullen wel zo consequent zijn om die confrontatie aan te gaan, maar lang niet iedereen.

Met dit stuk hopen we duidelijk te hebben gemaakt dat negeren van iemand in je omgeving vanwege seksisme niet per definitie de goede oplossing is. Principes er op na houden vereist dat je er zorgvuldig mee om gaat omdat je in de eerste plaats met mensen te maken hebt.

Noot:

1. Tot hier en niet verder (Verzet van mishandelde vrouwen), Martine van Rappard. Uitgeverij: Ambo.

Terug