De Peueraar 35/36, juli/augustus 1993

Auteur: Harry Westerink

Leiden, stad van racisme en razzia's

Een reactie op Cor Smits kritiek op de Invalshoek-campagne "Leiden, stad van racisme en razzia's"

In dit stuk reageer ik op het artikel van Cor Smit in Peueraar nr. 34. Dat artikel is een reactie op de alternatieve Stadskrant en de campagne "Leiden, stad van racisme en razzia's" van politiek informatiecentrum De Invalshoek. Als een van de zeer weinige mensen heeft Cor de moeite genomen om een schriftelijke discussie aan te gaan met De Invalshoek over de gemeentecampagne "Leiden, stad van vluchtelingen". Cor is actief binnen GroenLinks en ook nauw betrokken bij de campagne. Ik ben medewerker van De Invalshoek, maar ik schrijf dit stuk op persoonlijke titel.

De reactie van Cor is hard en confronterend. Gelukkig kan ik als lid van de Nederlandse onderklasse wel tegen een stootje. Nadat Cor volgens eigen zeggen door ons is beledigd, kiest hij ervoor om ons in zijn reactie hier en daar te beledigen. Hij verwijt De Invalshoek zwart-wit denken, terwijl zijn eigen stuk een doorlopend gebrek aan nuancering is. Hieronder zal ik nu het stuk van Cor van begin tot eind analyseren en daarbij mijn eigen mening weergeven.

Slachtoffers van het kapitalisme

Wat mij betreft gaat Cor meteen al in de eerste alinea in de fout. Hij schetst daarin een burger (hijzelf) die wil strijden tegen "het steeds weer terugkerende racisme van sommige medeburgers", die het moeilijk hebben "als slachtoffers van het kapitalisme en voortdurende aanslagen door de regering". De betrokken burger is een actievoerder die druk aan de slag gaat met allerlei projecten en activiteiten. Bij deze beschrijving vallen mij een groot aantal dingen op.

In de eerste plaats verzwijgt Cor bewust of onbewust dat er ook racistisch denken en handelen is bij mensen die juist baat hebben bij het kapitalisme en er veel macht en geld aan ontlenen. Opvallend is vervolgens dat Cor in het geheel niet ingaat op de strijd tegen het kapitalisme. Ik vrees dat de "slachtoffers" bij een ongewijzigd maatschappelijk systeem slachtoffers zullen blijven, ook al hebben Cor en anderen stereotypen ontzenuwt. We zullen meer moeten doen dan even het kader van het kapitalisme aangeven en daarna binnen dat kader naar oplossingen zoeken. Ook frappant is dat Cor de vluchtelingen zelf niet beschrijft als "slachtoffers van het kapitalisme", terwijl deze mensen naar mijn mening meestal juist zeer zwaar gedupeerd zijn door dat kapitalisme. Cor maakt het kapitalisme iets concreter door te spreken over "voortdurende aanslagen (...) door de regering". Hij laat hierbij de lokale overheid, zoals bijvoorbeeld de gemeente Leiden, volledig buiten beschouwing. Dat vind ik niet terecht. De lokale overheid is ondergeschikt aan de rijksoverheid. Maar de gemeenten houden wat mij betreft een (in elk geval morele) verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het landelijke beleid. Ik denk dat er een grens is aan het blindelings doen wat je wordt opgedragen. In de praktijk blijkt dat gemeenten behoorlijk vaak de strijd aangaan met "de grote broer in Den Haag". Ook Cor geeft aan dat hij verder zou willen gaan dan de rijksoverheid. Dat zou kunnen inhouden dat de gemeente Leiden haar nek uitsteekt, op het gebied van legale én 'illegale' vluchtelingen. De passieve houding van de gemeente Leiden ten aanzien van de ondersteuning van 'illegalen' is, denk ik, meer een kwestie van niet willen dan van niet kunnen.

De burger waarmee Cor zich identificeert bekijkt andere burgers vanuit het perspectief dat die heropgevoed moeten worden. Zelf blijft hij buiten schot. Ik ga er daarentegen vanuit dat ik leef in een racistisch ingerichte en opgebouwde wereld. Als witte man profiteer ik mee van dit racisme. Uiteraard wel in veel en veel mindere mate dan bijvoorbeeld Lubbers. De vraag is: waar bevindt Cor zich?

