De Peueraar 26, oktober 1992

Auteur: Ellen de Waard e.a.

In de vorige Peueraar kon je lezen dat er binnen de vrouwenbeweging op uiteenlopende manieren naar biologische verschillen tussen vrouwen en mannen wordt gekeken. Met name in het begin van de tweede feministische golf werd de biologische oorzaak van verschillende karaktertrekken en positie van vrouwen en mannen in de maatschappij opzij geschoven. De socialisatie tot vrouw of man heeft een haast alles overheersende invloed op de mens, aldus het feminisme in die tijd. Op deze stellingname zijn een aantal feministes teruggekomen. Aan de hand van het moederschap en de vrouwenvredesstrijd hebben we in het vorige nummer de theorie daarover verkend. Nu volgen, zoals beloofd, enkele interviews die wij hielden met een aantal feministische vrouwen die zich de laatste jaren actief met het feminisme hebben beziggehouden. Dit deden wij omdat we nieuwsgierig waren naar hun ideeën hierover.

Interview 1: Amari

Denk je dat er een biologische grond is voor het verschil in gedrag van vrouwen en mannen?

'Volgens mij zijn de biologische verschillen tussen vrouwen en mannen vrij klein. De gedragingen waarover ik twijfel zijn duidelijk biologisch bepaald. Ik denk bijvoorbeeld aan 1 of 2 onevenwichtige dagen voor m'n menstruatie. Typerend voor mij (maar ik hoor het ook van anderen) is een schoonmaakkick om 2 uur 's nachts. De energie is dan wel biologisch bepaald, maar het schoonmaken toch duidelijk aangeleerd."

Maakt het besef en het feit dat vrouwen kinderen kunnen dragen en baren vrouwen wezenlijk anders dan mannen?

"Voor mij in ieder geval niet. De roeping van het moederschap heeft mij niet bereikt. Ik zal geen kinderen krijgen, vanuit een keuze. Al worden vrouwen hier in de media steeds meer aangesproken op de naderende vergrijzing en "wie zorgt er dan later voor onze generatie". De vraag is natuurlijk hoeveel vrouwen zich nou door zulke doorzichtige propaganda laten beïnvloeden. Er is wel een wezenlijk verschil tussen hoe mannen en vrouwen met anti-conceptie omgaan. Als vrouw moet je daarin wel initiatief nemen, want een man vraagt gerust achteraf: goh, gebruik je eigenlijk de pil? Wel merk ik dat mensen (vrouwen en mannen) die kinderen hebben zich meer zorgen gaan maken (als ze dat nog niet deden) over milieu, toekomst, "in wat voor een wereld komt mijn kind terecht". Ik vind het moeilijk om te generaliseren naar alle vrouwen, vandaar dat ik maar over mijn situatie praat. Ik merk dat onze samenleving vrijwel alle contact met de natuur heeft verloren, maar ik denk niet dat vrouwen vroeger een patent hadden op geneeskrachtige kruiden, enzovoorts. Kortom: ik denk niet dat vrouwen en mannen wezenlijk verschillen vanuit een biologische oorzaak. Wel denk ik dat de socialisatie zo'n hardnekkig diepgravend proces is geweest, dat je er nooit 100 procent onderuit komt en toch, weer gedeeltelijk dezelfde voorbeelden geeft aan de volgende generatie."

Interview 2: Nelleke

Denk je dat er biologische gronden zijn voor verschillen in gedragingen tussen mannen en vrouwen?

"Dat vrouwen kinderen kunnen krijgen maakt vrouwen in principe anders dan mannen. Vrouwen krijgen er een ander bewustzijn door. Dit uit zich in meer verantwoordelijkheidsgevoel, bijvoorbeeld in vriendinschappen, vrouwen zien hun vriendinschappen eerder als iets blijvends, vriendinschappen zullen eerder diepgaand zijn dan vriendschappen. Dit is over het algemeen zo, het zal niet voor iedereen gelden. Vrouwen hebben ook meer doorzettingsvermogen, dat is een natuurlijke voorbereiding op het krijgen van kinderen, net als het verantwoordelijkheidsgevoel van vrouwen. Niet dat alle vrouwen verantwoordelijker zijn, en beter zorgen voor hun omgeving, maar vrouwen hebben hier wel meer een basis voor."

Zijn er ook andere dingen, dan het feit dat vrouwen kinderen kunnen krijgen, die vrouwen op biologische gronden anders maken dan mannen?

