Gebladerte-reeks 15
Auteur: Harry Westerink
De doodlopende weg van de new age
De New Age is politiek. De Nieuwe Tijd is politieker dan veelal wordt verondersteld. Evenals het traditionele christendom, een religie met al eeuwenlang voortdurende wereldlijke macht, hebben New Age-filosofieën in hoge mate politiserende effecten. Maar is de politieke New Age ook progressief? Of enkel alternatief? Of zelfs dat niet meer, nu de Nieuwe Tijd steeds meer onderdeel wordt van de dominante levensbeschouwingen? Ik wil hieronder ingaan op drie verschijnselen: ten eerste de invloed van de New Age-beweging op politiek-progressieve partijen, groeperingen en stromingen, ten tweede de belangstelling van progressieve mensen voor New Age-denkbeelden, en ten derde het nut van New Age-ideeën voor de economische en politieke machthebbers.
Om aan te stippen hoezeer ik dagelijks een regelrechte botsing ervaar tussen progressieve politiek en New Age-politiek, schud ik eerst wat alledaagse voorbeelden uit de losse pols. Wat voorbeelden waaruit blijkt hoezeer New Age-ideeën doordringen in de praktijk van progressieve politiek.
In een biologisch-veganistische voedselcoöperatie, opgezet vanuit een eco-anarchistisch perspectief, maken mensen ruzie over "De Celestijnse belofte" van James Redfield. De één vindt het een hemeltergend reactionair boek. De ander zegt met een vies gezicht: "Dat jij het waardeloos vindt, komt door de visie die je hebt. Jullie linksen zien overal problemen."
Een klant vraagt aan een medewerker van een linkse boekhandel of hij de I Tsjing kan bestellen. De medewerker is juist een kritische lezing over de New Age aan het voorbereiden. "Wel graag een uitgave met stokjes. Zitten die er bij?", vraagt de klant. De medewerker blijft beleefd. Hij is gewend dat er in zijn winkel al jarenlang wordt gevraagd naar Steiner, Krisnamurti en andere New Age-goeroes. Bakoenin en Goldman daarentegen raakt de linkse boekhandelaar aan de straatstenen niet meer kwijt.
Een gemeenteraadslid van De Groenen, die zich al jaren inzet voor het milieu, leest in tijden van depressies de boeken van Jozef Rulof, een voorloper en inspiratiebron van Jomanda. Volgens Rulof verloste Hitler de joden van de karmische schuld die ze hebben opgebouwd door Jezus te kruisigen. Evenals Rulof zegt het Groenen-raadslid uit zijn lichaam te kunnen treden. Op mijn beurt raak ik depressief bij de gedachte dat het raadslid met behulp van Rulofs boeken zijn depressies kwijt raakt.
Iemand die een zwarte ster draagt, anarchist zegt te zijn en linkse boekhandels bezoekt, is vol lof over diezelfde Rulof. Hij vindt hem anarchistisch. Is het anarchistisch dat Rulof contact zegt te hebben met "meesters aan gene zijde" die hem vertellen dat het blanke "ras" het hoogst ontwikkelde "ras" is? Is het anarchistisch dat Rulof tegen vrouwen is die "mannenarbeid" doen en tegen vrouwen die geen moeder zijn?
Een medewerker van een natuurvoedingswinkel verwijdert een tijdschrift met een kritisch artikel over de Dalai Lama uit zijn winkel. De Dalai Lama doet alsof hij een god is en wenst met "Zijne Heiligheid" aangesproken te worden. Het is een ordinaire dictator, een Tibetaanse Khomeiny. In zijn persoon is de politieke, religieuze en economische macht verenigd. De scheiding van kerk en staat is in Tibet dus ver te zoeken. Aldus de auteur van het artikel. De medewerker zegt verontwaardigd: "Je kunt tegenwoordig niets goeds meer doen of het wordt al fascistisch genoemd." Hij heeft de Dalai Lama ooit een hand gegeven. Dat was voor hem een bijzondere ervaring: "Ik voelde de rust door me heen stromen".
Een lid van de sekte The Summit Lighthouse zegt vroeger links te zijn geweest. Nu zit hij bij deze extreem-rechtse organisatie die de Verenigde Staten beschouwt als het beloofde land en abortus erger vindt dan een nucleaire holocaust.
In een groot kraakpand breekt een rel uit als sommige bewoners een New Age-bijeenkomst met tarot-kaarten in de bezoekersruimte willen organiseren. Dat leidt onder de bewoners tot een heuse vete tussen voor- en tegenstanders van openbaar aangekondigde New Age-activiteiten in het kraakpand.
Het zal duidelijk zijn: hele volksstammen zitten in de New Age, ook veel linkse en voormalig linkse mensen. Dat blijkt niet enkel uit deze voorbeelden, maar uit de hele tijdgeest in West-Europa en Noord-Amerika. Er waart een spook door Europa, het spook van de Nieuwe Tijd... De New Age is een overweldigende mode geworden.
Het succes van de New Age wordt in de hand gewerkt door de totalitaire opdringerigheid van de commercie. Toch is dat niet de enige verklaring voor de populariteit. Veel mensen kampen met onzekerheid over de voortgang van de maatschappij en over de toekomst van de mensheid. De tijd van de grote ideologieën is voorbij, zegt men alom. Men gelooft niet meer in revolutie en in de maakbaarheid van de samenleving. Men gelooft nu in de zegen van boven, in spoken, geesten, engelen, hemellichamen, en "meesters aan gene zijde". Men gelooft in een ander soort politiek.
