De Peueraar 29, januari 1993

Auteur: Gerrit de Wit en Harry Westerink

Schoppen tegen de schenen

Al een hele tijd zijn bewoners in de buurt van het gekraakte Ico Atibu-pand aan de Lammermarkt in de weer om zich te verzetten tegen sloop van het pand en tegen de komst van de studentendiscotheek De Koets-o-theek. We hadden een gesprek met een van de actiefste buurtbewoners, Daan Sloos.

De bewoners vrezen overlast en een ernstige aantasting van hun woongenot. Daarnaast bestaat het streven om het monumentale fabriekspand te behouden voor de toekomst. Daan Sloos is een van de spraakmakende personen in de Leidse politiek. Hij is fractie-assistent van de Socialistische Partij, richtte samen met Koos Barendse de Club van Boze Buurtverenigingen en de Club van Boze Huurdersverenigingen op, en heeft er als buurtbewoner alle belang bij om de opdringende horeca tegen te houden. In het hieronder volgende verslag spreekt hij namens de Vereniging van Huiseigenaren. Daan zou Daan niet zijn, als hij daarbij zijn persoonlijke mening achterwege zou laten. Het stuk is opgebouwd rond bepaalde thema's die in het gesprek naar voren kwamen. Hierbij laten we Daan steeds aan het woord.

Over het Ico Atibu-pand/het Parmentier-complex.

"Het Ico Atibu-pand is ongeveer 3 en een half jaar geleden leeg komen te staan, en we zijn ongeveer 3 jaar aan het procederen. Het bedrijf Ico Atibu heeft het pand verkocht aan een holding die ook van Ico Atibu blijkt te zijn, maar onder de hoede van aannemer Van der Plas is gekomen. Van der Plas is op die manier projectontwikkelaar geworden. Die holding heeft ook het enige tijd gekraakte pand aan de Hoge Rijndijk, het voormalige Militair Invalidentehuis, in beheer. Van der Plas heeft een koehandeltje met de gemeente Leiden opgezet. In het verleden zaten een aantal wethouders met de Koets-o-theek in hun maag. Toen heeft Van der Plas een voorstel gedaan: als ik nu die discotheek op het Ico Atibuterrein bouw, dan bieden jullie mij een aantal open plekken in de stad aan, met name in de Stevenshof, die ik mag volbouwen. Daar is de gemeente mee akkoord gegaan. Zo'n afspraak vinden ze hier in Leiden heel legaal, maar ik noem het op z'n minst heel verdacht. Het is niet mijn politiek, dat gesjoemel, maar wel de politiek van de Partij van de Arbeid. Overigens, die afspraak is helemaal niet geheim, hoor. Er zijn nooit andere plannen geweest voor het pand, omdat er in de stad geen andere plek voor de Koets-o-theek is. Wij zijn het nooit eens geweest met de geplande bebouwing, ook zonder Koets-o-theek niet. Ten eerste vinden wij dat het pand een schitterend monument is dat niet gesloopt mag worden. Ten tweede ligt er een handelsbestemming op het terrein. Dan zien wij niet in dat daar, naast de Koets-o-theek, ook woningbouw gerealiseerd moet gaan worden. Zeker niet als dat dure "penthouses" zijn, zoals de bedoeling is, van ƒ 200.000,- of meer per woning. Dure woningen horen niet thuis in het centrum van de stad. Een heleboel mensen zitten te wachten op woonruimte, en als jij midden in de stad een kast van een huis laat neerzetten, dan neem je teveel ruimte in beslag. Ruimte waar goedkope woningen zouden kunnen staan. Als je zo nodig duur wilt wonen, dan rot je maar op naar Wassenaar of Oegstgeest. Dat is mijn persoonlijke mening."

Over de bezwaren tegen de komst van de Koet-o-theek.