Ook in een ander opzicht is de burger nauwelijks iemand van vlees en bloed. Hij voert actie, hij is druk bezig, maar politiek gezien heeft hij nauwelijks kleur. Hij noemt het beestje niet bij de naam: "talloze mensen" wordt een toevlucht geweigerd, zegt de burger (Cor), maar we komen niet te weten door wie. Dat is een dringende noodzaak als je effectief actie wilt voeren, lijkt me. Volgens mij heet het beestje Kosto. Door te zwijgen over anderen dan "slachtoffers" maakt Cor zich bewust of onbewust schuldig aan eenzijdigheid. Hoewel ik denk dat Cor het anders bedoelt, wekt hij toch de indruk dat het "sommige medeburgers" (de "slachtoffers", dus) zijn die de toevlucht weigeren. Andere personen namelijk noemt hij hier niet. En dat is op z'n zachtst gezegd raar. Want het zijn juist de daders van het systeem die vluchtelingen terugdrijven richting armoede en honger: de elite van staat en kapitaal (om eens wat springlevende termen te gebruiken) heeft daarvoor een heus kasteel met een brede gracht opgericht, namelijk het Fort Europa.

Een van de belangrijkste activiteiten van de burger uit het stuk van Cor is het ontzenuwen van stereotypen. Hoe merkwaardig is het dan om tijdens de gemeentecampagne steeds verhalen te moeten aanhoren over loempiaverkopende Vietnamese vluchtelingen. Dat levert juist een gruwelijke stereotypering op!

De overheid als fysiotherapeut

De burger van de eerste alinea krijgt in de tweede alinea veel meer kleur. Die burger gaat naadloos over in ambtenaren en politici van de gemeente Leiden. Dat kan volgens mij alleen maar als die burger geen vraagtekens stelt bij de rol van de overheid. De burger zwijgt over overheidsracisme. Racisme komt voor bij burgers, en de gemeente zal die burgers op het rechte spoor moeten brengen. Het omgekeerde geval (burgers protesteren tegen staatsracisme) is in de meeste gevallen niet bespreekbaar of aanvaardt de overheid niet.

Cor gaat ervan uit dat De Invalshoek "binnen zo'n campagne (zal) duidelijk maken dat de uiteindelijke oorzaak binnen het kapitalistische patriarchale systeem ligt en dat dat vooral aangepakt moet worden". Ja, ik denk dat we zoiets zouden zeggen, als we onze politiek zouden moeten samenvatten in één zin. We zouden het hierbij niet laten, als we onze visie uitgebreider zouden kunnen verwoorden. We zouden een beeld geven van een mens- en milieuvernietigend maatschappijsysteem dat al eeuwenlang een wereldwijde apartheid in stand houdt. De Derde Wereldoorlog, de oorlog tegen de Derde Wereld, is al 500 jaar aan de gang.

Nu doemt er een levensgroot obstakel op. Een hoop linkse mensen zal beamen dat er op aarde veel ellende is, een iets minder grote hoeveelheid zal ook nog wel, zij het aarzelend, toegeven dat die ellende met name door het kapitalisme wordt veroorzaakt, maar te weinig mensen willen aanvaarden dat die ellende in het leven geroepen en in stand gehouden wordt door het Westen (en dus ook door Nederland en door Leiden). Beter gezegd: door de elite van het Westen. Als het kapitalisme een hart heeft, dan klopt het hier, in het centrum van het systeem. In het Westen zullen we dan ook fundamentele veranderingen moeten bevechten.

Volgens mij functioneert de overheid als fysiotherapeut van het kapitalisme. De overheid is een instelling die de voorwaarden schept waardoor het bedrijsleven winst kan blijven maken. Dat wil niet zeggen dat iedere ambtenaar met bloed aan zijn of haar handen achter het bureau zit, dat wil wél zeggen dat de overheid als geheel met handen en voeten gebonden is aan de werking van het kapitalisme. Dat wil niet zeggen dat de overheid een eenheidsworst is, met ambtenaren en politici die allen dezelfde mening hebben, dat wil wél zeggen dat binnen het overheidsapparaat de nadruk ligt op economische en financiële zaken.

Cor vindt het vanzelfsprekend dat de burger deze kaders van de overheid aanvaardt, en daarmee ook de kaders van het kapitalisme. Sommige burgers gaan echter niet zozeer uit van door anderen geschapen kaders, maar richten zich meer op de grootste "slachtoffers van het kapitalisme" in Nederland: de tot 'illegalen' bestempelde mensen. Binnen de kaders (dat wil zeggen: "binnen zo'n campagne") is ondersteuning van 'illegalen' zo goed als onmogelijk. Sterker nog, de gemeente Leiden monopoliseert de problematiek rond vluchtelingen. De campagne "Leiden, stad van vluchtelingen" draait vrijwel uitsluitend om legale vluchtelingen, om vluchtelingen die door de rijksoverheid in voldoende mate zijn goedgekeurd om in Nederland te mogen blijven. Andere vluchtelingen (de 'illegale' en 'economische') lijken nauwelijks te bestaan in de ogen van de organisatoren van de gemeentecampagne. Die vluchtelingen vallen buiten het bootje van Opland.