Het faillissement van linkse ideologieën, zoals media en opinion-leaders dat van de daken schreeuwen, heeft bij velen een levensbeschouwelijke leegte veroorzaakt. Een gapend gat van gebrek aan zingeving. Er bestaat een grote behoefte aan hoopgevende nieuwe zienswijzen die een betere wereld in zich meedragen of zelfs voorspellen. New Age-denkbeelden lijken zo'n nieuw perspectief op het eerste gezicht te kunnen bieden. Maar de schijn bedriegt.
Werelden van verschil
Om de botsing tussen progressieve politiek en New Age-politiek goed onder de loep te kunnen nemen, omschrijf ik eerst in vogelvlucht wat ik onder beide begrippen versta.
Progressieve politiek beschouw ik als politiek die uitgaat van fundamentele kritiek op het bestaande economische systeem in de wereld, het kapitalisme, en op de heersende machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen, tussen witte en zwarte mensen, en tussen mensen en dieren. Het anarchisme bevat bij uitstek denkbeelden die een dergelijke kritiek uitdragen. Het anarchisme is immers een anti-kapitalistische en anti-autoritaire ideologie.
New Age-politiek beschouw ik als een politiek van allerlei occulte en religieuze denkbeelden over een heilsverwachting rond of na het jaar 2000. De New Age zou een nieuw en beter tijdperk zijn voor de hele mensheid, het zogeheten Waterman-of Aquarius-tijdperk. Fundamentele veranderingen in de samenleving zouden in de New Age-optiek het gevolg zijn van of verbonden zijn met een of ander bovenzintuiglijk of bovennatuurlijk gegeven. Naast een heilsverwachting rond het jaar 2000 spelen ook de volgende opvattingen binnen de New Age in meerdere of mindere mate een rol: geloof in een "natuurlijke" ordening van de menselijke samenleving, geloof in karma en reïncarnatie, dwangmatig "positief" denken en voelen, een synchroniciteitsprincipe dat ervan uitgaat dat toeval niet bestaat, een a-historische en holistische visie op mens en wereld waarbij alles met alles samenhangt, een nadruk op irrationaliteit en eenzijdige intuïtie, autoritaire en hiërarchische structuren in New Age-groeperingen, en stereotypering en stigmatisering van andere mensen dan blanke, heteroseksuele en welgestelde middenklassers.
Het moet een goede verstaander onmiddellijk opvallen dat hier een enorme confrontatie opdoemt tussen, letterlijk en figuurlijk, twee werelden van verschil, tussen de "materialistische" wereld van links en de "spirituele" wereld van de New Age. "Het is duidelijk dat wij zolang wij een meester in de hemel hebben, op aarde slaven zullen zijn", aldus Michael Bakoenin. (1) Voor veel mensen, waaronder veel progressieve mensen, is dat vandaag de dag helemaal niet duidelijk. Helaas niet. Sterker nog, zij vinden het steeds duidelijker worden dat hun leven onder invloed of zelfs heerschappij staat van bovennatuurlijke wezens en/of verschijnselen.
"Paradijs in onszelf"
In de New Age-beweging draait het om het ontwikkelen van de eigen spirituele groei. Solidariteit met slachtoffers van kapitalistische en patriarchale structuren staat in het Nieuwe Tijd-denken hevig ter discussie. Centraal in dit denken staat dat ieder mens in de eerste plaats het verloren innerlijke contact met zijn goddelijke wezenskern moet zien te herstellen, en wel volgens de formule "het paradijs zit in onszelf". Een ander ondersteunen ligt dan minder voor de hand. En het wordt vanzelfsprekender om je af te wenden van de wereldwijde ellende en naar je navel te gaan staren. New Age-aanhangers doen dan ook nogal eens denken aan monniken zonder klooster en kerkgangers zonder kerk.
"Ik weet dat de buitenwereld een afspiegeling is van mijn innerlijke gesteldheid", zo omschrijft Redfield die naar binnen gekeerde houding. (2) Redfield pleit ervoor om geen enkel politiek criterium meer op mensen toe te passen: "In plaats van conservatieven, progressieven, fundamentalisten, New Agers of super-behoudzuchtigen te zien, kunnen we kijken naar de ziel van de persoon achter de handeling." (3) Daarna zou het van een leien dakje gaan met de wereld: "Zonder ons best te doen de wereld te veranderen, veranderen we hem vanzelf door ervoor te kiezen anderen niet te veroordelen." (4) Door "onze innerlijke gespletenheid" zouden we vastzitten aan "de strijd tussen goed en kwaad". New Agers als Redfield vinden dat het voeren van strijd op zich "het kwaad" belichaamt. (5)
Waar het toe kan leiden als de strijd voor een betere wereld opgevat wordt als "het kwaad", laat het volgende voorbeeld zien. Zoals zovelen heeft zomaar een of andere persoon een hekel gekregen aan de reguliere geneeskunde. Heel begrijpelijk, want haar huisarts of specialist is zo kil en onpersoonlijk. Daarom bezoekt ze een paranormaal genezer. Die genezer is uitermate vriendelijk en heeft een bloeiende praktijk. In zijn spreekkamer vertelt hij tussen de behandeling door over esoterische wetten, over zijn vorige incarnaties, en over sex na de dood. In de astrale wereld zou iedereen het met iedereen doen, omdat mensen als een soort energieveld tot elkaar worden aangezogen. Hij brengt het als een prettig vooruitzicht.
