De Fabel van de illegaal 33, februari/maart 1999
Auteur: Gerrit de Wit
Als het aan de staatssecretarissen van Justitie en Binnenlandse Zaken ligt, zullen binnenkort ambtenaren van Burgerzaken ingeschakeld worden bij de vervolmaking van de administratieve apartheid in Nederland. De ambtenaren zullen bijvoorbeeld in het kader van de Koppelingswet "vreemdelingen" gaan registreren die een vergunning tot verblijf aanvragen.
Met de vorig jaar ingevoerde Koppelingswet wil de overheid geïllegaliseerde "vreemdelingen" verder uitsluiten. Mensen zonder papieren verliezen het recht op overheidsvoorzieningen. Iedere "vreemdeling" moet zich bij aankomst in Nederland binnen een aantal dagen bij de Vreemdelingendienst melden om een vergunning tot verblijf (vtv) aan te vragen. De Vreemdelingendienst registreert dan de persoonsgegevens van de "vreemdeling" in het eigen Vreemdelingen Administratie Systeem (VAS). De Vreemdelingendienst stelt ook vast of de "vreemdeling" "rechtmatig" in Nederland verblijft.
Fluitje van een cent
Het VAS is gekoppeld met de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA), waarin alle persoonsgegevens zijn opgenomen. Als een "vreemdeling" zich bij de afdeling Burgerzaken van de gemeente wil gaan inschrijven, is het voor de loketambtenaar nu een fluitje van een cent om zijn verblijfsstatus op het beeldscherm tevoorschijn te toveren. De ambtenaar weet dan onmiddellijk of de "vreemdeling" wel legaal is.
Ook overheidsinstanties als de Belastingdienst en de Sociale Dienst controleren bij ieder contact eerst in de GBA-bestanden de persoonsgegevens en verblijfsstatus van hun cliënten. Zonder verblijfsvergunning kunnen die het schudden. Veel gemeenten vinden deze uitsluitingsprocedure nog niet volmaakt. Zo melden sommige "vreemdelingen" zich eerst bij het gemeenteloket, in plaats van bij de politie. Bovendien maakt de gemeente soms gebruik van andere gegevensbronnen dan de politie, waardoor de registratie van een "vreemdeling" in de GBA kan afwijken van die in het VAS. De gegevensuitwisseling tussen gemeente- en politiecomputers werkt dan niet goed meer.
Stroomlijning
Om zulke problemen te voorkomen heeft de gemeente Delft de "1-loketmethode" bedacht. Een "vreemdeling" moet zich dan eerst melden bij Burgerzaken. De ambtenaar daar verwerkt de persoonsgegevens zowel in de GBA als in het VAS. Voor de aanvraag van een verblijfsvergunning moet de "vreemdeling" bij dezelfde ambtenaar zijn en dus niet meer bij de politie. De ambtenaar stuurt het aanvraagformulier en de persoonsgegevens door de politie. De Vreemdelingendienst handelt de zaak dan verder af.
De nieuwe methode is tussen oktober 1997 en april 1998 met 'succes' beproefd in Delft, Utrecht en Hoogeveen. De "klantvriendelijkheid is vergroot", aldus het eindrapport "Effectmeting Pilot 1-loket voor vreemdelingen". De "vreemdeling" zou sneller bij de politie terecht kunnen. Ook zou de aanvraagprocedure voor een verblijfsvergunning sneller verlopen. Maar, zo stelt het rapport, het kan nog sneller. Met "betere voorlichting aan het loket" kan "de reactietijd van de klant" worden verkort.
De staatssecretarissen van Justitie en Binnenlandse Zaken reageerden enthousiast en stemden toe in de landelijke invoering van de nieuwe methode. Er moeten nog wel enige financiële en organisatorische hobbels worden genomen. Zo moeten ambtenaren van Burgerzaken straks feitelijk politietaken uit gaan voeren. Ze worden ongevraagd tot peilers van het repressieve vreemdelingenbeleid gemaakt.