Lokaal Kabaal 9, oktober 1995
Auteur: Petra Schultz
"Er wordt oppervlakkig over illegalen geschreven"
Naima El Bezaz schreef de onlangs verschenen roman "De weg naar het Noorden". Haar boek gaat over een Marokkaan die illegaal naar Europa komt. Zelf kwam de 21-jarige El Bezaz op haar vierde naar Nederland. Bij haar bezoeken aan Marokko viel haar op hoe hoopvol mensen naar 'de Europeanen' kijken. Het fascineert haar dat Marokkanen zo graag naar Europa willen komen.
De hoofdpersoon in haar boek, Ghali, is een Marokkaan die zijn kansen op werk en geluk in Europa gaat zoeken. Eerst komt hij in Frankrijk terecht, later in Nederland. In Marokko was hij werkloos, in Europa ontheemd en rechteloos. Met haar boek neemt El Bezaz geen standpunt in over de vraag of Marokkanen hierheen moeten komen: "Iedereen moet doen wat hij zelf wil, je hebt je eigen verantwoordelijkheid. Dat is mijn zaak niet. Wel zal ik mensen vertellen hoe het in Nederland is."
In het boek zegt een kennis in Marokko tegen hoofdpersoon Ghali:
"Hier gelooft iedereen dat het daar luilekkerland is, maar je moet er harder werken dan hier." "Daar is tenminste werk", werp ik tegen. "Werken en nog eens werken. Beaucoup de travail. De ironie van het lot: Hier droomt iedereen van Europa en wie daar is houdt zich op de been door aan Marokko te denken. Daar doen we het tenslotte voor. Een beter leven in Marokko. Als we dan tenminste niet te oud zijn om ervan te kunnen genieten."
Greep uit werkelijkheid
El Bezaz heeft met het boek de wereld van illegalen van binnenuit laten zien. "Er wordt veel over illegalen geschreven, maar meestal is dat opppervlakkig. Ik wilde voorbij die oppervlakkigheid gaan." Dat is haar zeker gelukt. Het boek is een aanrader voor iedereen die meer wil weten over de leefwereld van illegalen. Niet in het minst door de beeldende stijl waarin het geschreven is.
El Bezaz heeft met Marokkaanse mannen gepraat, in Marokko en in Nederland: "Het boek is een greep uit de werkelijkheid. Het werk dat Ghali doet, zijn ervaringen met de politie, dat overkomt illegalen allemaal echt. Ik heb geen idee hoeveel mensen net als Ghali met valse papieren hierheen komen."
Het leven van illegalen blijkt moeilijk. El Bezaz: "Illegalen kunnen geen kant op. Degenen die op niemand kunnen terugvallen, hebben het het moeilijkst. Illegalen leven in onzekerheid. Ze bestaan wel en ze bestaan niet. Altijd is er de angst opgepakt te worden."
Politiek
De politiek ten aanzien van illegalen ontgaat El Bezaz geenszins: "De mazen van het net gaan steeds meer dicht. Alle landen zijn ermee bezig. Dat is rot voor illegalen. Veel mensen zijn bang om overstroomd te worden met buitenlanders. "Nederland is vol" is een idiote gedachte. Vol voor wie? En wat is vol? Men heeft een zondebok nodig als het slecht gaat. Zo gaat het al eeuwen. Vroeger kregen de joden de schuld, nu de buitenlanders." Ook de overheid werkt niet altijd in het voordeel van migranten: "De identificatieplicht heeft gevolgen voor de kijk op allochtonen. Donkere mensen zijn bij voorbaat verdacht voor de politie. Vooral in de grote steden merk je dat."
Gezichtsverlies
In het boek overweegt Ghali terug te gaan naar Marokko. Dat is een pijnlijk moment. El Bezaz: "Teruggaan betekent gezichtsverlies. Men denkt dat in Europa het goud op straat is te vinden. Het kán je dus niet slecht gaan. Gebeurt dat wel, dan moet je een mislukkeling zijn. In Marokko was je al mislukt. Na terugkeer is dat nog erger omdat je een kans hebt gehad. Hier blijven is ook moeilijk. Voor de illegalen is het een shock te merken hoe hun leven hier is. Ze raken hun droom, hun lichtpunt kwijt. Het is normaal dat mensen geluk en tevredenheid willen. Mensen zijn altijd op zoek, ze willen kansen. Illegalen willen daarvoor naar een ander land, ik wil daarom schrijven."
De reacties op "De weg naar het Noorden" zijn over het algemeen goed. Binnenkort verschijnt de tweede druk. "De eerste generatie migranten valt me erop aan dat ik een mannelijke hoofdpersoon heb genomen. Ze willen dat ik alleen over vrouwen thuis schrijf, maar dat vertik ik. De tweede generatie en Nederlanders vinden het boek dramatisch en komisch tegelijk."