Lokaal Kabaal 15, februari 1996
Auteur: Gerrit de Wit
Wanpraktijken van Zoetermeer tot Birma
In september hoopt Heineken een fabriek te openen in Birma. Actiegroepen als A SEED en XminY willen daar een stokje voor steken. Het ook in Zoeterwoude gevestigde bierconcern is wel vaker in opspraak.
Birma wordt geleid door de Staatsraad voor Herstel van Wet en Orde (SLORC). Het regime staat bekend als een van de repressiefste in de wereld. Willekeurige moorden, dwangarbeid en gedwongen verhuizing zijn aan de orde van de dag. Meer dan 30 procent van het bruto nationaal product wordt besteed aan militaire uitgaven. Sinds 1988 is het leger uitgebreid van 180 duizend tot 300 duizend man. Die troepen worden ingezet tegen de naar onafhankelijkheid of autonomie strevende minderheidsvolken. In 1989 werd de democratische oppositieleidster Aung San Suu Kyi onder huisarrest geplaatst. Haar partij wist in 1990 met 83 procent de verkiezingen te winnen. Maar SLORC verwierp de uitslag. Een jaar later kreeg Suu Kyi de Nobelprijs voor de Vrede.
Collaboratie
Eind jaren 80 opende de Junta haar grenzen voor buitenlandse investeringen. Suu Kyi vroeg buitenlandse ondernemers om alleen "op het juiste moment en de juiste manier" te investeren. Voor veel multinationals was de dictatuur kennelijk "het juiste moment". Ze investeerden en zogen in hun kielzog dollars en legitimatie voor de junta mee.
Heineken heeft ook veel ervaring in handel met bloederige regimes. Eerder al investeerde de bierbrouwer in Zaïre, Zuid-Afrika, Ruanda en Nigeria. De brouwerij is nu actief in 170 landen en 'verdiende' in 1994 een netto winst van 603 miljoen gulden. De laatste jaren is Heineken actief op de Aziatische markt. Op zoek naar nieuwe afzetgebieden spendeert het bedrijf miljoenen om de Aziaten te overtuigen van het genot van de gele drank. Heineken wenst daarom ook graag te collaboreren met de Birmese Junta. Via zijn zakenpartner Asian Pacific Breweries Ltd. heeft Heineken een aandeel van 60 procent in de Myanmar Brewery Ltd. De overige 40 procent is in handen van de militaire machthebbers. Samen willen ze een brouwerij in de hoofdstad Rangoon bouwen die in september opgeleverd moet worden.
Kritiek
In de Verenigde Staten en Canada loopt een grote campagne tegen bedrijven die in Birma investeren. Consumentenboycots beschadigen bedrijven als Pepsi en de oliemaatschappijen Total en Unocal. Die laten Birmese dwangarbeiders een gaspijpleiding aanleggen.
In Nederland zijn A SEED en XminY een publiciteitscampagne gestart om Heineken te dwingen zich uit Birma terug te trekken. Dit leverde een negatieve pers voor Heineken op. Ook Tweede Kamerleden spraken hun verontrusting uit. Heineken ontkent de wantoestanden in Birma niet. Maar de brouwerij liet weten geen redenen te zien om de investering te stoppen. Heineken "hoopt positieve invloed te kunnen uitoefenen door samenwerking met het Birmese bewind". Maar zolang winst voor de multinational voorop staat, hoeft men aan deze uitspraken geen waarde te hechten.
"Teveel negers"
Heineken neemt het ook in Europa niet zo nauw met de belangen van zwarte mensen en arbeiders. In Nederland heeft Heineken 2 brouwerijen: in Zoeterwoude en Den Bosch. In 1994 eiste het FNV van Heineken een loonsverhoging van 2,5% en een vierdaagse werkweek, gecombineerd met afspraken over werkgelegenheid. Heineken wimpelde de eis af. Een staking brak uit, waarbij de poorten van Heineken-Zoeterwoude geblokkeerd werden. De directie brak de staking en de eisen werden niet ingewilligd.
Begin januari dit jaar raakte de bierbrouwer in Groot-Britannië verwikkeld in een racistische rel. De makers van het televisieprogramma "Hotel Babylon" kregen een fax van Heineken-functionaris J. Kos die, na het bekijken van een proefopname, eiste dat er in de serie beduidend meer bier zichtbaar zou zijn. Heineken sponsort Hotel Babylon voor minstens een kwart miljoen. Maar daarbij liet Kos het niet. De programmamakers moesten ook uitkijken wie ze als publiek in de studio toelieten. De cameramensen hebben de neiging te veel extravagante types in beeld te brengen, meende Kos. En dan vermeldt zijn fax letterlijk: "There was a too high proportion of negroes."
Fout
Ook Freddie Heineken himself zou vertrouwd zijn met extreme denkbeelden. Een paar jaar terug kwam hij op de proppen met een plan om Europa op te delen in etnisch zuivere staten. Om oorlogen te voorkomen, zo zei hij erbij. Ook bij extreem-rechts leven soortgelijke plannen.
Bovendien zou Freddie Heineken, volgens informatie uit Duitsland, in 1993 de reistickets bekostigd hebben van drie extreemrechtse Vlamingen voor een nazistisch treffen in Zuid-Afrika. De drie, waaronder Filip DeWinter van het Vlaams Blok, kwamen over op voordracht van de eind vorig jaar overleden Nederlander Ed Wolsink. Dat was een voormalig SS-Hauptsturmbahnführer en een van de eerste voortrekkers van de internationale fascistische beweging. Wolsink was tevens lid en adiviseur van het extreemrechtse Aktiefront Nationaal Socialisten.