De Peueraar 23/24, juli/augustus 1992

Auteur:

Oh, superman

Als je de kranten moet geloven gaat het goed met de wereld. Steeds meer dictaturen worden omgevormd tot democratieën en na het vallen van de Berlijnse Muur lijkt de weg vrij voor de bejubelde 'Nieuwe Wereldorde' met als eerste wapenfeit de Golfoorlog waarin 'het internationale recht' zegevierde. Deze mythe laat zich natuurlijk snel doorprikken maar om een duidelijk beeld te krijgen van de veranderende machtsverhoudingen in de wereld, dat valt niet altijd mee in de eindeloze informatiestromen. "Oh, superman" bundelt een aantal artikelen die ingaan op het achterliggende machtsdenken en de inhoud van die o zo bekende nieuwe wereldorde: uitbuiting in een nieuw jasje, en werpt daarmee een helder licht op hedendaagse ontwikkelingen. enkele citaten:

Notities voor een schildering van de structuur van het onvermogen

Eduardo Galeano - Wij zijn voor de democratie, maar de democratie is niet voor ons, zei een inwoner van een buitenwijk van Buenos Aires in antwoord op een recente enquête. Hij is een van de velen die de tafel van het centrum bedienen en gedoemd zijn van de restjes te leven. In Latijns-Amerika is niet het leger de ergst vijand van de democratie, hoewel het leger al het mogelijke doet om hiervoor door te gaan. De ergste vijand van de democratie in Latijns-Amerika is een hele structuur van onvermogen, bewaakt door het leger, die haar basis heeft in het economische systeem. Dit systeem maakt deel uit van een groter systeem, een internationale machinerie van macht. Een van de mechanismen van deze uitgebreide en gecompliceerde macht heet de "democratiemeter" en vervult de functie van het meten van de mate van democratie die in elk land bestaat. In de regel verspreiden de massa-media, die de opinie in de wereld maken, de metingen van dit apparaatje en zetten ze om in onherroepelijke eindoordelen van het Westen. Maar de waarheid van de "democratiemeter", die de waarheid van het systeem is, kan een leugen zijn voor de slachtoffers van het systeem. Ik geloof niet dat de acht miljoen verlaten kinderen die door de straten van Brazilië zwerven in de democratie geloven, omdat de democratie niet in hen gelooft. Zij hebben geen democratie om in te geloven: de Braziliaanse democratie is niet voor hen gemaakt, functioneert niet voor hen, ook al voldoet zij aan enkele formele voorwaarden die de "democratiemeter" eist alvorens haar goedkeuring te geven.

Dictatuur, democratie, marteling.

Mauricio Rosencof - In Latijns-Amerika bestaan geen duidelijke grenzen te trekken tussen democratie en dictatuur en tussen folter en niet-folter - wat niet wil zeggen dat we de democratie niet prefereren. Als je mag kiezen of je drie klappen krijgt of een, geef je de voorkeur aan een. En dat wat ik je vertel geen speculaties zijn maar allemaal is gedocumenteerd, zou ik graag met de tekst van een beroemde terrorist bewijzen, die ik uit het hoofd citeren zal omdat ik het betreffende document niet bij me heb. Deze terrorist werd hier in dit land geboren en maakte later carrière in de VS. Hij heeft zijn memoires geschreven, een volumineus werk in twee delen, waarin hij enkele bladzijden aan Chili wijdt. Maar om de spanning niet te ver op te laten lopen, eerst: de terrorist heet Henry Kissinger. Op de pagina's waar hij zijn ervaring met Chili schetst, is een dramatische ontwikkeling te zien. Het begint ermee dat het ministerie van Buitenlandse Zaken van de VS vreest dat Unidad Popular met Allende aan het hoofd de verkiezingen zou kunnen winnen. Eerste maatregel, helemaal in het kader van de democratie: een vette kapitaalsinjectie aan de oppositiekandidaat van Allende en een campagne tegen Allende die met tonnen dollars betaald wordt. Toch won Allende. Tweede wens van het State Department: dat Allende de macht niet overgedragen krijgt. Allende wordt echter ingehuldigd. Derde maatregel: Allende uit de weg ruimen. En zonder ook maar enige gêne beschrijft hij de voorstellen aan de generaals om Allende om te brengen. Het resultaat is bekend, de grote oplossing Pinochet. En dat alles kan hij ongestraft zeggen. U herinnert zich vast wel Santa Fe 1, geschreven door de Californische adviseurs van de regering Reagan, die een concept voor het Latijns Amerika-beleid ontwikkeld hebben. Santa Fe 2 is het werk van dezelfde groep maar deze keer voor Bush. Deze terroristen proberen twee vliegen in een klap te slaan door het militaire apparaat het belang van een institutionele stabiliteit duidelijk te maken. Ze willen legale, democratische burgerregeringen. En tegelijk verklaren ze deze regeringen van secundair belang, ze zeggen erover dat het overgangsstructuren zijn, omdat een regering de post maar overneemt en na vier of vijf jaar door een andere vervangen wordt. Dat is dus voorbijgaand personeel. Men moet zich daar niet te druk over maken. Daarom - zeggen ze - zou men op de duurzame bureaucratie, de structuren die blijven bestaan, moeten letten: de professoren, leraren en ambtenaren. Op de journalisten en schrijvers zou men invloed moeten krijgen. Maar diegenen waarbij men weinig kans maakt ze voor zich te winnen, zou men moeten elimineren.

