De Peueraar 22, juni 1992

Auteur:


Heksennacht

Op 19 mei vond de jaarlijkse heksennacht plaats. Een demonstratieve fakkeloptocht van vrouwen die onder het motto "vrouwen nemen de straat terug" protesteerden tegen seksueel geweld tegen vrouwen. Er waren dit jaar zo'n 50 vrouwen die in Den Haag meeliepen. Hieronder plaatsen we een interview met een van de vrouwen die de heksennacht georganiseerd hebben. Daarna volgt het persbericht dat verspreid is.

Kun je wat vertellen over de vrouwen die de heksennacht dit jaar georganiseerd hebben? En welke vrouwen hebben er uiteindelijk in de heksennacht meegelopen?

Yvonne: "De organisatie was in handen van vrouwen die elkaar persoonlijk kennen. De meeste van ons hebben al eens eerder iets alleen met vrouwen georganiseerd. Er zijn geen organisaties bij betrokken geweest, alleen vond Vrouwen Tegen Seksueel Geweld (voor telefonische en persoonlijke opvang bij seksueel geweldservaringen, red.) het goed dat we hun naam en telefoonnummer op de uitgedeelde folder vermeldden. De vrouwen die in de fakkeltocht meeliepen hadden het vooral via mond-op-mondreclame gehoord. Dat waren onder andere vrouwen afkomstig uit de 'oude' lesbische scene in Den Haag, maar ook Engels en Spaanstalige vrouwen die aan het Institute of Social Studies in Den Haag studeren. Ook dus allemaal individuele vrouwen, niet namens een organisatie. Via de pers, onder andere een radio-interview, en het ronddelen van folders op de Haagse markt hebben we veel vrouwen bereikt, maar die zijn grotendeels niet naar de fakkeltocht gekomen."

Wat denk je dat het effect is van heksennacht?

Yvonne: "Voor mezelf, en hopelijk ook voor andere vrouwen, geeft het een sterk gevoel dat een paar weken blijft hangen. Alsof een batterij opgeladen is. Een soort strijdbaarheid: godverdomme de straat is ook van mij! Ik kan een paar weken over straat zonder het gevoel dat ik mijn gedrag hoef te veranderen. De vrouwen die de folder gelezen hebben kunnen hieruit kracht opdoen, dat ze niet de enige zijn die last hebben van seksueel geweld, ook al demonstreren ze niet mee. Ze kunnen denken "Zij lopen daar ook voor mij". Ik denk niet dat vrouwen zich alleen maar onveiliger gaan voelen door de nadruk op seksueel geweld te leggen, zoals weleens wordt beweerd. Ze zullen zich realiseren dat het ook voor hen geldt en hopelijk worden ze daar strijdbaarder van. Strijdbaarheid komt toch altijd voort uit angst, woede of ontevredenheid. Ik denk zelf dat het een positief effect heeft. Van mannen die ons zagen lopen denk ik dat ze er om moeten lachen, zoals we ook wel konden zien. En die mannen die er sympathiek tegenover staan tonen toch erg weinig interesse, heb ik gemerkt. Maar misschien ligt dat aan mijn eigen houding."

Wat zie je zelf als mogelijke oorzaken van seksueel geweld?

Yvonne: "Ik denk niet dat het alleen om socialisatie gaat. Niet in die zin dat je pas een man bent als je je zo ten opzichte van vrouwen gedraagt. Ik denk dat op het moment zelf een bepaalde gefrustreerdheid, het niet overweg kunnen met emoties en innerlijke conflicten, en deze wegduwen, er voor zorgt dat deze mannen zich tegenover vrouwen willen bewijzen. Het is niet een kwestie van geen driften kunnen beheersen. Daar geloof ik niet in. Waar het wel mee te maken heeft is de bestaande verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Je kunt het als man op de een of andere manier maken, je hebt macht over vrouwen. In een onderdrukte positie wordt je geleerd of heb je jezelf geleerd om je emoties en agressie te beheersen. Bij mannen is dat niet zo, daar bestaat weinig repressie op. Op de een of andere manier wordt het toch getolereerd. Het past ook niet als het andersom is, zoals het verhaal van 3 vrouwen die een man verkracht hadden. Net als dat het niet past dat een vlieg een mens dooddrukt. Ik heb een tijd gedacht dat mannen een product van hun socialisatie waren en dat ze niet anders kunnen, zeker in een groep. Maar je hebt toch hersens, daar kun je je niet achter verschuilen. Het kan altijd anders!"