Dubbelzinnige slogan

Er zit een verwarrende dubbelzinnigheid in de slogan "Leiden, stad van vluchtelingen". De slogan is eigenlijk een afkorting van "Leiden, stad van afstammelingen van vluchtelingen". Dit is een feitelijke uitspraak die is gebaseerd uit stamboomonderzoek. Deze uitspraak is gewoon een op onderzoek gebaseerde opmerking met betrekking tot een belangrijk deel van het Leidse verleden. De gemeente Leiden heeft hiermee ook willen aangeven, neem ik aan, dat Leiden ook vandaag de dag een stad is waar vluchtelingen welkom zijn (en waar dus, voeg ik eraan toe, een anti-racistisch en tolerant klimaat heerst). Die opmerking is veel minder op onderzoek gebaseerd. Een van de weinige aanwijzingen voor een vluchtelingvriendelijke gemeente is het feit dat Leiden voldoet aan de landelijke norm van 2 promil en dat Leiden nog eens 100 vluchtelingen extra wil opnemen. Dat is op zich een prestatie, maar het is, vind ik, lang niet voldoende om Leiden een hedendaagse vluchtelingenstad te mogen noemen. Je kunt de organisatoren van de campagne verwijten dat ze een veel te eenzijdig beeld van Leiden hebben willen laten zien. Dat beeld heeft De Invalshoek met de tegencampagne "Leiden, stad van racisme en razzia's" op een (ik geef toe) nogal provocerende manier willen bijstellen. Ik wil erop wijzen dat het in de strijd tegen racisme heel belangrijk is om geen illusies te scheppen. Je moet actief en concreet, in het hier en nu, strijden voor de mensen die datgene missen waarop we volgens de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens allemaal recht hebben: recht op voldoende eten, gezondheidszorg, werk, een dak boven je hoofd en een leven vrij van vervolging.

Tijdens de campagne waren er gelukkig ook momenten waarop de legale vluchtelingen zelf aan het woord kwamen. Met name de interviews in diverse (echte) Stadskranten en het Leidsch Dagblad lieten een onopgesmukt en minder eenzijdig (minder positief) beeld zien van de positie van vluchtelingen in Leiden.

De organisatoren van de campagne hebben met de kreet "Leiden, stad van vluchtelingen" ook geprobeerd om de bevolking aan te sporen om mee te werken aan een vluchtelingvriendelijke gemeente. Helaas hebben ze daartoe een verkeerde methode gebruikt. Zal het besef af te stammen van vluchtelingen een hechte voedingsbodem scheppen voor daadwerkelijke solidariteit? Dat betwijfel ik. Een toenemend deel van de bevolking heeft in de jaren negentig van marginalisering en kriminalisering van de onderklasse van de samenleving wel andere dingen aan zijn hoofd. Veel mensen maken zich zorgen over hun situatie: tijdens of na de gemeentecampagne kunnen in Leiden, bij wijze van spreken en soms ook letterlijk, huren en belastingen schrikbarend worden verhoogd, huursubsidies worden afgeschaft, lonen worden verlaagd, werknemers worden afgedankt, uitkeringen worden gekort of afgeschaft, 'illegalen' het land worden uitgezet, en enorme bedragen worden besteed aan projecten voor de rijken en kapitaalkrachtigen (Sleutelhofproject, Groenoord Plaza, Stationsgebied). En in een dergelijke crisis van het kapitalisme komt de gemeente met een campagne die voor het grootste deel bestaat uit multiculturele activiteiten.