De patiënte heeft andere dingen aan haar hoofd. Over een week gaat ze naar Afrika om enkele Somalische vluchtelingenkampen te bezoeken. De genezer schudt lachend zijn hoofd. Ze zou zich niet zo druk moeten maken over wat daar gebeurt. Dat zou namelijk allemaal zijn voorbestemd. Hongersnoden en oorlogen zouden bij tijd en wijle nodig zijn omdat er weer nieuwe zielen zouden moeten worden aangemaakt. In arme delen van de wereld zou het om mensen gaan die aan het begin van hun reïncarnatiecyclus staan: hoe vlugger ze zouden sterven, hoe sneller ze weer zouden reïncarneren. En aangezien elk mens een bepaald aantal reïncarnaties zou moeten doorlopen voordat hij of zij "astrale kracht" wordt, zou je de mensen in bijvoorbeeld Afrika alleen maar tegenwerken in hun spirituele groeiproces als je ontwikkelingshulp zou verlenen. Aldus de genezer.
Dit is een voorval dat op vergelijkbare wijze overal in Nederland kan plaatsvinden en ook steeds meer plaatsvindt. De denkbeelden van de genezer zijn in de hele New Age-beweging aan te treffen, soms in mildere bewoordingen, soms nog scherper van toon.
Doel van armoede
Mensen met kritiek op de New Age-beweging zouden het gemakkelijk hebben, als ze deze beweging zouden kunnen ontmaskeren als een complot van egoïstische en arrogante klootzakken. Zo simpel is de werkelijkheid niet. Gelukkig niet. Er zijn ook New Age-aanhangers die meer dan de genoemde spirituele genezer zijn begaan met arme mensen in het Zuiden.
Neem nu eens de Stichting Paranormaal Derde Wereld. In het begin van de jaren 90 raakte "paragnoste" Maris Haggenburg onder de indruk van krantenberichten over het op grootschalige wijze vermoorden van straatkinderen in Rio de Janeiro. Door haar "helderziende" vermogens kreeg ze naar eigen zeggen hier, in Nederland, beelden van die kinderen daar, in Brazilië. "Ik schrok me rot", zegt ze, "de beelden die ik zag kwamen overeen met wat er in de Tweede Wereldoorlog met de joden is gebeurd." (6) Ik waag het te betwijfelen of je paranormaal begaafd moet zijn om de grootscheepse wereldwijde ellende te kunnen waarnemen die het gevolg is van kapitalistische en patriarchale structuren. Hoe dan ook, ze vond dat ze iets moest gaan doen. Ze ging naar Brazilië om als spirituele genezeres in krottenwijken zieke kinderen te genezen.
Ongetwijfeld bedoelt Haggenburg het goed. Maar dat is er geen garantie voor dat het ook goed gaat én blijft gaan. Haar vorm van liefdadige symptoombestrijding blijft dweilen met de kraan open, een fenomeen dat men overigens ook vaak bij de meer traditionele "ontwikkelingshulp" ziet. Volgens Haggenburg is "het doel achter armoede" om "onszelf in een spiegel te laten zien dat we het nog niet voor elkaar hebben en dat we ons hart maar eens moeten gaan openen voor onze medemens". (7) Ik denk dat armoede geen doel heeft, althans niet voor de meeste mensen. Armoede ís er en moet bestreden worden. Maar armoede heeft wél een doel voor de directies van multinationals. Hoe groter immers de armoede, hoe hoger de winsten. Hoe heviger het lijden van de uitgebuitenen, hoe beter de groeikansen voor de ondernemingen.
Individu en structuur
In welke politieke partijen vind je veel New Age-aanhangers? Uit een in 1992 gepubliceerd onderzoek van de Nijmeegse universiteit blijkt dat in verhouding tot andere politieke partijen onder stemmers en leden van GroenLinks de meeste New Agers zijn te vinden. Dat verwondert de onderzoekers Jacques Jansen en Joep de Hart niet: "Het programma van GroenLinks sluit op papier behoorlijk aan bij ideeën van mensen die in New Age en holisme zijn geïnteresseerd." (8)
Zo'n type GroenLinkser is Dolf Coppes. Ooit was Coppes voorzitter en Tweede Kamer-fractievoorzitter van de PPR, en voorzitter van de Nationale Commissie Ontwikkelingssamenwerking Voorlichting en Bewustwording (NCO). Later zette hij een spiritueel centrum op. Coppes heeft gemerkt dat de voormalige vrienden uit zijn politieke leven weinig belangstelling hebben voor dat spirituele werk. Aan de andere kant ziet hij bij New Agers weer weinig politieke belangstelling. Dat bestrijd ik: er is onder New Agers wel degelijk politieke belangstelling, maar die heeft eerder een conservatief karakter.
Coppes betreurt de wederzijdse desinteresse, "want je kunt het een niet scheiden van het andere". (9) Maar dat is juist precies wat er gebeurt: er vindt een toenemende verstrengeling plaats van progressieve en New Age-politiek die ik, anders dan Coppes, eerder beschouw als een probleem dan als een oplossing. Ook Coppes signaleert dat de New Age-beweging nogal eens reactionaire trekjes vertoont. Dat geeft te denken. Coppes: "Het gemak waarmee maatschappelijke vraagstukken als armoede soms worden weggewuifd, lijkt een beetje op de vlucht die je vroeger ook in de kerken had. Mensen die nu lijden krijgen het na hun dood wel goed in de hemel, dacht men toen. Datzelfde zie je nu bij mensen die geloven in reïncarnatie en al die karma-achtige toestanden. Binnen de New Age-beweging zijn dat er heel veel." (9)
Volgens Coppes zouden mensen die alleen maar met politieke structuren bezig zijn, bijna nooit rekening houden met het individu. En mensen die zich louter met de spirituele groei van het individu bezighouden, zouden geen boodschap aan de wereld hebben. Zolang deze "spirituele groei van het individu" afhangt van zweverige en politiek dubieuze noties als karma en reïncarnatie, blijf ik me liever baseren op een radicaal-linkse analyse van "politieke structuren", zonder daarbij overigens "het individu" uit het oog te verliezen.
