Lokaal Kabaal 8, september 1995
Auteur: Harry Westerink
Van kassa naar spoelkeuken
De laatste jaren is gesol met werknemers volop in de mode. Dat ondervond Henk-Jan Vrielink, ex-verkoopmedewerker bij V&D. Een boekje open over misstanden op de werkvloer.
Vrielink werkte op een verkoopafdeling bij het Leidse V&D-filiaal. Hij draaide kassadienst en verdiende zo'n 15 gulden per uur. Per week konden zijn werkuren variëren van 13 tot 30. Vrielink: "Zij kunnen bepalen hoeveel jij werkt en verdient. Dat maakt je een stuk afhankelijker."
Verkapte fascisten?
Ook V&D moet voldoen aan de nieuwe Wet Bevordering Evenredige Arbeidsdeelname Allochtonen. Die wet vereist registratie van het geboorteland van de werknemers en hun ouders. V&D moet jaarlijks het percentage allochtone werknemers doorgeven. Daartoe hanteert het bedrijf een afzonderlijke registratie buiten het gewone bestand om.
Vrielink protesteerde tegen deze registratie door verband te leggen met Hitler-Duitsland. "De werknemers hebben al een kopie van hun paspoort moeten inleveren, dus ik vind dat de leiding al genoeg weet. Bovendien is het onzinnig dat alleen bepaalde buitenlanders tot allochtoon worden bestempeld. Een Duitser is toch net zo allochtoon als een Marokkaan?" Bedrijfsleidster De Kool reageerde verbolgen. De manier waarop Vrielink het registratieformulier had ingevuld, werd door V&D "als zeer krenkend en onfatsoenlijk" opgevat. "Vooral de suggestie dat de verklaring op 6 februari 1942 in Berlijn zou zijn opgemaakt en dat deze is ondertekend in voor de Duitse nationaal-socialisten kenmerkende Gothische letters, neemt Vroom & Dreesmann u zeer kwalijk", schreef De Kool aan Vrielink.
Zielig mannetje
Met zijn protest wilde Vrielink het beleid van de overheid in het belachelijke trekken. Hij kreeg een ernstige schriftelijke waarschuwing en werd gestraft met overplaatsing naar de spoelkeuken van het V&D-restaurant La Place en met terugzetting naar een minimale werktijd van 13 uur per week en dus minder inkomen. "Eerst werd me gevraagd of ik ontslag wilde nemen. Daarna werd tegen me gezegd: "Ik wil jouw kop hier niet meer in de winkel zien. Je bent een zielig mannetje. Al verkoop je 100 tenten, dat doet niet ter zake."" Vanwege een vermeende negatieve uitstraling op klanten mocht hij niet langer kassadienst draaien.
Geschrokken van de reactie schreef Vrielink een excuusbrief waarin hij zijn actie "een misplaatste grap" noemde. Wel tekende hij bezwaar aan tegen de overplaatsing. In zijn contract staat zijn functie omschreven als "aankomend verkoopmedewerker" en niet als "horecamedewerker". Vrielink: "Hun reactie is net zo overtrokken als mijn actie. Mijn directe chef, die tevreden was over mijn verdere functioneren, is min of meer gepasseerd bij de beslissing tot overplaatsing. De bedrijfsleidster zei: "Wij hebben besloten dat jouw chef ook de samenwerking met jou opzegt." De chef zelf zat er schaapachtig bij te knikken."
Na zijn brief en na advies van het Bureau voor Rechtshulp mocht hij weer in de winkel werken. "Maar nog steeds niet achter de kassa." Nog steeds gestraft dus.
Vrielink is niet de enige werknemer bij het Leidse filiaal die zich verzet tegen de registratieplicht. "Je mag weigeren, maar dan moet je een reden geven. De V&D-leiding bekijkt of die reden door de beugel kan. Iemand schreef: "Ik wil geen jodenster". Die is verschrikkelijk aangepakt." Veel collega's vonden de actie van Vrielink goed, maar ook wel grof. "De meesten verschuilen zich. Ze zijn bang hun baan te verliezen."
Hogere werkdruk
Er is een hoop onvrede onder de werknemers. "Er wordt veel gemopperd, maar dat komt niet verder dan de kantine. Zelfs daar ben je soms niet veilig voor de leiding. In het filiaal Leidschenhage schijn je ontslagen te kunnen worden als je je negatief uit over het beleid." De werknemers maken lange dagen, van 8.15 tot soms wel 19.00 uur. Ook de werkdruk in de winkel is toegenomen.
Vrielink: "Dat komt door het zogeheten Compass-systeem. Het doel is om minder loonkosten te maken door te regelen dat er altijd een minimum aantal werknemers in de winkel aanwezig is. Het aantal werknemers wordt aangepast aan de omzet. Dat werkt niet. De service neemt af, de bevoorrading loopt niet goed en de klant klaagt. IKEA is er inmiddels mee gestopt."
Ook worden 'dure' werknemers vervangen door 'goedkope'. Vrielink: "Werknemers die al jaren bij V&D werken, worden met de een of andere smoes overgeplaatst naar andere filialen. Zo probeert men die werknemers uit het bedrijf te werken en te vervangen door 16- en 17-jarigen. Die krijgen een tijdelijk contract, kosten maar 5 gulden per uur en worden ook nog eens slecht ingewerkt."