"Het Ico Atibu-pand is een heel uniek pand. Het is het eerste fabriekspand waar de fabriekseigenaar, dat was Parmentier, lichtintreding toeliet. De firma Parmentier is de eerste onderneming geweest die grote ramen in de fabriek liet plaatsen. Dat was een hele verbetering in die tijd, in de negentiende eeuw. De meeste ondernemers waren daar tegen, want teveel licht zou de arbeiders toch maar afleiden van hun werk. Dus zaten ze in een duistere omgeving met schaarse verlichting te werken. Ook arbeiderskinderen van 13 jaar. Ook STIEL, Stichting Industrieel Erfgoed Leiden, vindt het pand bijzonder. Samen strijden wij om het te behouden.

De vraag waarom wij de Koets-o-theek niet willen komt na de kwestie van het behoud van het pand. Wij zien de komst van de discotheek helemaal niet zitten. Als de Koets-o-theek al 20 jaar overlast veroorzaakt in de Kruisstraat, dan zal die ook trammelant geven aan de Lammermarkt. Er zullen om 2 uur 's nachts zo'n 1.000 mensen naar buiten komen, en die verspreiden zich dan in de omgeving. In de Kruisstraat zeiken de bezoekers van de discotheek door de brievenbussen van de buurt, ze neuken in de portieken. Ik vind dat allemaal wel spannend, maar dat kan ik ook op RTL-4 zien. (En lacht uit volle borst, redactie). De projectontwikkelaar en de Koets-o-theek proberen de boel te sussen door de toezegging te doen dat ze 2 portiers bij de uitgang zullen posteren. En alle officiële instanties beschouwen dat miezerige verhaal als voldoende garantie tegen overlast. Ik hoor het College van B&W nooit praten over arme buurtbewoners die overlast hebben, maar wel over het economisch belang van bedrijven. Het College houdt alleen rekening met kapitalisten, met projectontwikkelaars als Van der Plas. Dat merk je ook bij de komst van die mega-bioscoop naar Leiden (het plan voor een enorme bioscoop, mogelijk bij de Groenoordhallen, redactie). De Leidse politiek voert geen doordacht horecabeleid, het zijn hap-snap-maatregelen. Her en der in de stad staan kroegen en disco's. Ook de discussie over vrije openings- en sluitingstijden van café's is in het belang van de commercie. In Utrecht zijn de sluitinsgtijden vrijgegeven. Een hoop mensen, buurtverenigingen, ambtenaren, zijn daar achteraf helemaal niet blij mee. Terwijl ze eerst wel positief waren."

Over de rol van wethouder Van Rij (van Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting).

"Van Rij zit met een erfenis van zijn voorgangers. Zijn voorgangers hebben die toezegging aan Van der Plas gedaan. Zij hebben dit op poten gezet. Die trein is nu gaan rijden, en Van Rij moet mee. Als hij niet mee had willen doen, dan had Kamphues, de eigenaar van de Koets-o-theek, de gemeente aansprakelijk gesteld voor het niet nakomen van de belofte. Dan had hij een claim van miljoenen bij de gemeente gedropt. Van Rij heeft nog niet zoveel gepresteerd in de stad. Hij heeft nog niets om op terug te kijken na zijn pensioen. Ik heb de indruk dat het Parmentier-complex een van zijn prestige-objecten is. Hij is nu druk bezig om de krakers uit het pand te werken. Hij doet alle mogelijke moeite om het pand vrij te krijgen. Dat zie je aan zijn pogingen om de bewoners in discrediet te brengen. De situatie in het pand zou gevaarlijk voor de gezondheid zijn, en ook brandgevaarlijk. Gelukkig heeft de GGD-arts die de zaak heeft onderzocht, zich niet voor het karretje van Van Rij laten spannen. Hij zei dat er niets aan de hand was. Verder is het opvallend dat Van Rij doorgaat met zijn plannen, terwijl er een rapport van de provinciale Milieu- en Gezondheidsdienst is verschenen, waarin er op wordt aangedrongen om de Koets-o-theek niet te verplaatsen. Als onze advocaat wijst op dat rapport, dan antwoordt Van Rij: "Ja, mijn collega van milieu heeft dat in orde gemaakt." Een officiële instantie als de Raad van State gelooft hem onmiddellijk op zijn woord, en stelt geen verdere vragen meer. Zo gaat dat. Bij de Raad van State zitten allerlei hoge pieten van de Partij van de Arbeid, zoals Max van der Stoel, oud-minister van Buitenlandse Zaken, en Dick Dolman, oud-voorzitter van de Tweede Kamer. En die moeten dan de daden van PvdA-wethouder Van Rij gaan beoordelen. Nu suggereer ik niets, hoor, maar als jij een vriend van mij bent, ja...