"Ja, dat vrouwen over het algemeen minder sterk zijn dan mannen heeft ook veel invloed op vrouwen. Vrouwen zijn hierdoor gedwongen omgangsvormen te vinden die lichamelijk geweld ontwijken. Wie niet sterk is zal slim moeten zijn, geestelijk sterk. Ook als er geen sprake is van een lichamelijke krachtmeting speelt dit verschil, minder bewust, wel mee. Dit speelt een grotere rol in het leven van vrouwen dan het feit en besef dat ze kinderen kunnen krijgen, dit is concreter, het andere is abstracter."

Hoe zie je de rol van socialisatie, in verhouding tot die van de biologie?

"Je zou veel verschillen wegnemen tussen mannen en vrouwen als de socialisatie zou veranderen. Het verantwoordelijkheidsgevoel van vrouwen is voor een groot gedeelte gesocialiseerd. Ook het uit de weg gaan van confrontaties, het bewaren van de lieve vrede, leren vrouwen door hun socialisatie. Hoe het nu is, zie ik niet als iets onveranderlijks. Mannen zouden ook meer zoals vrouwen kunnen zijn. De verschillen tussen mannen en vrouwen die ik noemde zie ik niet als een vaststaand feit. Het is niet voor alle mannen en vrouwen hetzelfde, je hebt ook individuele verschillen. Vrouwen moeten ook niet in deze zorgzame rol worden gedrukt, niet volgens de biologische verschillen behandeld worden. Een vrouw is meer dan een wezen dat kinderen kan krijgen. Verzet tegen de socialisatie is verzet tegen de gedwongen zorgzaamheid. De eigenschappen die je van jezelf hebt, de biologische, vind ik positief. Verantwoordelijkheidsgevoel is geen slechte eigenschap, maar door de socialisatie wordt het voor jezelf belemmerend gemaakt."

Vind je vrouwen beter dan mannen, door de positieve eigenschappen als verantwoordelijkheidsgevoel?

"Hier ben ik een beetje wisselvallig in. Soms denk ik van wel, soms vind ik het arrogant. Mannen kunnen deze eigenschappen ook hebben, het is geen vaststaand feit dat vrouwen wel zo zijn en mannen niet. Ik waardeer iemand met verantwoordelijkheidsgevoel, man of vrouw. Mannen zouden kinderen ook wel op kunnen voeden, als ze meer ruimte laten voor wat vrouwelijke eigenschappen wordt genoemd. En vrouwen zich los maken van de hun opgedrukte rol."

Interview 3: Gea

Denk je dat het gedrag van vrouwen een biologische grond heeft?

"Ja, maar de bijdrage van de biologie zie ik als verwaarloosbaar klein. De socialisatie speelt een veel grotere rol. Dat zie je bijvoorbeeld bij de stemhoogte van vrouwen en mannen. Het verschil hiertussen is veel groter dan je op biologische grond zou denken. En de verschillen in de sport, dat gaat maar om seconden, als je het hebt over snelheidsverschillen. Je eigen verwachtingen spelen hierbij ook een grote rol, als je denkt dat mannen het toch van je zullen winnen zal dat ook sneller gebeuren. Je kunt je van alles aan laten praten, dat je depressief hoort te zijn na je ongesteldheid bijvoorbeeld. Sommige vrouwen zullen dat wel hebben, maar anderen weer niet."

Denk je dat het besef dat vrouwen kinderen kunnen krijgen, vrouwen wezenlijk anders maakt?

"Nee, vertederende gevoelens bij kinderen kan iedereen krijgen. Ik denk ook niet dat het uitmaakt dat vrouwen kinderen daadwerkelijk dragen. De individuele band, die een ouder later krijgt me een kind is veel belangrijker, zelf heb ik bijvoorbeeld een veel betere relatie met mijn vader dan mijn moeder. Er zijn ook vrouwen die draagmoeder zijn, vrouwen die abortus laten plegen, dus generalisaties over vrouwen en kinderen en de bijzondere band daartussen lijkt me onzin. Dat zou ook niet goed zijn, als kinderen en moeders de meeste intense band ter wereld zouden hebben, zoals Marilyn French zegt. Kinderen moet je gewoon los kunnen laten."

En wat vind je van het idee dat vrouwen liever zouden zijn?