Leiden Imagostad

In binnen- en buitenland is Leiden bekend als vluchtelingvriendelijke gemeente. Cor vraagt zich hierbij af waarom en voor wie de gemeente dan zo populair zou moeten doen. Ik denk dat veel organisatoren "goede bedoelingen" hebben gehad. Maar ik ben bang dat "goede bedoelingen" in een te beperkt (overheids)kader zullen leiden tot slechte resultaten. De organisatie heeft zich teveel blindgestaard op de leuke kant van het thema. Ikzelf vind het niet zo bijzonder dat we in Leiden 300 vluchtelingen per jaar de kans geven om hier te krijgen wat het Westen in het land van herkomst wegneemt of vernietigt. Ik heb wel een vermoeden waarom de campagne op mij en op een hoop andere burgers overkomt als een imagokwestie. Het is niet de eerste keer dat het gemeentebestuur een etiket op de stad plakt. Leiden is intussen ook Sleutelstad, Museumstad, Cultuurstad, Rembrandtstad, Fietsstad, Marktplein van Holland, Universiteitsstad, Historische Waterstad. De argeloze burger krabt op zijn of haar hoofd en vraagt zich af waar dat toch allemaal voor nodig is. Ik denk dat het te maken heeft met de economische positie van steden en regio's in het nieuwe Europa. De Europese eenwording dwingt steden en regio's ertoe om zichzelf te promoten. In het stuk "Campagne als verkooptruc en reclamestunt" van de alternatieve Stadskrant heeft De Invalshoek dat ook duidelijk willen maken. Misschien is dat stuk te scherp uitgevallen, te eenzijdig en te ongenuanceerd. Het zou kunnen zijn dat we in dat stuk te weinig onderscheid hebben aangebracht tussen de "goede bedoelingen" van de organisatie, de (lagere en rijks)overheid die functioneert binnen het kapitalisme en dus indirect meewerkt aan de instandhouding van een systeem dat vluchtelingenstromen produceert, en de manier waarop de gemeentecampagne op de mensen van De Invalshoek is overgekomen. Misschien hebben we de gemeente te veel als één blok beschouwd, en alle activiteiten binnen de campagne teveel op één hoop gegooid. Maar die eventueel aanwezige eenzijdigheid en ongenuanceerdheid van onze kant moet wat mij betreft wel geplaatst worden naast de eenzijdigheid en ongenuanceerdheid van de meeste onderdelen van de gemeentecampagne.

Vluchtelingen toen en nu

In de vierde alinea van het stuk gaat Cor in op een aantal uitspraken van mij die zijn te vinden in het Leids Nieuwsblad van 12 mei 1993. Ik heb me genuanceerder opgesteld dan uit het artikel blijkt. Ik neem aan dat ook Cor ermee vertrouwd is dat veelal de hardste en opvallendste standpunten worden gepubliceerd. Het valt me overigens op dat Cor een nuance weglaat die nog wel in het artikel is opgenomen. Volgens de journalist van het Leids Nieuwsblad zeg ik dat "de manifestatie die door de gemeente Leiden georganiseerd wordt, meer een schijncampagne is die het imago van de stad moet bevorderen, dan dat zij in werkelijkheid nu zoveel aan de situatie van de vluchteling verbetert." Cor verminkt dit citaat door alleen de woorden "schijncampagne die het imago van de stad moet bevorderen" in zijn stuk over te nemen. De nuance "meer...dan" laat hij weg. Zo kun je met gemak zwart-wit denken aantonen!

Verder heb ik het woord "flauwekul" inderdaad uitgesproken, in een context die slecht is weergegeven door de journalist. Dat woord brengt mij op een nog fundamentelere kritiek. De vluchtelingen van toen waren witte (West-) Europeanen die in de meeste gevallen redelijk vertrouwd waren met de Europese cultuur en 'beschaving'. Zij vluchtten vaak uit gebieden die sociaal-economisch min of meer op gelijke of enigszins vergelijkbare voet stonden met het land waarheen ze vluchtten. In sommige gevallen (de Vlaamse textielarbeiders) gaven zij Leiden een enorme oppepper. Speciale aandacht verdienen verder de vluchtende Pilgrimfathers. Nadat zij een tijd in Leiden hadden gewoond, staken ze de Atlantische Oceaan over om zich in de Nieuwe Wereld te vestigen. Zij (en hun afstammelingen) roeiden Indianen uit, namen hun land in beslag en vernietigden hun cultuur en levenswijze. De Pilgrimfathers stonden aan de basis van een van de meest meedogenloze naties ter aarde: de Verenigde Staten van Amerika.

Ik vind het "flauwekul" om aan de hand van dit soort vluchtelingen begrip te kweken bij de autochtone Leidenaren voor de opvang van hedendaagse (legale) vluchtelingen. De hedendaagse (legale) vluchtelingen verschillen namelijk vaak hemelsbreed van de genoemde historische vluchtelingen. Het zijn vaak zwarte niet-Europeanen die in de meeste gevallen weinig vertrouwd zijn met Nederland. Zij vluchtten veelal uit 'onderontwikkelde' landen. 'Onze' welvaart hebben we te danken aan 'hun' armoede, dat wil zeggen: wij zijn rijk geworden door hen arm te maken.

De tegenstelling en uitbuitingsverhouding tussen het Zuiden en het Westen anno 1993 is onvergelijkbaar met de relatie tussen landen in West-Europa onderling in, bijvoorbeeld, 1600 of 1700. Cor maakt het zich gemakkelijk door op te merken dat ik aandacht voor het verleden sowieso "flauwekul" vind. Nogmaals, zo kun je met gemak zwart-wit denken aantonen. Ik denk dat het historisch gezien "flauwekul" is om de situatie van toen met die van nu te vergelijken. Het is niet alleen "flauwekul", maar ook eurocentrisch, gemakzuchtig en kortzichtig.