De bouwvergunning is gekoppeld aan de sloop, dus eerst moeten de krakers eruit. Daarom spreekt Van Rij over brandgevaar. Maar er zijn in Leiden op z'n minst honderden panden die brandgevaarlijk zijn. Ik heb meneer Van Rij nog nooit horen praten over die andere panden. De brandweer ook niet. Nu moet ik uit de krant vernemen dat de brandweer die mensen weigert te helpen bij het beveiligen van het pand. Alleen al om humanitaire redenen zou je dat moeten doen. Ja, als je geen gas en licht hebt, en dat blijkbaar ook niet krijgt van de gemeente, is het dan vreemd dat je pand brandgevaarlijk is? Het is duidelijk dat Van Rij de brandweer gebruikt om de krakers uit het pand te krijgen. Onlangs zijn er panden ter beschikking gesteld aan Joegoslaven. Er zijn dus panden beschikbaar voor bewoning. Waarom zegt Van Rij niet tegen de krakers: "Het is veel te gevaarlijk om in het Ico Atibu-pand te wonen, krakers, ik bied jullie vervangende woonruimte aan." Dat doet Van Rij niet. Dat is zo achterbaks aan deze politiek. Wel mooi weer spelen met die arme Joegoslaven, maar ondertussen niet opkomen voor je eigen stadsgenoten, of dat nou krakers zijn, of niet. Ik ken veel mensen die beroerd leven en wonen. Ik kan er zo aanwijzen die vreten uit een blik kattevoer.

Nu we het toch over Van Rij hebben, Van Rij, wat is Van Rij? Van Rij is niks. Gewoon iemand die ze hebben gevraagd om wethoudertje te spelen, en toen zei hij: "Ja, daar heb ik wel zin in." Ze vroegen: "Heb je wel verstand van bouwen?" Nee, dat had hij niet, natuurlijk. "Ik ben van beroep belastinginspecteur", zei Van Rij. "Ik weet wel hoe ik mensen een rib uit hun donder kan trekken, maar hoe een huis in elkaar zit, nee, dat weet ik niet." Je kan wel zeggen:"Mijn ambtenaren weten dat", maar dan lust ik er nog wel een. Ik spreek vaak ambtenaren, en dan denk ik: jou moet ik in de gaten houden. Van Rij is er alleen maar voor om de kapitalist nog rijker te maken dan hij al is, en om de arme mensen nog armer te maken dan ze al zijn. Ik ken geen enkel geval in de Leidse politiek waaruit het tegendeel blijkt. Neem bijvoorbeeld het Sleutelhof-project (het yuppie-plan om in de Breestraat in de buurt van het LVC een aantal dure winkels voor de rijken neer te planten, redactie). Je zou toch van een PvdA-wethouder verwachten dat hij andere dingen doet dan luxe en commercie bevorderen. Zeker als we in de stad nog zoveel woningzoekenden hebben. Waarom zouden we mensen uit Oegstgeest en Wassenaar als klanten naar de binnenstad proberen te trekken, terwijl zoveel mensen zonder goede woning zitten. Dat is op z' n minst gek. Er is veel te weinig sociale woningbouw, er zijn veel te weinig woningen met een huur van ongeveer ƒ 250,- per maand. Ik ken geen enkele woningbouwvereniging in Nederland die werkelijk opkomt voor de belangen van de huurders. Alleen PvdA en CDA willen dat het Ico Atibu-pand gesloopt wordt. De SP, GroenLinks, en D66 zijn tegen. Die willen dat het pand blijft staan. Het CDA is door Van Rij gemasseerd. De ene dag wilde het CDA dat het pand behouden bleef, de volgende dag pleitte het CDA voor sloop. Dat betekent dat Van Rij druk heeft uitgeoefend, dat hij heeft gedreigd met opstappen."