Denk je dat seksueel geweld kan verminderen door meer praktische veranderingen zoals meer licht op straat, laag gesnoeide bosjes bij fietspaden, en ook bijvoorbeeld zelfverdediging van vrouwen?

Yvonne: "Ik denk dat seksueel geweld op straat daar wel door kan verminderen, maar binnenshuis niet. En daar vindt juist het merendeel van het geweld plaats, door je man, vriend, vader, enzovoorts. Toch voel ik me veiliger op straat als er minder bosjes langs een fietspad zijn. Ruimtelijke ordening kan bijdragen tot een gevoel van veiligheid. Zoals bijvoorbeeld ook geen fietstunnels. Zelfverdediging, een grote bek hebben, je macha opstellen en assertief zijn kunnen je zelfverzekerder maken, naar het zijn individuele oplossingen. Maatschappelijk gezien verandert er niets. Ik denk echter dat angstgevoelens op straat echt en reëel zijn. Zal je door zelfverdediging als het er op aankomt echt durven vechten of verdring je alleen maar je angst? Ik denk niet dat het goed is die gevoelens te verdringen."

Was je tevreden over deze heksennacht?

Yvonne: "Heel tevreden. Ik was veel meer relaxed dan vorig jaar, toen zowel de politie als omstanders anders reageerden. Wel had ik het gevoel dat we minder sterk overkwamen, ook omdat we met veel minder vrouwen waren. Maar zelf heb ik er veel kracht uit geput!"


Persverklaring

Wij willen vrij zijn, vrij op straat kunnen lopen en niet met de dreiging om je heen dat je weleens aangerand/verkracht/aangesproken kan worden of wordt. Dagelijks worden vrouwen geconfronteerd met seksueel geweld, op straat en in haar huis. Dagelijks krijgen ze hier ook zelf de schuld van, want "'s avonds hoor je toch niet op straat", of "had je maar niet zo mooi moeten zijn, geen korte rok moeten dragen, geen vrouwen moeten zijn." Mannen heersen over de straat, zij kunnen daar bijna ongestoord komen. Ze geven uiting aan het feit dat ze de straat als van hen beschouwen door te reageren op vrouwen vanuit een machtspositie. Opmerkingen en reacties die vrouwen reduceren tot lustobject maken dit duidelijk. We zijn geen lustobjecten! Je kan niet zomaar van alles met vrouwen uithalen! Opvanghuizen en hulpverleningsinstellingen zitten vol met seksueel mishandelde vrouwen. Hoe zit het met de vrouwen die daar nog niet heen hoeven? Stop ermee!

Laten we benadrukken dat het een structureel probleem is. Seksueel geweld wordt meestal als individuele ervaring gezien. Maar het is niet die ene vrouw die wordt lastiggevallen door die ene man. Seksueel geweld is gebaseerd op algemeen geaccepteerde machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen en zou juist uit de individuele sfeer gehaald moeten worden.

In 1978 is op de landelijke vergadering van Vrouwen Tegen Verkrachting besloten om in Nederland op 19 mei heksennacht te organiseren. Het idee van heksennacht komt uit Duitsland, waar de vrouwenbeweging in de jaren 70 "Walpurgisnacht" vierden op 30 april, om seksueel geweld tegen vrouwen aan te klagen. Waarom al 14 jaar als heksen de straat op? Heks is een naam die door de eeuwen heen gegeven is aan vrouwen die haar eigen leven kozen en daar mee verzet pleegden tegen de bestaande normen. Dat er op straat wat moet veranderen is voor iedereen duidelijk, maar er zijn nog veel meer onderwerpen waarin vrouwen geen zeggenschap hebben, maar welke wel consequenties hebben voor ons dagelijks leven. Verder weg, maar toch vinden wij het noodzakelijk om erop in te gaan.

Stadsvernieuwing

De hoge gebouwen schieten de grond uit; steeds meer kantoren en luxe appartementen. De centra worden steeds onleefbaarder gemaakt en over veiligheid op straat wordt nauwelijks gesproken. Het enige dat ze verzinnen is het plaatsen van camera's die tevens gebruikt worden om de samenleving nog meer in de gaten te houden. Wie hoort je nog als je verkracht, bedreigd of aangerand wordt?