"Macht en kapitaal"
Stel nu eens dat een vrouw in Nederland duizenden mensen in beroering zou weten te brengen met haar boodschap over leven en dood en haar kritiek op de wereld van commercie en hypocrisie. Stel dat de Nederlandse Spoorwegen voor treinreizigers een dagtrip zou organiseren naar de bijeenkomsten van deze vrouw die ons schijnt te kunnen genezen van ons zieke economische systeem. Stel dat zij in een immense hal in Tiel duizenden mensen als volgt zou toespreken:
"Het is triest te moeten vaststellen dat het op onze aarde verkeerd is gegaan. Dat er een onoverbrugbare kloof is ontstaan tussen arm en rijk. Een kloof die inmiddels ook in de zogenaamde rijke landen aanwezig is en groter wordt. Wie geld heeft, hoeft zich geen zorgen te maken want het kapitaal blijft groeien. Wie geen geld heeft, wordt tot op het bot uitgekleed en aan zijn lot overgelaten. De ene mens leeft ten koste van de ander. Er is oorlog, armoede en geweld. Miljarden mensen ontberen de meest elementaire voorzieningen. Een huis, water, eten, kleding. Miljoenen kinderen worden misbruikt als arbeidertjes in fabrieken en werkplaatsen. En als ze niet meer kunnen, worden ze afgedankt. Ze zijn op en weten niet wat leven is. Wat ik hier schets is allesbehalve positief. Het is een korte samenvatting van hetgeen de negativiteit in de loop der eeuwen teweeg heeft gebracht. Het is het gevolg van de oneerlijke verdeling van macht en kapitaal." (10)
Je zou zeggen dat zo'n toespraak een goede zaak is. Duizenden mensen nemen kennis van keiharde kritiek op het kapitalisme, iets waar allerlei wegkwijnende radicaal-linkse groepen nog niet van zouden durven dromen, gewend als ze zijn aan een opkomst van slechts enkele tientallen mensen. De vrouw neemt geen blad voor de mond. Weliswaar zullen sommigen wat bevreemd aankijken tegen de opvatting dat "de oneerlijke verdeling van macht en kapitaal" is teweeggebracht door de "negativiteit". Maar over het geheel genomen zouden ook progressieve mensen zich kunnen vinden in haar woorden.
Beestmensen
Anders wordt het als ik verklap dat die vrouw Jomanda is, de voormalige danseres met de genezende handen, "het medium" met de boodschap van "gene zijde", "de schakel tussen hemel en aarde". Jomanda heeft dit soort teksten uitgesproken aan het eind van haar "Service Healing Bijeenkomsten". Wordt het anders? Kunnen we volstaan met het opgelucht uitlachen van een op geld en aanzien beluste oplichtster? Of moeten we onze mening over Jomanda herzien en haar inlijven bij het radicaal-linkse verzet in West-Europa? Laten we voor de zekerheid maar even luisteren naar wat Jomanda nog meer te zeggen heeft:
"De eeuwenlange westerse overheersing van de wereld heeft er thans voor gezorgd dat er problemen op ons afkomen waar - zonder het inzetten van paardenmiddelen - geen oplossing voor te vinden is. Honderden jaren geleden is dat in gang gezet toen de eerste ontdekkingsreizen plaatsvonden. Oprechte nieuwsgierigheid was op zijn plaats geweest. Maar het ging om de handel. We hadden het lef om honderdduizenden slaven af te voeren naar de Nieuwe wereld. Als vee werd men behandeld. Blank was superieur. Continenten werden leeggeroofd ter meerdere eer en glorie van het thuisland. Bewoners van die landen waren tweederangs schepsels. Nooit heeft men de kans gehad om zich te ontwikkelen omdat de blanke overheersers hen dat verboden; bang als men was z'n eigen comfortabele positie te verliezen. Anno nu is er nog niet veel veranderd. Nog steeds wordt er roofbouw gepleegd ter ere van de welvaart, nog steeds worden mensen met een andere huidskleur door velen gediscrimineerd en nog steeds krijgt slechts het topje van de mensheid alle mogelijkheden om te studeren en zodoende machtsposities te verwerven." (11)
Gesneden koek voor politiek geschoolde mensen, dat is waar. Maar deze denkbeelden lijken wel authentiek links. Jomanda heeft met dit soort toespraken een enorm bereik onder het volk. Kan de anarchistische beweging haar niet als een hedendaagse Emma Goldman inzetten in de strijd? Wacht even, misschien is haar kritiek niet meer dan een ver-van-m'n-bed-show over arme stakkers in landen waar ze verrekken van de honger. Zegt ze wel eens wat over de maatschappij hier en nu?
"Slechts een procentueel kleine groep mensen is verantwoordelijk voor het leed op aarde. Het zijn beestmensen die het de medemens moeilijk maken om positief in de wereld te staan. Maar het zijn ook de mensen die al het slachtoffer van die beestmensen geworden zijn. Die slaafs en hielen likkend achter de politieke en commerciële machthebbers aan lopen teneinde niet door de klauwen van de heersers te worden aangevallen. Overheidsdienaren die met veel plezier wetten en regeltjes bedenken die het de gewone man onmogelijk maken om een voorgenomen idee tot uitvoering te brengen. Vele wetenschappers, medici, invloedrijke personen houden elkaar de hand boven het hoofd en willen ten koste van iedereen en alles de groep in stand houden." (12)
Zoethoudertjes
Je zou kunnen zeggen dat Jomanda haar nek wel degelijk uitsteekt met haar toespraken. Het komt er echter op aan de wereld niet alleen te bespreken, maar ook te veranderen. Hoe ziet ze dat voor zich?