Over buurtstrijd.

"In het begin zaten er Nederlandse krakers in het pand. Daar konden we goed mee opschieten. Nu zitten er alleen Engelsen in. Die hebben we ook al eens geholpen. Er waren wel eens razzia's van de politie. Je houdt dat niet voor mogelijk, het lijkt de Tweede Wereldoorlog wel. De politie is het pand binnengedrongen, en hebben mensen die gewoon in bed lagen te slapen, met een zaklantaarn in hun gezicht geschenen. Die razzia's hebben ze gehouden om te kijken wie er allemaal in het pand woonden, hoe het er van binnen uitzag. Zo kunnen ze een ontruimingsstrategie opstellen. Na klachten van de buurt is de politie gestopt met invallen. De brandweer ging rustig door met bezoekjes, en dat is toch van hetzelfde laken een pak.

Het is veelzeggend dat de strijd om het behoud van het Militair Invalidentehuis meer resultaten heeft opgeleverd dan onze strijd. De buurt daar, in de Professorenwijk, bestaat uit rijkelui. De stichting die ermee bezig was, bestaat uit allerlei bekende profs en andere gezaghebbenden. Ja, dan wordt zo'n pand wel tot monument verklaard. Dat is een groot verschil met hier. De Vereniging van Huiseigenaren wil het pand als monument behouden. Je zou er een historisch museum in kunnen vestigen, bijvoorbeeld. Of een museum voor moderne kunst. De Lakenhal heeft ruimtegebrek, misschien kunnen zij er iets mee. Of een andere bestemming.

We leven hier in de buurt van het uitgaansleven. Op de Beestenmarkt en in de omgeving zitten veel café's. Helaas is er binnen het gemeentebestuur nooit een discussie gevoerd over alcohol en gezondheid, en over alcohol en criminaliteit. De café's worden altijd als economisch gewin beschouwd. De ziektebevorderende aspecten van alcohol komen niet aan de orde. Drank veroorzaakt kanker, en breekt de hersencellen af. Dat levert hogere uitgaven op het gebied van de gezondheidszorg op, en voor die kosten moeten anderen weer opdraaien. Volgens de huidige politieke visies in Leiden moeten de café's zo lang mogelijk open blijven. Maar men denkt onvoldoende na over de gevolgen. Gevolgen voor de buurten waarin de café's zijn gevestigd. De politie heeft te weinig mankracht om op dronken en gewelddadige mensen te letten, en om de sociale veiligheid te kunnen garanderen. Er moet winst gemaakt worden, en dat gaat voor alles. Het is letterlijk niet voor niks zo gezellig. Daar moet je wel voor betalen. Het is 's nachts voor vrouwen en mannen onveilig op straat. Ze praten altijd wel over vrouwen, maar ook mannen worden verkracht. Mannen denken dat hen niets kan overkomen. Maar ook zij worden lastig gevallen. (Op deze uitspraken leverden wij kritiek; volgens ons hebben vrouwen onnoemelijk veel meer te maken met seksueel en ander geweld dan mannen; Sloos leek nauwelijks verschillen te zien, redactie.)