Ik wil de tijd van nu liever vergelijken met de dertiger jaren. Toen liet de Nederlandse overheid joodse vluchtelingen uit Duitsland vaak niet toe. Veel mensen (waaronder veel ambtenaren) in Nederland sloten ook toen de ogen voor de opkomst van het fascisme in binnen- en buitenland. Ook toen bleven veel mensen passief en weigerden in verzet te komen. De crisis van het kapitalisme kwam hard aan bij miljoenen mensen. Veel mensen gingen op zoek naar een zondebok (de jood), in plaats van te erkennen dat hun ellendige levensomstandigheden werden veroorzaakt door het economische systeem. Vandaag de dag is het niet wezenlijk anders. Wel is de Nederlandse situatie op dit moment (gelukkig!) nog niet zo uit de hand gelopen als in de dertiger jaren.

George Bush

Cor geeft in de vijfde alinea aan dat "ambtenaren, beroepskrachten van Vluchtelingenwerk en talloze vrijwilligers" zich verzetten tegen racisme en kritiek hebben op de negatieve opstelling van de rijksoverheid tegenover vluchtelingen. "Jullie benadering getuigt van een beangstigend zwart-wit denken, een sjabloon-achtige benadering van de werkelijkheid. Het is natuurlijk wel lekker makkelijk: je weet altijd wie de "goeden" en wie de "slechten" zijn."

Deze woorden zijn redeneertrucjes. Laat ik eens, van mijn kant uit, op dezelfde manier een puntje scoren. Dat gaat als volgt. De benadering van de gemeente getuigt van een beangstigend grijs denken, een mistige, repressief tolerante benadering van de werkelijkheid. Het is natuurlijk wel lekker makkelijk: de gemeente heeft altijd gelijk, en ook iedereen die met de gemeente meedenkt en meedoet. De gemeente is goed en wie bezwaar heeft tegen de gemeentecampagne is slecht. Als je het niet eens bent met de gemeente, dan schakelt die over van grijs denken naar zwart-wit denken. Zo heb ik ook vrijwel niets inhoudelijks gezegd.

Daarom wil ik een boosdoener introduceren waarvan ik inderdaad durf te zeggen dat hij slecht is, door en door corrupt, namelijk George Bush. George Bush, ex-baas van de CIA, ex-president van de Verenigde Staten. George Bush, bekend geworden op radio en TV vanwege zijn sterrol in de mini-serie "Golfoorlog", met meer dan 100.000 burgerslachtoffers in Irak. Aan de hand van deze George wil ik duidelijk maken "dat geschiedenis een behoorlijke rol speelt in het hele bewustwordingsproces". Zoals hierboven al bleek, leg ik deze woorden van Cor anders uit dan hijzelf. Het is niet zozeer de geschiedenis op zich die belangrijk is, nee, het is de politieke visie op (delen van) de geschiedenis, het is de keuze en de interpretatie van de feiten uit de geschiedenis die een doorslaggevende rol speelt.

George Bush stond in 1989 aan het hoofd van een van de machtigste naties ter wereld. Ook onder Bush gedroegen de Verenigde Staten zich als de politie-agent van de wereld. Ook onder Bush waren de Verenigde Staten verantwoordelijk voor het produceren van een groot deel van de vluchtelingenstromen van het Zuiden naar het Noorden.

In 1989 kwam men in Leiden op de gedachte om deze George Bush te betrekken bij de campagne "Leiden, stad van vluchtelingen". Ik vermoed dat uit onderzoek was gebleken dat Bush een afstammeling was van de Pilgrimfathers. De organisatie van de campagne haalde de 'vluchteling' Bush naar Leiden. Hij werd hier met groots vertoon in het zonnetje gezet. Een foutieve analyse van de machtsverhoudingen toen en nu bracht de organisatie bij een schurk als Bush, bij de keuze voor een witte, mannelijke, rijke overheerser. Bush was geen vluchteling, Bush maakte vluchtelingen.

Een tijd later werd de gemeente Leiden beloond voor het gastvrije onthaal van Bush. De gemeente kreeg een prijs van ƒ 40.000,- van de Amerikaanse Carnegie stichting. Ik neem aan dat die prijs in nauw verband staat met de komst van Bush naar Leiden. Als dat niet zo is, dan hoor ik dat graag van Cor of andere organisatoren.

