De Peueraar 20, april 1992

Auteur: Rymke en Weia

Strategieën tegen automobilisme

Na het lezen van de recensie van het door ons (Atalanta) uitgegeven boekje "Honderd-en-een redenen tegen het automobilisme" (De Peueraar 19) kreeg ik behoefte aan een grondige discussie over strategie. Een paar uitspraken in de recensie waren daarvoor in het bijzonder nogal kietelend:

"Het is net alsof Weia haar verhaal beperkt wil houden tot een praatje over wat de individuele mens tegen het automobilisme zou kunnen doen."

Inderdaad is in een piepklein boekje beperking noodzakelijk. Je beperkt je dan tot datgene wat jij voor het doel wat jij voor ogen hebt het belangrijkste vindt, en dat was in dit geval het aanspreken van de individuele mensen die het geloof, de dogma's van het automobilisme aanhangen. Vaker merken we dat onze "strategie" om ons op individuen te richten in plaats van op de grote boosdoeners (fabrieken, bedrijven en overheid) weerstand oproept. Wellicht roept die houding associaties op met de slogan "Verander de wereld, begin bij jezelf ", een leus van jaren geleden waar je verschillende kanten mee op kan, waaronder de kant van: zoek de fout bij jezelf in plaats van bij de buitenwereld. Jarenlang heb ik door die associatie "mentaliteitsverandering" een vies woord gevonden. Het woord werd gebezigd, vond ik, door mensen die niet zagen dat er politieke strijd gevoerd moest worden, niet zagen dat allereerst het kapitalisme om zeep geholpen moest worden. Later, mede door de ontdekkingen in de vrouwenbeweging, zag ik hoe allerlei patronen (machtsbelustheid, vooroordelen, vanzelfsprekendheden) verinnerlijkt waren, ook bij mensen in de zogeheten linkse beweging. Ik dacht terug aan die door mij vermaledijde slogan en veranderde er iets aan waardoor ik er ineens veel mee kon: "Verander de wereld, maar vergeet daarbij jezelf niet!"

"Van collectieve strijd, tegen de autofabrikanten, de pushers van de autodrug, rept ze niet."

Het zou prima zijn wanneer er acties gevoerd zouden gaan worden tegen autofabrieken, te vergelijken met de acties die tegen McDonald's gevoerd zijn (en hopelijk nog gevoerd gaan worden). Wat je daarmee bereikt is echter niet buiten individuen om. McDonald's verandert niet direct onder druk van de acties maar indirect: ze zijn bang dat de klanten (individuen!) wegblijven doordat het imago geschaad is. Met andere woorden, die acties tegen McDonald's zijn niet meer (en niet minder!) dan een zeer indringende voorlichtingscampagne, gericht op individuele consumenten. Drugs kunnen alleen en uitsluitend gepusht worden als de individuen daar voor open staan.

"Argumenten zijn heel belangrijk, een begin, maar machtsvorming ook."

Machtsvorming: nee, althans, voorzover je onder het woord macht iets dat naar dwang riekt verstaat. Als je er "invloed" mee bedoelt heb je het namelijk gewoon weer over argumenten. Argumenten zijn volgens ons voldoende en het enige middel om mensen tot (blijvende) verandering aan te zetten. Zodra mensen echt overtuigd zijn van iets zullen ze er ook naar handelen. Zolang mensen inconsequent handelen zijn ze het nog niet helemaal eens met zichzelf, en zijn er dus nog meer of anders soortige argumenten nodig. Ook als mensen zeggen: "verstandelijk ben ik het er wel mee eens, maar gevoelsmatig niet", betekent dat dat ze hun ideeën nog niet op een rijtje hebben. (Gevoelens zijn volgens ons korte samenvattingen van (eerdere) gedachten, ze zijn zeer belangrijk, maar niet heilig.)

"Met argumenten alleen kom je nergens, dat blijkt uit de ontwikkeling van de afgelopen jaren."