De Verenigde Staten en Midden-Amerika

Harold Pinter - De echte waarheid is dat aanspraken op onafhankelijkheid en pogingen om een sociaal rechtvaardig systeem op te bouwen afgestraft moeten worden. Dat is een peulenschil als je groot en sterk bent, als je wereldkampioen zwaargewicht bent. Aan de ene kant financier je een militaire macht wiens verfijnde strategie onder meer bestaat uit het opblazen van schoolbussen en het uitsteken van ogen. (President Reagan: "De Contra's zijn het morele equivalent van onze Founding Fathers"). Maar je doet nog iets anders als je de spierbundels hebt, en de VS hebben de spierbundels. Je draagt IMF en Wereldbank op om alle financiële steun aan het land stop te zetten. Je voert een handelsblokkade in. Je oefent grote druk uit op rijke Europese landen om aan te sluiten. En ze zeggen ja meneer, natuurlijk meneer, doe er nog maar wat bovenop, want u bent de baas. Intussen voer je wat genoemd wordt een Low Intensity Conflict. In de praktijk kan dat betekenen dat je mijnen legt in de havens van een soeverein land - zoals de CIA in 1984 in Nicaragua deed - om vervolgens te ontkennen dat je er iets mee te maken hebt. Ze zullen wel van een vrachtwagen afgevallen zijn. Als je voor het Internationale Gerechtshof in Den Haag gedaagd wordt - zoals de VS overkwam in 1986 - en dat hof verklaart je op acht punten schuldig aan schendingen van het Internationaal Recht en verzoekt je niet alleen je agressie tegen Nicaragua te staken maar ook te betalen voor de schade, vernieling en dood die je aangericht hebt, schud je eenvoudig je hoofd: de zaak valt buiten de bevoegdheden van het Internationale Gerechtshof. Zo makkelijk is het. Je gaat rustig door omdat je weet dat je boven de wet staat. Je weet dat je kunt doen wat je verdomme maar wilt.

