De Fabel van de illegaal 89/90, winter 2008

Auteurs: Harry Westerink en Ellen de Waard


Linkse advocaten in actie tegen uitsluiting

Advocatenkantoor Fischer in Haarlem heeft een stevige reputatie opgebouwd met het ondersteunen van mensen aan de onderkant van de samenleving. De bevlogen advocaten Pim Fischer en Jelle Klaas weten spraakmakende overwinningen te behalen in hun juridische worstelpartijen met de overheid. Een gesprek met Klaas
.

Jelle Klaas (foto: Ellen de Waard)
Onlangs boekte Fischer succes met de zaak van een Chinees gezin. De Rotterdamse rechtbank bepaalde daarbij dat kinderen van ouders die geen verblijfsvergunning hebben maar wel rechtmatig in Nederland verblijven, van de overheid geld moeten krijgen voor de kosten van huur, elektriciteit en water. Eerder al lukte het hem om de overheid te verplichten tot een kinderuitkering voor kleding en voedsel. In beide gevallen beriep hij zich op het internationale kinderrechtenverdrag. Zo ondermijnt het advocatenkantoor de uitsluiting die via de Koppelingswet is geregeld.(1)

De eenmanspraktijk van Pim Fischer werd 5 jaar geleden uitgebreid met de nu 27-jarige Klaas. “Ik ben rechten gaan studeren om officier van Justitie te worden, dus de aanklager namens de staat. Maar ik ben in de loop der jaren politiek flink veranderd. Vroeger zat ik bij de Jonge Socialisten van de PvdA, nu ben ik actief binnen de Internationale Socialisten (IS). Tijdens mijn studie zat ik een tijd op een dood spoor: ik was mijn doel kwijtgeraakt. Bij het actievoeren heb ik Pim ontmoet. Toen vond ik nieuwe inspiratie. In een mum van tijd studeerde ik daarna af. Ik heb twee jaar stage gelopen op zijn kantoor en inmiddels werk ik 3 jaar met hem samen als beëdigd advocaat.“

Afbraak

De leidraad van de advocaten vormt het bestrijden van de uitsluiting die het gevolg is van de afbraak van de verzorgingsstaat. Hoewel die afbraak al jaren aan de gang is, beginnen volgens Klaas de effecten daarvan de laatste jaren pas echt voelbaar te worden. “Het sociale vangnet van de bijstand wordt in alle hevigheid afgebroken. Velen krijgen geen bijstandsuitkering meer, hoewel ze letterlijk niet te eten hebben. Er is een ideologie opgerukt van: je moet voor jezelf kunnen zorgen en het is je eigen schuld als je in armoede leeft. Tegen migranten en vluchtelingen zonder papieren en zonder recht op voorzieningen wordt gezegd: je hebt zelf de keuze gemaakt om hier te komen, en nu je aanvraag voor verblijfsrecht is mislukt, moet je het ook zelf maar uitzoeken. Wij wijzen die mensonwaardige opstelling af.”

Ook in het jeugdrecht is volgens Klaas veel mis. “Kinderen met gedragsproblemen worden bij gebrek aan behandelplekken in de gevangenis opgesloten. Of ze krijgen te maken met gedwongen opsluiting, met isolatiemethoden en met jeugd-tbs. De ouders van die jongeren zitten vaak in een moeilijke positie. Ze hebben geen grip meer op hun kinderen, die er echter door opsluiting vaak nog verder op achteruitgaan. En men zet kinderen zonder papieren samen met hun ouders gevangen zonder dat ze iets misdaan hebben. Dit soort ellende brengen we naar buiten en dat heeft een hoop media-aandacht en morele verontwaardiging opgeleverd. Ik dagvaard dan ook graag de ministers van Justitie en Gezinszaken."

Wie werkt met mensen aan de onderkant van de samenleving moet laagdrempelig zijn, beseft Klaas. “Bij ons kun je binnenlopen zonder afspraak. Dat scheelt, want met sommige mensen is het moeilijk afspraken maken. Dat gebruiken we niet tegen hen. We proberen hen juist ter wille te zijn. We praten in gewone mensentaal, ook in onze brieven. Soms is een zaak niet te winnen, maar dan heeft de betrokken persoon tenminste een advocaat die hem gelooft en verdedigt. Alle Haarlemse armen met problemen met sociale voorzieningen kunnen bij ons aankloppen.” Maar het kantoor gaat niet klakkeloos met iedereen in zee. “We hebben in onze hal een grote anti-racistische poster hangen. Dat is een signaal voor onze cliënten: we helpen geen racisten.” Ook elders in het land weet men Fischer en Klaas inmiddels goed te vinden. Zo werken ze samen met de kinderrechtenorganisatie Defense for Children. En het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS) draagt zaken aan over de uitsluiting van basisrechten. “We pakken zaken op waar andere advocaten zich niet aan wagen. Het gaat om ernstige gevallen. Iemand moet uitgesloten mensen een stem geven. Daarbij zijn we niet bang om af te gaan.”