"Het wordt hoog tijd dat wij - als mensen - ons daadwerkelijk gaan verzetten tegen dit verstikkende systeem. We zien immers waar onrecht wordt aangedaan. We zien toch welk falend economisch beleid onnodig miljoenen mensen werkloos heeft gemaakt. We zien toch dat de bomen niet tot in de hemel kunnen groeien. We zien dat het anders kan. De Goddelijke wereld kan met haar onmetelijke positiviteit verandering op aarde bewerkstelligen. Het kan zelfs sneller dan menigeen denkt. Via radio en televisie is het mogelijk om wereldwijd miljarden mensen de vonk van het Licht te laten voelen. Het enige wat daartegenover hoeft te staan is de intentie om als mens zuiver ten goed te willen leven. Om als mens je te bekommeren om je medemensen, hem te willen kleden, te voeden, onderdak te verlenen en vooral liefde te schenken. Dagelijks zien we van de gevolgen van de invloed die een relatief kleine groep negatieve mensen op diens medemens heeft. De gevolgen van de invloed van het eveneens kleine groepje positieve mensen op de medemens blijft buiten beeld. Want de duistere wereld bezit vooralsnog de media en de wil om de mens naar diens negatieve hand te zetten. Maar de Goddelijke wereld heeft de onmetelijke wil om het goede in de mens naar boven te halen en hem daarbij te helpen." (13)
Het hoge woord is eruit: "de Goddelijke wereld" met haar "positiviteit" zal de wereld verbeteren. Achter Jomanda's progressieve imago blijken dezelfde religieuze gedragspatronen schuil te gaan als achter het traditionele christendom. Goed doen op aarde, "positief" zijn, en geloven in en vertrouwen op de Goddelijke wereld: dat zijn de weinig verrassende kernwoorden van Jomanda's levensovertuiging. Alsof er geen 2.000 jaar Christendom is geweest. Alsof de Goddelijke wereld voor het eerst van zich laat horen.
Jomanda blijkt door de mand te vallen: haar op het eerste gezicht rebelse praatjes zijn zoethoudertjes voor de ronddolende zielen in de kerk van de New Age. Haar manier om de grote wereldproblemen aan te pakken, zet aan tot een hiërarchische en passief makende relatie tussen mensen hier en de "Goddelijke wereld" daar. Bakoenin waarschuwde er al voor. Het is deze weinig strijdbare en soms zelfs slaafse houding die men overal in de New Age-beweging aantreft.
Wereldleraar
Share International is een New Age-organisatie die kritiek op het kapitalisme ook niet schuwt. Share International, een "niet-gouvernementele organisatie", is aangesloten bij de Verenigde Naties en verspreidt informatie over "de aanwezigheid en het werk van wereldleraar Maitreya". Benjamin Creme is "een van de voornaamste bronnen van informatie" over deze "wereldleraar". In 1959 ontving Creme naar eigen zeggen "een telepathische boodschap van zijn meester, een lid van de Geestelijke Hiërarchie". Volgens Creme zou Maitreya in 1988 zijn verschenen aan duizenden mensen op een bijeenkomst in Nairobi. Cremes boeken worden overal ter wereld vertaald en uitgegeven. Het maandblad Share International wordt in 70 landen gelezen.
Over die Maitreya staat in "De Wederverschijning", een blad van de Nederlandse afdeling van Share International, het volgende: "In alle grote religies bestaat het idee van verdere openbaring door een toekomstig leraar. Christenen hopen op de terugkeer van de Christus, de boeddhisten zien uit naar de komst van de volgende Boeddha, de moslims naar de Imam Mahdi, de hindoes naar Krishna en de joden naar de Messias. Studenten in de esoterische traditie weten dat dit allemaal namen zijn voor één en hetzelfde individu." (14) Dat zou dan Maitreya zijn, "het hoofd van de Geestelijke Hiërarchie van meesters".
Volgens Creme zou Christus niet de naam van een individu zijn, maar "de naam van een functie binnen de Hiërarchie van meesters". In juli 1977, "toen hij het minst werd verwacht", zou Maitreya zijn verblijfplaats in de Himalaya "als een dief in de nacht" hebben verlaten. Erg origineel is die verblijfplaats overigens niet: talloze esoterische stromingen baseren zich op de heilsleer van bovennatuurlijke wezens in de Himalaya. Sindsdien woont Maitreya in Londen, niet geheel toevallig ook de woonplaats van Creme. Maitreya zou niet komen om een nieuwe religie te stichten, maar om de mensheid "de kunst van Zelf-verwerkelijking" te leren. "Zelfrealisatie": een dooddoener die binnen de New Age goed boert.
Gif van marktwerking
In "De Wederverschijning" komt via het 'medium' Benjamin Creme een 'meester' aan het woord waarmee Creme naar eigen zeggen in voortdurend telepathisch contact staat. Deze 'meester', ook lid van de Geestelijke Hiërarchie, legt in het artikel "Het gif van de marktwerking" via Creme uit wat Maitreya van het kapitalisme vindt. Maitreya noemt de marktwerking van het heersende economische systeem "satanisch". Het "kwaad" daarvan zou de economie "vergiftigen".