"Dat is net zoiets als dat vrouwen betere managers zouden zijn. Dat is weer zo'n generalisatie. Iedereen zet zich af tegen zijn of haar socialisatie, zeker in de puberteit, dus zulke algemene uitspraken kun je niet doen. Het is wel zo dat een groot aantal van de vrouwen door hun socialisatie geschikter is voor beroepen die daarop aansluiten. Maar het is onverstandig om te stellen dat dat met alle vrouwen zo is, dat bevestigt dit beeld alleen maar. Vrouwen kunnen door dergelijke uitspraken beïnvloed worden om zich dan ook zo te gaan gedragen als gezegd wordt dat vrouwen zich gedragen. Het is dus een bevestigen van je eigen socialisatie en het opleggen daarvan aan anderen. Het is de arrogantie van het feminisme om met zo'n uitspraak te komen die impliceert dat vrouwen beter zijn dan mannen. Helaas denkt de gezichtsbepalende groep, die van de dames rond de veertig jaar, er zo over. Een grote invloed toekennen aan de biologie heeft fatalistische gevolgen. Je hoeft er dan ook niet meer aan te doen, je zou het niet eens kunnen. En als iemand dan eens anders is, dan zou horen volgens de socialisatie, dan wordt het alleen maar als uitzondering gezien. Er zijn wel verschillen tussen mannen en vrouwen door de socialisatie. Ik voel me ook meer op mijn gemak bij vrouwen. Je moet dit alleen niet gaan baseren op een verkeerd soort solidariteit en dat doe je wel als je de nadruk legt op het idee dat wij zo lief en beter zijn omdat we vrouwen zijn."

Interview 4: Irene

Denk je dat gedrag van vrouwen een biologische grond heeft?

"Ja, vrouwen hebben meer verantwoordelijkheidsgevoel, het besef alleen al dat vrouwen kinderen kunnen krijgen, confronteert hen er al mee dat hun lichaam is gericht op andere wezens. Mannen staan meer op zichzelf. Dit is negatief voor de wereld omdat mannen meer macht hebben. De socialisatie versterkt het idee wat vrouwen moeten doen met hun biologische eigenschappen. De bestaande verschillen worden hier ontzettend door uitgebuit."

Denk je dat vrouwen zich kunnen verzetten tegen hun biologische beïnvloede eigenschappen?

"Ja, dat is ook niet slecht omdat vrouwen juist door die eigenschappen onderdrukt worden. Vrouwen kunnen wel agressief zijn, als er over hun grenzen wordt gegaan. Het verzorgende van vrouwen is iets extra's, wat ze in eerste instantie zullen doen, maar daarom niet het enige wat ze kunnen. Als vrouwen het verzorgende in hun aan de kant zetten en mannen aan de kant zetten, dan maken ze er zonder ons maar een puinhoop van. Nu weten ze niet eens dat ze ons nodig hebben. Er zit veel kracht in dat vrouwen zich kunnen binden, maar dat telt niet. Zelf deel ik de kracht en het verzorgende met vrouwen, van hun durf ik wel afhankelijk te zijn, zij zullen het niet misbruiken. Die kans is met mannen veel groter, het kan wel leuk zijn met mannen, maar wel zonder afhankelijkheid."

Denk je dat vrouwen beter zijn dan mannen, met kinderen, of over het algemeen?

"Ja, ik ben ook wel blij dat ik een vrouw ben, al ben ik dat lang niet altijd geweest. Ik denk dat vrouwen beter met kinderen zijn omdat ze verzorgender zijn. Mannen kunnen wel voor kinderen zorgen, maar anders. Ik vind het positief dat vrouwen verantwoordelijker zijn. Mannen willen de natuur beheersen, vrouwen staan er dichterbij, omdat ze kinderen kunnen krijgen. Zelf zou ik de verantwoordelijkheid van een kind niet met een man willen delen. Niet als ik daar geen einde aan zou kunnen maken. Als de socialisatie niet zoveel invloed had zou ik ze misschien wel met kinderen vertrouwen. Ik reageer vanuit hoe de situatie nu is, niet vanuit wat ik voor mogelijk acht. Ik sluit niet 'uit dat mannen aan hun socialisatie kunnen ontkomen, maar ik heb er geen vertrouwen in. Of andere vrouwen hun kinderen met mannen willen opvoeden moeten ze natuurlijk zelf weten. Mannen zouden wel meer verantwoordelijkheidsgevoel krijgen als ze voor kinderen zouden zorgen, maar ik zou de verantwoordelijkheid voor een kind toch echt niet met een man willen delen. Wat niet wil zeggen dat er geen man in de buurt van mijn kind zou mogen komen."