3.000, 30.000 en meer dan 30.000.000

Cor heeft zich boos gemaakt over onze uitspraak in de Stadskrant dat de gemeentecampagne de indruk wekt "dat vluchtelingen alleen welkom zijn voorzover "wij", dat wil zeggen de autochtone Leidenaren, er beter van worden." Ik leg deze zin en de rest van de betreffende passage anders uit dan Cor. Zoals ik al heb aangegeven, vind ik het door de gemeentecampagne gelegde verband tussen de oude en nieuwe in Leiden woonachtige vluchtelingen gevaarlijk en verwarrend. De vluchtelingen van toen hebben Leiden figuurlijk en vaak ook letterlijk verrijkt. Dat geldt met name voor de Vlaamse textielarbeiders die in Leiden de lakenindustrie tot grote bloei brachten. De welvaart kwam overigens vooral ten goede aan de kapitaalkrachtigen; dat was vroeger niet anders dan nu. De campagne heeft, vind ik, gesuggereerd dat ook de vluchtelingen van nu zo'n waardevolle bijdrage kunnen leveren, dat ze Leiden opnieuw zo welvarend kunnen maken. Ik neem aan dat de organisatie van de campagne dit niet zo heeft bedoeld, maar door het leggen van een foutief verband tussen onvergelijkbare soorten vluchtelingen is die indruk wel ontstaan. Het zou veel beter zijn geweest als de campagne zou hebben benadrukt dat de hedendaagse vluchtelingen onze stad juist heel weinig kunnen bieden. Veel vluchtelingen zijn vervolgd, gemarteld, berooid, depressief, in de war. Ze komen vaak uit landen die in dienst staan van de welvaart van het Westen. In feite komen ze hier een heel klein beetje van de welvaart opeisen die het Westen van het Zuiden heeft gestolen. Ze komen hier niet voor hun lol, en ook niet om Leiden letterlijk of figuurlijk te verrijken. En pas als dat voor een hoop Leidenaren duidelijk is, kunnen we beginnen met het opbouwen van daadwerkelijke solidariteit, met het vormgeven van onze verantwoordelijkheid. Daarmee bedoel ik de verantwoordelijkheid van het Westen voor de door het Westen veroorzaakte en in stand gehouden problemen van het Zuiden.

Cor zegt dat de gemeentecampagne ingaat op "het vooroordeel dat vluchtelingen zo'n last zijn en hoe goed "wij Hollanders" niet zijn, dat wij zoveel voor anderen zouden doen." De Invalshoek is ingegaan op het volgens haar bestaande vooroordeel dat de gemeente zoveel voor vluchtelingen doet.

Cor haalt in zijn verdediging van de campagne twee dingen door elkaar. Hij valt ons er nogal ongenuanceerd op aan dat wij zouden hebben beweerd of gesuggereerd dat de gemeente en de "keihard werkende" mensen van Vluchtelingenwerk Leiden niets doen of alleen maar verkeerd bezig zijn. We hebben geen enkele uitspraak gedaan over de dagelijkse activiteiten van Vluchtelingenwerk. Ik heb waardering voor de vrijwilligers en beroepskrachten bij Vluchtelingenwerk. Ik heb minder waardering voor die mensen, als zij meewerken aan de gemeentecampagne van 1989 en 1993. Overigens, ook wij werken keihard...

Leiden staat slechts aan het begin van een lange, moeizame strijd om alle (legale, 'illegale' en economische) vluchtelingen een menswaardig bestaan te garanderen. De gemeentecampagne doet het voorkomen alsof het einde van de problemen al in zicht is. Het stelt echter niet zoveel voor als een gemeente een landelijke norm haalt en die probeert te overstijgen. Een norm op het gebied van vluchtelingen afkomstig van de rijksoverheid (dat ook door Cor wordt bekritiseerd) moet simpelweg altijd overtroffen en verbeterd worden. Een poging om daar als gemeente wat aan te veranderen is niet meer dan normaal. Als anderen te weinig doen, dan wil dat nog niet zeggen dat de gemeente Leiden een campagne van vele duizenden guldens in het leven moet gaan roepen. Je kunt ook volstaan met een dringend verzoek (in de vorm van een brief of tijdens een overleg) aan andere gemeenten en aan de rijksoverheid om meer vluchtelingen toe te laten. Je kunt een "protestmotie" richting Den Haag sturen. Je kunt het geld ook besteden aan ondersteuning van die vluchtelingen die tot nu toe nauwelijks aandacht van de gemeente hebben gekregen (bijvoorbeeld 'illegalen'). Je kunt ook geld steken in het opzetten van protestactiviteiten tegen het inhumane beleid van de rijksoverheid. Je kunt als gemeente burgers oproepen om mee te demonstreren tegen het Grenshospitium, de grensgevangenis voor vluchtelingen.