Cremes 'meester' kijkt met een typische New Age-bril naar de huidige samenleving: "Velen zijn zich nu al bewust van de gevaren die kleven aan het blindelings volgen van de marktwerking. Steeds meer commentatoren veroordelen de hebzucht die ten grondslag ligt aan ons politiek denken. Er groeit een nieuw bewustzijn dat hebzucht in een nieuw daglicht stelt. De heersende hebzucht wordt nu gezien voor wat ze is - een afwijking - en zal spoedig plaats maken voor samenwerking." (15)
Geen enkele ontwikkeling binnen de politieke en economische elite in het Noorden van de wereld wijst naar mijn mening in die richting. Eerder is sprake van verscherping van concurrentieverhoudingen. De 'meester' voorspelt een beurskrach, waarna "zij die de marktwerking het nadrukkelijkst hebben verdedigd, zullen merken dat ze worden overstemd in de nieuwe situatie die ontstaat, en zij die samenwerking bepleiten, zullen de overhand krijgen". Sommige regeringsleiders zouden met de 'meesters' samenwerken. Ze zouden zijn "opgeleid en voorbereid om de veranderingen door te voeren voor een rechtvaardiger wereld". (15)
Sociaal-democratie
Volgens de 'meester' van Creme zullen "regeringen in de Derde Wereld" die "nu het vrije markt-principe hanteren", verschillend reageren op de toekomstige "heroriëntatie". "Sommige landen zullen meer naar het Westerse ideaal kijken, andere meer naar de communistische denkwijze. Door het delen van rijkdommen en het streven naar duurzame toereikendheid zullen de landen van de wereld echter steeds meer neigen naar een democratisch socialisme, of zoals sommigen het noemen, sociaal-democratie." (15)
Creme doet alsof het hier gaat om een buitengewoon diepzinnige boodschap, maar het is in feite lulkoek van de eerste orde. De sociaal-democratie, een slap aftreksel van het socialisme, bestaat al de hele twintigste eeuw en vijlt vandaag de dag zelfs niet eens meer de scherpste kanten van het mens- en milieuvernietigende kapitalisme af. Het is juist een instrument in handen van machthebbers om onrechtvaardige en ongelijkwaardige verhoudingen in de wereld te handhaven en zelfs te intensiveren.
Creme, pardon, zijn 'meester' beschouwt de sociaal-democratie als het ideale politieke systeem van de toekomst. Dat ideaal wordt volgens de 'meester' het meest benaderd door landen als Nederland, Duitsland en de Scandinavische landen. Wel vindt Creme dat die landen "leven onder de hegemonie van het Amerikaanse economisch totalitairisme, net zoals de Oost-Europese communistische landen hebben geleefd onder de hegemonie van het Russische politieke totalitairisme. Maar evenals de ene groep het politieke juk heeft afgegooid, zo zal de andere zich ontdoen van de economische ketenen." (15)
Creme is een politiek onbenul. West-Europa heeft geen ketenen om, het legt juist andere landen aan de ketting, in het Zuiden van de wereld. Creme propageert een "kapitalisme met een menselijk gezicht", een systeem dat naar mijn mening niet de hemel op aarde zal brengen, maar integendeel als onmogelijk te handhaven historisch compromis op de rand van een faillissement staat.
"Economie-van-het-nooit-genoeg"
Volgens de Haagse en Leidse loges van het Theosofisch Genootschap is het "uitgesloten dat een vrije markteconomie, gekenmerkt door het korte-termijn-nuttigheidsdenken, kan resulteren in een rechtvaardige samenleving". De grondslag van het universum is "samenwerking, respect en solidariteit", aldus de theosofie. "De vrije markteconomie wordt vaak verdedigd met een beroep op de, overigens principieel onjuiste, (sociaal-)darwinistische evolutietheorie, die stelt dat de best aangepasten, de meest geschikten zullen overleven. Conform deze opvatting zijn zwakkeren van alle tijden, die er nu eenmaal bij horen, een soort natuurlijk gegeven, en dús geen probleem." Want "economische groei en vrije concurrentie zijn belangrijke dogma's van de vrije markteconomie, de economie-van-het-nooit-genoeg". (16). Een ferme anti-kapitalistische stellingname die misschien wel in linkse kringen thuishoort.
Wie de theosofie echter beter kent, weet dat er stront aan de knikker is. In hetzelfde artikel wordt het principe van hiërarchie, een politiek-conservatief uitgangspunt, voluit aangeprezen: "Een van de eigenschappen of natuurwetten van het leven is het juweel van wijsheid dat wij kennen onder de benaming hiërarchieën: de natuur of kosmos vertoont een hiërarchische opbouw. Denkt u alleen maar aan ons zonnestelsel, waarin onze dagster een centrale rol vervult en alle wezens die tot zijn invloedssfeer behoren en in een groots hiërarchisch verband samenwerken, inspireert om steeds meer nog latente vermogens te ontwikkelen en in dienst te stellen van het geheel. Het principe van de hiërarchische structuur klinkt daarom naar analogie ook in de ideale samenleving als grondtoon door." (17)
Hiërarchie, "het juweel van wijsheid", is volgens de theosofen "geen punt van discussie". Het behoeft geen betoog dat een dergelijk uitgangspunt geheel in strijd is met anarchistische opvattingen. Theosofen projecteren hun uitgangspunten op 'de' natuur en menen dat die daarmee universele geldigheid verkrijgen. Echter, met een beroep op 'de' natuur kun je alles rechtvaardigen: liefde, haat, vrede, oorlog. 'De' natuur bestaat niet. Het overplanten van zogenaamde wetmatigheden in 'de' natuur naar de menselijke samenleving is een doodlopende weg.