Deze uitspraak suggereert dat de argumenten tegen (in dit geval) de auto bij brede lagen van zich in deze streken bevindende mensheid aangekomen zouden zijn. Dat is volgens mij niet zo. Mensen kunnen erg goed dingen het ene oor in, het andere oor uit laten gaan. Volgens mij zijn goede argumenten voldoende om de wereld te veranderen. Alleen... je moet in staat zijn bij ieder individu de juiste snaar te raken. Iedereen heeft een opvoeding achter zich waarin allerlei lastige, gemakzuchtige, vervelende, onderdrukkende ideeën binnengeslopen zijn.

Een van de lastige ideeën is "geen zin hebben om te veranderen", een van de vervelende ideeën is "egocentrisme". Beide ideeën verklaren voor een groot deel het hardnekkige autogebruik. Links lijkt altijd gericht te zijn op groepen: pas zodra ze ergens de status "groepsonderdrukking verweven in de structuur van deze maatschappij" aan kunnen geven (eerst klassisme, later racisme en seksisme) wordt het een serieus onderwerp; nu maar hopen dat specicisme (onderdrukking van niet-menselijke dieren) en milieu-verpesting aan het rijtje toegevoegd worden. Het lijkt erop dat links meer moeite heeft met veranderingsgezindheid naarmate er minder makkelijk een "vijand" aan te wijzen is. 'De kapitalisten, dat lag natuurlijk makkelijk, "de witten" lag een stuk minder makkelijk, en "de mannen" lag ook nogal moeilijk. Bij specicisme (onderdrukking ,van andere diersoorten) en milieuverpesting ligt het helemaal pijnlijk: bijna alle mensen doen er (nog) aan mee. Grootscheepse mentaliteitsverandering is dus hard nodig, bij zowat alle mensen, ook binnen links! Hoeveel linkse mensen rijden er auto; is dat zoveel minder dan bij "midden" en rechts? Hoeveel linkse mensen gaan met tien kilo bepakking lopen terwijl er "toch ook al een auto rijdt"? Hoeveel linkse mensen die zelf autorijden krijg je warm voor het blokkeren van wegen, voor het tegenhouden van nieuwe snelwegen? Zoals nu die actie in de Pyreneeën, waar een laatste groep bruine beren leeft in een prachtig ruig gebied waar nu weer een autosnelweg doorheen gelegd dreigt te worden. Hoeveel linkse mensen rijden nu over die weg die Amelisweerd doorklieft, een mooi oude bomen bos bij Utrecht, waar je door het geraas heen nog nauwelijks een roodborst hoort zingen? Daar, vooral daar zit bij ons veel teleurstelling. Dat fabrieksdirecteuren walgelijke keuzen maken, dat verbaast ons niet erg, maar linkse mensen moesten beter weten, dachten wij zo.

"Natuurlijk is individueel bewust handelen de basis van elk politiek verzet."

Precies, en dat er nog geen grootscheeps politiek verzet is tegen de auto (tegen de fabrieken, en tegen de ideeën, en tegen het bijbehorende gedrag van de aanhangers van het verderfelijk isme) wil zeggen dat die basis nog niet aanwezig is. Voor het aanleggen van zo'n basis zijn volgens ons argumenten voldoende. Maar het moeten zoals ik zei, de juiste argumenten zijn (dat komt er vaak op neer dat je weerleggingen bedenkt voor hun schijnargumenten). Er zal een hoop moeten gebeuren voordat we kunnen rolschaatsen op de snelwegen, voordat de paddestoelen door het asfalt heen breken, voordat egeltjes op de grote weg kunnen liggen slapen. Veel woorden zullen nodig zijn, maar ook acties, voorzover ze gericht zijn (en dat zijn ze bijna altijd) op het geven van informatie (als ze in de krant of op de tv komen) en het verbreiden van goede argumenten. Acties die gericht zijn op machtsvorming, op dwang, die zijn wat mij betreft onanarchistisch, en zullen nooit een mooie wereld dichterbij brengen. Hoed je voor links autoritairisme! In de hoop dat, als mensen het hier niet mee eens zijn (wat ik vermoed), er een verduidelijkende discussie losbarst! De groeten van Rymke en Weia.

Terug