De Vereniging van Huiseigenaren en STIEL zijn al enige jaren bezig met diverse bezwaarschriftenprocedures. Bij de gemeente en de provincie zijn we inmiddels uitgeprocedeerd. Dat heeft niets opgeleverd. Nu zijn we aan de gang met de Raad van State. Volgens Hedy d'Ancona is het Ico Atibu-pand geen monument. De Raad van State heeft onze klacht over onfatsoenlijk bestuur gehonoreerd Ze waren het met ons eens dat de gemeente zich te vaag had uitgelaten over de vraag of het pand in de ogen van de gemeente wel of niet een.monument was. Namens 58 buurtbewoners is de Vereniging van Huiseigenaren begonnen met een bodemprocedure, die nu is uitgewerkt. In februari 1993 komt er een uitspraak van de Raad van State. We hebben in elk geval gezorgd voor een enorme stapel dossiers en foto's. We verwachten een negatieve beslissing, dat dus de Raad van State zal zeggen dat het pand geen monument is. Het rare is dat Kamphues, die zo'n 10 horecagelegenheden bezit, de Koets-o-theek helemaal niet wil verplaatsen naar de Lammermarkt. Hij blijft liever in de Kruisstraat. De investeringen zijn natuurlijk heel hoog. Ook Van der Plas heeft er geen belang bij om de Koets-o-theek op de Lammermarkt te bouwen. Dat was helemaal niet de bedoeling. De Koets-o-theek is alleen maar gebruikt als inzet voor een handeltje. Zo kreeg hij gedaan wat hij wilde. Ik ben bang dat ze zo goed als niets zullen doen om de buurt veilig en stil te houden. Sinds oktober loopt er nog een andere procedure. De nieuwe Koets-o-theek moet ook een Hinderwetvergunning krijgen. Dat is onze tweede kans. We gaan weer de hele bezwaarschriftenprocedure doorlopen, vanaf de gemeente tot en met de Raad van State. Ook dat gaat 3 jaar duren, net als die andere procedure."

Over plaatselijke politiek en verzet tegen city- vormingsprojecten.

"Personen als Kamphues zijn sleutelfiguren in de stad. Zij zorgen voor het geld. Zij zorgen ervoor dat de Lakenfeesten gefinancierd kunnen worden, waarbij ze er zelf natuurlijk beter van worden. En de gemeente heeft dergelijke feesten hard nodig. Leiden is niet al te rijk, en nog net geen artikel 12-gemeente. (Dat is een gemeente die zichzelf niet kan bedruipen, en onder toezicht van de Rijksoverheid staat; Leiden was vroeger zo' n gemeente, redactie). Leiden is dus zwaar afhankelijk van kapitalisten. De gemeente heeft hierbij twee gezichten. Naar buiten toe, naar de publieke opinie en de rest van Nederland, lijkt het een stad die omhoog is gekrabbeld en vol bedrijvigheid is. De armoede-status is opgeheven, en het gemeentebestuur doet er alles aan om de stad te promoten. Naar binnen toe, naar de arme mensen in de stad, wordt de buikriem stevig aangetrokken.. Er komen meer en hogere belastingen, en vrijwel niemand in de politiek lijkt zich er iets van aan te trekken. Ze kijken alleen maar naar de rijken.

Het is heel moeilijk om een bezwaarschriftenprocedure te winnen. Het kost veel tijd en moeite. Via verkiezingen kun je meer bereiken. Je moet de heersende partijen wegstemmen. Je kunt ook zelf een partij oprichten. Mijn eigen politiek omschrijf ik wel eens als schoppen tegen de schenen van de PvdA. Daar zijn ze bang voor. Ze hebben mij wel eens gevraagd of ik met hen om de tafel wil zitten. Om te praten. Maar waarover dan? De PvdA komt me de strot uit. Ik vind het niet zo vreemd dat mensen overlopen naar de CD en CP. Dat vind ik natuurlijk niet goed. Het zou goed zijn om op grote schaal, met veel verschillende mensen en groepen, in verzet te komen tegen een bepaald plan. Een plan dat veel mensen aangaat. Als er zo'n speerpunt zou komen, dan zouden we massaal, in heel Leiden, moeten gaan mobiliseren. Zo'n speerpunt is er tot nu toe nog niet geweest, maar dat kan nog komen.."

Terug