Ideale leiders
Theosofen zijn geestelijk verfijnde mensen, geen straatvechters. Ze schuwen geweld: "Machtsuitoefening, het afdwingen van gedrag, hoort niet thuis in de ideale samenleving. "Maar hoe behoren de overheid, de bedrijven en instellingen en dergelijke dan wél geleid en bestuurd te worden?" (17) In plaats van macht kiezen de theosofen voor gezag, "gezag in de vorm van werkelijk geestelijk overwicht". (17) Immers, "zonder ideale leiders geen ideale staat". (18) Die "ideale leiders" ontlenen hun invloed aan gezag: ze worden alom "geaccepteerd en gerespecteerd". "Zij zijn op de hoogte van de plaats en functie van de mensheid in de kosmos, en kunnen op grond van hun inzichten in de universele grondpatronen van het leven deze naar analogie vertalen naar de menselijke maatschappij." Deze "leiders" bepalen dus voor de massa hoe het leven in elkaar zit en hoe het geleefd moet worden. "Zij vormen een geestelijke aristocratie, die op basis van haar brede deskundigheid en spirituele visie ware menselijkheid in anderen stimuleert, en wet- en regelgeving, voorzover nodig, ontwerpt die hierbij behulpzaam zijn." (18)
Leiders zijn geen "wijsneuzen", maar "wijsgeren", "levende voorbeelden van een onzelfzuchtige levenshouding" die "waarlijk progressief" genoemd kunnen worden. (18) Een staaltje lachwekkend grenzeloos vertrouwen in "leiders" die het beginsel van scheiding van kerk en staat, van religie en overheid, nog moeten ontdekken. Voorzichtigheidshalve merken de Haagse en Leidse loges nog op "dat wijsheid niet gebonden is aan een maatschappelijke klasse of positie". Toch blijft de theosofie een elitaire levensbeschouwing, hoe mooi men het anderen ook voorspiegelt. "De ware theosoof" is "als een stad op de berg", "zichtbaar en bereikbaar voor elke dalbewoner die bereid is omhoog te kijken..." (19)
De afstand tussen berg en dal is symbolisch voor de houding van de theosofen: zij kijken letterlijk en figuurlijk neer op anderen.
"Oude volken"
Patriarchale opvattingen komen ook elders in de New Age-wereld voor en stuiten daar zelden op kritiek. Al jarenlang dwepen New Age-aanhangers met de "wijsheid van oude volken". Of het nu Indianen zijn, Aborigines, Egyptenaren of Tibetanen, allemaal hebben ze de "wijsheid" in pacht. In de supermarkt van de New Age liggen genoeg "oude volken" in de opruiming om steeds weer een nieuwe "oude wijsheid" aan te kunnen prijzen. Hoe ouder de geschiedenis van de "oude volken", hoe meer zeggingskracht hun "wijsheid" in de Nieuwe Tijd lijkt te krijgen.
"Een voortzetting van het proces van culturele genocide", zo omschrijft de Aborigine Robert Eggington de manier waarop New Agers omgaan met de spiritualiteit van zijn volk. Eggington voert al jaren actie tegen het boek "Australië op blote voeten" van Marlo Morgan. Morgan doet alsof het om een waar gebeurd reisverslag gaat, maar het is in feite uit haar duim gezogen. Ze heeft nooit met Aborigines gesproken over hun spirituele leven. Dat heeft ze later ook toegegeven. Eggington reist nu de wereld rond om mensen te wijzen op de leugens van Morgan. Hij hamert erop dat Morgan een volkomen verkeerd beeld geeft van Aborigines. Op 16 november 1997 was Eggington op een conferentie in Amsterdam over nieuwe vormen van kolonialisme. Daar waren geen New Age-aanhangers. Als de "oude volken" kritiek op de Nieuwe Tijd hebben, dan zwijgt de "spirituele" blanke westerling.
Ook in "De Celestijnse belofte" van Redfield, dat zich afspeelt in Peru, dienen inheemse volken enkel als behang. De hoofdpersonen zijn blank en vermogend en komen alleen op straat nog wel eens een arm lid van een "oud volk" tegen. Alejandro Argumedo, een Indiaan uit Peru die zich verzet tegen het inpikken door wetenschappers van genetisch materiaal van inheemse volken, spreekt geringschattend over New Age-aanhangers: "Laat ze maar komen om 500 dollar te betalen voor een zweethutceremonie. Onze ware spiritualiteit krijgen ze toch niet te pakken." De Lakota Indianen zijn wat minder optimistisch. Ze hebben de New Age-beweging vanwege "diefstal van spiritualiteit" enkele jaren geleden letterlijk de oorlog verklaard. Ze hebben genoeg van de "wannabees", zij die Indiaan willen zijn.
Toch blijft het cultureel en spiritueel vampirisme doorgaan. Elizabeth Jenkins is de volgende blanke die van "oude volken" een commercieel kassucces probeert te maken. Ze schreef het boek "De terugkeer van de Inca", waarin ze verslag doet van haar ervaringen in de Andes. Daar leerde ze een 16.000 jaar "oude wijsheid" kennen die haar ervan overtuigde dat je in harmonie moet leven met jezelf, met andere mensen en met de omgeving. Daarvoor hoef je niet naar de Andes, zou je zeggen. "Nooit heb ik me sindsdien onderdrukt gevoeld", aldus Jenkins, in tegenstelling tot de Indianen die al 500 jaar in de hoek zitten waar de klappen vallen. (20)
Germaanse sjamaan
Van de "oude volken" elders in de wereld stappen West-Europese New Agers meer en meer over naar "oude volken" in eigen land, naar de Kelten en Germanen. "Eigen oud volk eerst" is misschien wel het devies achter deze hype. Een 'trendsetter' van de Germanen-cultus in Nederland is André van der Wal, ook wel "ijswolf" en "Zar-adhust Andreas" geheten. "Zar-adhust" betekent "vredesvorst". Van der Wal heeft zichzelf benoemd tot priester van Odin, god van de Vikingen. Germaanse priesters met de erenaam "ijswolf" hadden vroeger tot taak om de heilige Germaanse wouden te beschermen tegen indringers. Ook de hedendaagse Germaanse sjamaan ziet zichzelf als beschermer: "Ik doe hetzelfde als waar Greenpeace voor strijdt: Moeder Aarde beschermen. Met dit verschil: ik heb het voordeel dat ik door mijn band met Odin verder in de toekomst kan kijken", aldus Van der Wal.