Interview 5: Beppie

Denk je dat er een biologische grond is voor het verschil in gedrag van vrouwen en mannen?

"Ja, er zijn verschillen, maar niet zoveel. Wat seksualiteit betreft ben ik er nog niet zo uit. Maar eigenlijk hecht ik meer waarde aan socialisatie en opvoeding. Ik denk dat met name hier de verschillen tussen mannen en vrouwen door komen. Mannen mogen hun agressie en andere gevoelens niet uiten, waardoor er frustratie ontstaat. Er wordt gezegd dat mannen sterker zijn dan vrouwen. Maar als je dat een keer tegen een vrouw zegt dan gelooft ze dat ook en is ze ook minder sterk, en andersom natuurlijk. Ik geloof wel in de beïnvloeding van de maan. Als de maan invloed heeft op oceanen, waarom dan niet op de mens? Bij vrouwen zie ik die invloed terug van de maan. Veel vrouwen worden bij volle maan ongesteld. Bij mij is het gevolg van mijn menstruatie dat ik me onzekerder, kwetsbaarder voel en ik kan minder goed relativeren. Dit komt volgens mij door bloedverlies en vermoeidheid. Ik geloof niet dat vrouwen dichter bij de natuur staan dan mannen. Want als vrouwen door de maan beïnvloed worden, dan worden mannen dat ook. Ik heb geen verstand van hormonen, dus daar kan ik niks zinnigs over zeggen."

Maakt het besef en het feit dat vrouwen kinderen kunnen dragen en baren vrouwen wezenlijk anders dan mannen?

"Als een jongen als meisje opgevoed wordt dan zal deze jongen net zulke zorgzame gevoelens als een vrouw hebben, dus ook bij het verzorgen van een kind. Ik denk wel dat moeders meer verantwoordelijkheid voelen. Ik denk dat een vrouw een soort symbiose met het kind in haar buik kan voelen. Dit maakt dat ze een zeer innige band kunnen hebben. Echter als een man of vader dag en nacht betrokken is bij een kind dan kan die ook zo'n band krijgen, ook al is die misschien iets anders. De moeder hoeft zeker geen waardevollere band met het kind te hebben. Ik denk ook dat het dragen en hebben van een kind je kwetsbaarder maakt, ook puur lichamelijk. Maar dit vind ik niet negatief. Eigenlijk zou ik een wereld willen waarin deze kwetsbaarheid ook okee is, waarin je jezelf kunt open stellen en eerlijk kunt zijn. Ik denk niet dat vrouwen door het kunnen krijgen van een kind zich meer verantwoordelijk voelt voor het in stand houden van de aarde of het nageslacht. Het zelfde geldt voor vaders. Wel denk ik dat dit feit ervoor zorgt dat vrouwen wel verantwoordelijkheid moeten nemen voor voorbehoedsmiddelen, ook al is dit niet terecht. Maar zij riskeren wel een zwangerschap en staan dan voor de keuze of ze een abortus willen."

Tot slot

In bovenstaande interviews ,staan nogal wat uiteenlopende ideeën over de rol van de biologie in karakter, gedrag en positie van vrouwen en mannen in deze maatschappij .Over het algemeen zien de geïnterviewde vrouwen dat de biologie een rol speelt maar dat deze voor de een verwaarloosbaar klein is en bij de ander totaal niet. Toch geven alle vrouwen aan dat de socialisatie en de waarde die aan deze biologische verschillen gehecht wordt van enorm belang zijn. Zorgzaamheid en verantwoordelijkheidsgevoel bijvoorbeeld, al dan niet biologisch bepaald, kunnen door de heersende normen en waarden vrouwen in de moederrol of rol van vredesengel drukken, waardoor zij beperkt worden in hun vrije keuzes en gedragingen. Een belangrijk verschil van mening zien we terug in vraag of vrouwen (moreel) betere mensen zijn dan mannen. Waar dit voor de ene feministe een vanzelfsprekendheid is, vindt de ander dit het toppunt van arrogantie. Ongeacht de verschillende meningen hierover, zijn deze feministes het erover eens dat er nog heel wat moet veranderen voordat vrouwen en mannen een gelukwaardige positie in deze maatschappij hebben.

Terug