De nieuwe wereldorde

Noam Chomsky - Zoals u zich herinnert betekenen sancties: sancties en diplomatie. De Verenigde Staten maakten ogenblikkelijk duidelijk dat er van diplomatie geen sprake kon zijn. Geen enkele. Hier is enige voorzichtigheid geboden want er is een hoop retoriek van de kant van de President en van de krantencommentaren ingezet. Bijvoorbeeld zoals Bush laatst zei: "Er is ontzettend hard gewerkt aan diplomatiek overleg, maar omdat het mislukt is hadden we geen andere keuze dan militaire middelen". Hoofdartikel na hoofdartikel prijst Bush voor het feit dat "hij zich tot de laatste centimeter ingezet heeft voor de vrede", et cetera. Maar u moet wel bedenken dat we in een Post-Orwelliaans tijdperk leven. Als mensen "diplomatie" zeggen, dan bedoelen ze "afwijzing van diplomatie". Dat is helder, expliciet en ondubbelzinnig. Vanaf het begin is het onwrikbare en ondubbelzinnige standpunt van de Verenigde Staten geweest, in de woorden van de President zelf: "er zullen geen onderhandelingen zijn". Punt uit. Er is moedwillige blindheid voor nodig om die opmerking te verstaan als zich tot op de laatste centimeter inzetten voor diplomatiek overleg. Er is iets dat diplomatie genoemd is, namelijk het afleveren van een ultimatum waarin staat: "capituleer of sterf". Dat noem ik geen diplomatie. Dat is het afwijzen van diplomatie. Wederom, er is niets subtiels aan deze zaak. Wat ik gezegd heb moet aan een tienjarige ook wel duidelijk zijn, en het is ondubbelzinnig. Het is erg belangrijk om in te zien dat niemand in het Westen bij dit punt zal afhaken. We steken een hoop op over onze cultuur door te onderkennen dat je, zelfs op een triviaal punt als dit, praktisch helemaal niemand zult vinden die niet zal beamen dat deze platte, openlijke, ondubbelzinnige afwijzingen van diplomatie "uitzonderlijke pogingen tot diplomatiek overleg" zijn. "Het zich inzetten voor de vrede tot e laatste centimeter." Een dergelijk resultaat zou je niet een kunnen scoren in een totalitaire staat. Ik overdrijf niet. Het heeft zin om hierover na te denken. Dat is de cultuur waarin we leven. Het heeft zin om te proberen dit te begrijpen.

Low intensity democracy

Barry Gills & Joel Rocamora - Wanneer de formele democratie wordt bereikt, komt de alliantie tussen de middenklasse en andere volksafdelingen onder aanzienlijke spanning te staan. De middenklasse is dan doorgaans tevreden met een beperkte formele democratie en demobiliseert. Haar politieke steun geeft ze aan de conservatieve en centrum-politieke partijen. Deze hergroepering versterkt de positie van de heersende coalitie en hun streven naar een conservatief economisch en sociaal beleid dat de verdeling van economische macht in stand houdt. Een "dictatuur" over de werkende klasse en andere volkssectoren volgt onder de vorm van democratie en met de impliciete zegen van de met zichzelf ingenomen middenklassen. De "dictatuur" neemt meestal de gedaante aan van een vergrote presidentiële portefeuille ten koste van het verschaffen van meer macht aan de door het volk gekozen parlementaire vertegenwoordigers. De echte macht en het regeringsgezag blijven berusten bij de president en de regering, uitgevoerd door de bureaucratie en uiteindelijk ondersteund door leger en politie. Dit omdat de wetgevende macht de plek voor een poging tot hervorming zou zijn.

Tot zover de citaten. Ze geven slechts een korte indruk van wat de schrijvers te vertellen hebben. Je moet ze echt een keer helemaal lezen om de essentie er van tot je door te kunnen laten dringenen je kunt ze het beste achter elkaar door lezen vanwege de rode draad die uit de samenhang van de artikelen opduikt. Het is een boekje waarbij tijdens het lezen woede en een glimlach zich snel afwisselen. Woede over wat beschreven wordt en de glimlach over de scherpe formuleringen en de knappe vergelijkingen. En hoewel het boekje aan de ene kant duidelijkheid verschaft over huidige ontwikkelingen in de wereld, roept het aan de andere kant ook weer vragen op en een onbehagelijk gevoel van onmacht. Wat betekenen deze analyses voor de mogelijkheden van verzet? Is een vergelijkbare analyse te maken van de Europese "democratie"? Hier en daar zijn in het boekje aanzetten tot antwoorden te vinden die er om schreeuwen verder uitgewerkt te worden. Komt er een "Oh, Superman - deel 2"?

Oh, Superman, teksten over de democratische heilstaat. Ravijnreeks 7, ƒ 8,90.

Terug