Ik wil even illustreren wat een al te positieve houding ten opzichte van de overheid tot gevolg kan hebben. Ik citeer Cor: "(...) een eenvoudige rekensom leert dat, wanneer iedere gemeente in Nederland relatief evenveel plaatsen zou proberen te realiseren, dat er dan méér opvangplaatsen zouden zijn dan er nu asielaanvragen worden ingediend." Momenteel worden er in Nederland bijna 30.000 asielaanvragen per jaar ingediend. Die 30.000 asielzoekers zouden veel beter opgevangen kunnen worden dan tot nu toe, als andere gemeenten het voorbeeld van Leiden zouden opvolgen. Mijn eerste vraag is hierbij: waarom voldoen die andere gemeenten dan niet aan de landelijke norm? In plaats van Leiden een schouderklopje te geven keur ik het gedrag van andere gemeenten af. Mijn tweede vraag: waarom is Cor al tevreden als er 30.000 asielzoekers opgevangen worden? Ziet Cor niet in dat de vluchtelingenstromen door de wereldwijde kapitalistische crisis steeds groter worden, terwijl het Fort Europa alles in het werk stelt om zoveel mogelijk vluchtelingen terug te schoppen naar het land van herkomst? Het aantal van 30.000 vluchtelingen steekt bijzonder magertjes af bij het gegeven dat er wereldwijd zo'n 35 miljoen mensen op de vlucht zijn. Uiteraard kan Nederland die niet allemaal herbergen, maar het is schandelijk dat een rijk en welvarend land als Nederland slechts 30.000 vluchtelingen de gelegenheid biedt om een asielaanvraag in te dienen. Overigens, nu wordt ruim 90 procent van die asielaanvragen afgewezen. Mijn derde vraag: Waarom vergeet of verzwijgt Cor alle andere vluchtelingen? Zijn 'illegalen', mensen zonder overheidspapieren, geen 'echte' vluchtelingen? Zijn 'economische' vluchtelingen geen 'echte' vluchtelingen? Zijn vrouwelijke vluchtelingen die te maken hebben gehad met seksueel geweld geen 'echte' vluchtelingen? Zijn vrouwelijke vluchtelingen die geen zelfstandig verblijfsrecht kunnen krijgen, geen 'echte' vluchtelingen? En wat is dat dan, een 'echte' vluchteling?

Racisme en razzia's

Ons alternatieve logo en imago "Leiden, stad van racisme en razzia's" is bij Cor in het verkeerde keelgat geschoten. Wij wilden het ongenuanceerd positieve beeld van de gemeentecampagne aanvullen met een ander deel van de Leidse werkelijkheid. Racistische gedachten en gedragingen, razzia's en deportaties moeten niet liggen te stinken en verrotten achter de fraaie gemeentegevel van zorgvuldig opgebouwde tolerantie voor een geselecteerd deel van alle vluchtelingen. Zoals Cor onze campagne "overtrokken" vindt, zo vinden wij de gemeentecampagne "overtrokken". Een kwestie van een (diepgaand) meningsverschil, dus. Cor stelt dat hij niet onder de indruk is van ons overzicht van racistische gebeurtenissen. Waarom niet? Omdat er, zo zegt hij, veel meer anti-racistische activiteiten plaatsvinden. Misschien wordt die houding veroorzaakt door onze provocerende reactie op de gemeentecampagne. Misschien voelt hij zich geroepen om, koste wat het kost, de hele campagne te verdedigen, zonder een spoor van twijfel te tonen. Misschien heeft hij zich teveel geïdentificeerd met het gemeentebeleid. In elk geval dient Cor, vind ik, beter te weten. Racisme bestaat, racisme groeit, racisme is in heel Europa, en in Leiden, in opmars. Terwijl bijvoorbeeld de Turkse mensen van de Leidse HTIB er steeds meer aan denken om in verband met gewelddadigheden in Duitsland én Nederland terug te keren naar Turkije, legt Cor de racistische en anti-racistische activiteiten op een weegschaal en bepaalt dan als witte man dat de anti-racistische activiteiten zwaarder wegen.

Ook wat betreft razzia's kun je Cor zwart-wit denken en handelen verwijten. Het is voor Cor voldoende als de vreemdelingenpolitie tijdens een openbare bijeenkomst in cultureel centrum de X te kennen geeft niet op 'illegalen' te willen jagen. De vreemdelingenpolitie zegt een niet-actief opsporingsbeleid te voeren en pakt al 10 jaar gemiddeld 150 'illegalen' per jaar op. Cor neemt hiermee genoegen, en schuift De Invalshoek in de schoenen dat wij de vreemdelingenpolitie nauwelijks hebben aangevallen. Er was zegge en schrijve 1 persoon van De Invalshoek aanwezig. We waren druk bezig met andere activiteiten, en konden nauwelijks tijd vrijmaken. Waarom aanvaardt Cor klakkeloos het verhaal van de vreemdelingenpolitie? Waarom twijfelt hij niet aan dat verhaal, al was het maar een beetje? Had Cor verwacht dat de vreemdelingenpolitie een ander, minder 'positief' verhaal over zichzelf zou vertellen? Waarom zet hij er geen ervaringen van 'illegalen' tegenover? En, vooral, waarom is hij niet onder de indruk van het door hem niet, maar door de vreemdelingenpolitie wél genoemde aantal van 150 opgepakte 'illegalen' per jaar? Is dat een niet-actief opsporingsbeleid, alleen maar omdat de politie dat zelf zo noemt? Hoeveel 'illegalen' moeten nog worden uitgesloten, opgepakt en uitgezet, voordat Cor ongerust wordt?