Racisme

De advocaten gaan ook het racisme in de samenleving te lijf. Een goed voorbeeld is de zaak die Klaas namens een Somalische cliënt tegen VVD-er Mark Rutte aanspande, destijds staatssecretaris van Sociale Zaken.(2) “Rutte beweerde in 2003 dat Somaliërs massaal zouden frauderen met bijstandsuitkeringen. Hij adviseerde gemeenten om alle ongeveer 25 duizend Somaliërs via de gemeentelijke basisadministratie op te sporen en te controleren op fraude. Nogal wat Somaliërs verloren zonder concrete bewijzen van fraude hun uitkering.” Na 3 jaar procederen oordeelde de rechtbank dat Rutte had aangezet tot racisme.

Klaas en Fischer bestrijden bovendien de racistische Koppelingswet. Die wet is bedoeld om mensen zonder verblijfsvergunning van voorzieningen uit te sluiten, ook al verblijven ze rechtmatig in Nederland en kunnen ze niet worden uitgezet. Na een vergelijkbare uitspraak van de Centrale Raad van Beroep bepaalde de Rotterdamse rechtbank in 2006 dat “een niet-uitzetbare vreemdeling” toch recht heeft op een uitkering. Fischer beriep zich daarbij niet op de nationale vreemdelingenwetgeving, maar op Europese verdragen.(3) “Wij zijn niet gespecialiseerd in vreemdelingenrecht. Mensen zonder verblijfsvergunning die niet in Nederland mogen blijven, kunnen wij niet helpen. Sterker nog, ik trek het emotioneel niet om te werken met het vreemdelingenrecht. Daar is zo ongelooflijk veel mis mee dat advocaten er bijzonder weinig mee kunnen bereiken. Alleen politieke oplossingen zouden nog kunnen helpen.”

Klaas haalt criminologe Mieke Komen aan die heeft aangetoond dat “allochtone” jongeren voor hetzelfde vergrijp gemiddeld 53 dagen langer vastzitten dan “autochtone” jongeren. Puur racisme, aldus de strijdbare advocaat. “Ook bij de Hofstadgroep zag je dat terug. Die zijn veel zwaarder gestraft dan de Rotterdamse racisten die ook vergaande plannen hadden tot een vorm van gewapende strijd. Ze hadden wapens van het leger en waren op trainingskamp geweest. We merken bij rechters veel vooringenomenheid.” Momenteel probeert Fischer via een rechtszaak een Europees staatsburgerschap voor Roma te verwezenlijken. Veel EU-landen erkennen Roma niet als staatsburgers, waardoor ze uitgesloten worden van allerlei rechten en als paria's worden behandeld. Klaas is ervan overtuigd dat Fischer die zaak gaat winnen, wat verstrekkende positieve gevolgen zou kunnen hebben voor Roma in heel Europa.

Ozbein Eminoski heeft tot grote woede van de VVD toch recht op zorg in verpleeghuis
Recent boekten Klaas en Fischer nog een klinkende overwinning in de zaak van een illegaal met een ernstige spierziekte. De doodzieke man behoorde dringend in een verpleeghuis opgenomen te worden, maar dat valt niet onder “de medisch noodzakelijke zorg” zoals de overheid die steeds heeft opgevat. De advocaten wisten de rechter ervan te overtuigen dat dit soort patiënten toch recht moet hebben op zorg in een verpleeghuis, tot grote woede van de VVD-fractie in de Tweede Kamer. Volgens Klaas is deze uitspraak “echt een breuk met de Koppelingswet”.

Rechtsstaat

In de nogal behoudende wereld van de advocatuur worden Klaas en Fischer met gemengde gevoelens bekeken. “Aan de ene kant klopt het beeld van advocaten als rechts en elitair. Wij worden als de softies gezien. Geld is voor ons minder belangrijk. Aan de andere kant hebben collega's en rechters vaak ook respect voor ons. Men prijst ons omdat we allerlei basisrechten en voorzieningen proberen te verdedigen. Men vindt dat we zo een fatsoenlijk rechtssysteem overeind houden. Onze aanwezigheid komt ook de diversiteit binnen de Orde van Advocaten ten goede. Maar er zijn zat advocaten die ons afdoen als niet meer van deze tijd.”

De linkse advocaten moeten zich bewegen binnen het beperkende kader van de kapitalistische en patriarchale rechtsstaat, ook al zijn ze het daarmee vaak niet eens. “Ik zie het advocatenwerk niet als een vervanging voor mijn politiek activisme, maar als een aanvulling. Het geeft links overigens ook een bepaalde autoriteit om langs juridische weg principiële zaken naar voren te brengen, te verdedigen en te winnen. De burgerlijke rechtsstaat staat zwaar onder druk. Maar wij blijven de uitgangspunten van de Franse Revolutie - vrijheid, gelijkheid en broederschap - verdedigen.”

Noten

Terug