Media

Ook de media achtervolgen ons op straat. Overal waar wij lopen worden we geconfronteerd met het seksistische geweld waarmee zij proberen ons vrouwbeeld te bepalen. Reclameborden die ons doen willen geloven dat we als slanke vrouw meer van onze cola genieten en we met een rimpelloze huid een grotere kans op een carrière maken. Etalages die ons vertellen welke kleding ons vrouwelijker en daardoor gelukkiger maakt. Mede door deze manipulatie wordt geprobeerd vrouwen op haar ondergeschikte plaats te houden. Vrouwen worden via de media niet alleen opgedrongen dat ze mooi moeten zijn, maar daarbij ook nog eens verzorgend: voor je man, vriend, kinderen, et cetera. Lang niet alle vrouwen zien haarzelf zo en velen beschouwen dit beeld dat de reclame van vrouwen geeft als een norm die hen vertelt dat ze eigenlijk zo moeten zijn.

Confectie-industrie

In landen als de Filippijnen, Turkije, Taiwan, Hongkong, .Zuid-Korea werken veel vrouwen voor zeer lage lonen in naai-ateliers. Vrouwen hebben geen keuze; ander werk is er niet voor hen in de door mannen beheerste maatschappij. In het westen houdt men dit in stand door de kleding af te nemen en voor koopjes in de winkel te hangen. Via de reclame worden vrouwen aangepraat dat ze mooi moeten zijn, er leuk uit moeten zien om gewaardeerd te worden. Dit is de basis van het koopgedrag van westerse vrouwen, dat door de welvaart nooit verzadigbaar lijkt. Mensen met lage inkomens zijn aangewezen op de goedkopere winkels om aan dit beeld te kunnen voldoen.

Hetero-seksisme en relaties

In de samenleving gaat men ervan uit dat man/vrouwrelaties de enige waardevolle relaties zijn. Heteroseksualiteit is de norm! Kiezen voor een lesbisch of biseksueel bestaan wordt gezien als een afwijking. Lesbische vrouwen worden gediscrimineerd; er voor uitkomen dat je van vrouwen houdt heeft altijd consequenties op je werk, op straat, in de kroeg, in de familie, et cetera. In de media zijn ook weinig lesbische en homo-seksuele relaties te zien. Via de televisie, tijdschriften en reclames wordt ons nog eens duidelijk gemaakt dat je zonder het hebben van een vriendje of man minder waard bent als vrouw (en andersom). Vriendinschappen met vrouwen om je heen: je moeder, je zus, je vriendin worden vaak afgeschilderd als concurrerende relaties waarvan je afhankelijk bent als je nog geen vriendje hebt. Ook op deze manier wordt het hebben van een hetero-relatie overgewaardeerd.

Zwarte en migrantenvrouwen

Het leven van zwarte en migrantenvrouwen wordt niet alleen door seksisme bepaald, maar ook door racisme. Zij worden gedwongen zich aan te passen aan onze cultuur; een cultuur van isolatie en individualisme, die de uiterlijke schijn van tolerantie en gastvrijheid hoog houdt, maar steeds zichzelf boven anderen blijft stellen. Zwarte vrouwen worden op verschillende manieren afgeschilderd. Bijvoorbeeld Arabische vrouwen als kuise, volgzame vrouwen, of Afrikaanse vrouwen als exotische, slaafse, seksueel beschikbare vrouwen. Deze beelden hebben consequenties voor de veiligheid van vrouwen op straat en hoe er in het algemeen op hen gereageerd wordt.

Bevolkingspolitiek

Over de hele wereld beslissen zogenaamde deskundige mannen over het moederschap van vrouwen. Europese witte vrouwen worden voorzien van onuitputtelijke mogelijkheden om voor een zuiver nageslacht te zorgen (kinderbijslag, reageerbuisbevruchting, kunstmatige inseminatie, begeleiding van zwangerschap en bevalling) In niet-westerse landen daarentegen worden vrouwen gestimuleerd (of gedwongen) tot geboortebeperking (sterilisatie, voorbehoedsmiddelen, abortus).

Deze lijst is onuitputtelijk! Willen we er wat aan doen, dan moeten we ons blijven laten horen. Nemen we de straat terug of hoe zit het? Geen stappen terug, maar vooruit, met veel vrouwen!

Terug