Toen ik een keer in bijzondere omstandigheden sprak met een Leidse poltievoorlichter, vertelde deze letterlijk het volgende: "Het woord razzia gebruiken we liever niet, dat is zo'n beladen term, vanwege de Tweede Wereldoorlog. We noemen het liever 'een onderzoek'. Bij zo'n onderzoek, in een bedrijf, komt het voor dat 'illegalen' verstopt zitten achter een dubbele deur. Soms ontdekken we ze dan, omdat ze moeten hoesten." Dat omschrijf ik als een Anne Frank-achtige situatie. En het benoemen van een inval door de vreemdelingenpolitie ("razzia" of "onderzoek") is puur een kwestie van taalgebruik. De politie hanteert woorden die mensen in slaap wiegen, De Invalshoek gebruikt termen die mensen wakker schudden.

Hoe nodig het is om mensen te confronteren met het harde razzia- en deportatiebeleid van Nederland blijkt bijvoorbeeld uit een ingezonden brief in De Volkskrant van 15 juni jl., geschreven door een medewerker van Vluchtelingenwerk. Daarin stelde hij of zij dat de doodstraf ook in Nederland bestaat, maar elders in de wereld wordt uitgevoerd. Kansloze asielzoekers die worden opgepakt en het land worden uitgezet, worden soms bij terugkeer in het land van herkomst ter dood gebracht. Het woord "razzia" is wat hen betreft in elk geval bijzonder van toepassing. De behandeling in Nederland laat veel te wensen over. Vluchtelingen worden opgesloten, geïsoleerd, in een dwangbuis gestopt, beplakt met tape, enzovoorts. Kosto zegt dat 'illegalen' moeten verdwijnen, en de daad wordt steeds meer bij het woord gevoegd. Een allochtoon in Leiden zei onlangs (na een razzia waarvan wij op de hoogte werden gebracht): "Voor ons is het heel gewoon dat er mensen uit ons midden verdwijnen." Een 'illegaal' in Leiden zei: "Jullie mogen wel opschieten met de ondersteuning van 'illegalen', want straks is er geen 'illegaal' meer in Leiden."

Wat zou het goed zijn als Cor eens wat minder partij koos voor de politie, en wat meer aandacht besteedde aan mensen die 'illegalen' ondersteunen! Heeft hij bijvoorbeeld de tekst van het comitee "De Leidse Fabel van de Illegaal" in Peueraar 34 over het beleid van de politie in Leiden gelezen?

Ik ben ook verbaasd over de goedgelovigheid waarmee Cor schrijft over invallen bij bedrijven. Het opsporingsapparaat is in zijn ogen meestal bezig "om een baas te grijpen", en "niet om illegalen te pakken". Opnieuw valt me een ongelooflijk zwart-wit denken bij hem op. Heeft hij dan helemaal niets geleerd van de hetze tegen 'illegalen'? Leest of hoort hij wel eens praktijkverhalen van en over 'illegalen'? Of kent hij opnieuw alleen maar het verhaal van de politie en andere opsporingsdiensten?

Tot slot

Cor en ik reageren vanuit verschillende (belevings- en ervarings)werelden. Die werelden zijn met elkaar in botsing gekomen. Dat werd hoog tijd, denk ik. Want een veel te groot deel van de (buitenparlementaire) realiteit wordt in de (parlementaire) politiek verzwegen of dringt daar in het geheel niet door. Ik hoop dat het niet bij een botsing blijft. Ik hoop dat er wat betreft racisme, vluchtelingen en de noodzaak voor een fundamenteel ander maatschappijsysteem in Leiden een discussie binnen diverse linkse groepen op gang komt. Een discussie die niet vantevoren is ingeklemd tussen de hoge muren van parlementair links. En daarbij zou het een verademing zijn als de mensen van De Invalshoek niet terzijde worden geschoven als pseudo-revolutionairen, als stoerdoenerige radicalen die niet weten waarover ze praten.

Terug