Achter deze milieuvriendelijke retoriek gaat een heel wat minder vriendelijk mens- en wereldbeeld schuil. Volgens Van der Wal vindt binnenkort de apocalyps plaats. In 1988 voorspelde hij dat Europa van 1995 tot 1999 oorlog zou voeren tegen het Zuiden van het wereld. In 1999 zal na een eindstrijd in Duitsland een wereldbrand uitbreken, waarna er "een Duizendjarig Rijk" zal komen. De "vredesvorst" himself: "Ik ben niet voor vernietiging, maar voor wedergeboorte. Oorlogen kunnen mensen weer op het juiste pad brengen. Het verstoort de apathie, brengt mensen in beweging die zich anders onderuitgezakt voor de TV een hartaanval vreten. Veel mensen leren pas na een flink pak slaag. Wie niet horen wil, die moet maar voelen." (21)
De "ijswolf" is tegen discriminatie, en wel van Germanen, van zijn eigen "etnische identiteit". Van der Wal maakt het namelijk zo bont dat hij zelfs op doorgaans weinig kritische paranormale beurzen wordt geweigerd als standhouder. "Nu antisemitisme onfatsoenlijk is, gaan de echte nazi's over op anti-germanisme", is zijn commentaar daarop. (22) De "vredesvorst" staat op voet van oorlog met iedereen die hem een strobreed in de weg legt. Op eigen houtje besloot hij tot het op Germaanse wijze "uitstoten" van redactieleden van de New Age-bladen Bres en Onkruid. Met een ritueel verklaarde Van der Wal hen tot "onmensen", voor wie de mensenrechten niet meer gelden. (23)
Teutoonse energie
Omdat New Age-ideeën vaak een conservatief karakter hebben, zijn ze uitermate bruikbaar voor de politieke en economische machthebbers. Vandaar dat de Nieuwe Tijd razend populair is in hogere kringen. Dat oogt verdacht. Als New Age-ideeën omarmd wordt door de elite van politici en ondernemers, kunnen die ideeën minimumlijders en laagbetaalden niet veel te bieden hebben. De New Age-politiek propageert een maatschappelijk harmoniemodel zonder klassenstrijd. Of aan New Age-denkbeelden een steekje los zit, maakt in dit verband niet uit. Het gaat erom of die denkbeelden aanzetten tot sociale rust en een corporatistische werksfeer waarin niet meer gekankerd wordt op de bazen.
Daarom verklaart topambtenaar Zoeteman in alle ernst misschien wel dat kabouters bestaan. En hij is niet de enige New Ager met een topsalaris. Staatssecretaris Terpstra bijvoorbeeld gelooft in reïncarnatie. D66-voorzitter Tom Kok heeft een voorliefde voor de tarot. Bankdirecteur Scherpenhuijsen Rom is antroposoof. Invloedrijke New Agers organiseren zich ook. De Club van Schiermonnikoog is een New Age-denktank en bestaat uit hotemetoten uit het bedrijfsleven en de mediawereld. In 1992 publiceerde deze Club "De duinrede", een manifest voor "een nieuwe ordening", waarin wordt gepleit voor een "ontwenningskuur" om een einde te maken aan "de verslaving aan materiële consumptie en collectieve pseudo-zekerheid". Onder de dekmantel van "nieuwe spiritualiteit" probeert men zo een neo-liberaal bezuinigingsprogramma door te drukken.
Een groot deel van het topkader van het Nederlandse bedrijfsleven laat zich graag adviseren door astrologen als Peter Delehay, ook deelnemer aan de Club. Delehay voorspelde in 1992 economische rampspoed voor Duitsland: "Er is een grote maansverduistering boven Bonn op de komst. Dat is een signaal van fundamentele ontwrichting. Dat zal zich economisch openbaren zodra blijkt dat ook die investering van 200 miljard Mark in de economie van het oosten niet blijkt te werken. Dan is er ook nog een hele lading onverwerkte Teutoonse energie in het Duitse volk, met name in het oosten, die nog helemaal moet worden ontladen. Het is wel vaker opgemerkt dat het Duitse volk in feite te vroeg is gekerstend en dat alle onvrede die daarmee samenhing tot ontlading kwam toen de nazi's eenmaal met hun runentekens begonnen te zwaaien." (24) Nuttig, zo'n bedrijfsadviseur...
Volgens Delehay hebben zijn klanten op het gebied van management alles al geprobeerd: "van het suikerklontje voor loyale werknemers tot de zweep". (24) Als dat niet blijkt te werken, dan schiet Delehay de 'radeloze' ondernemers te hulp met zijn astrologische adviezen. Een treffend voorbeeld van New Age in dienst van het kapitaal.
Op vuur lopen
Het Amsterdamse New Age-centrum De Roos gaf een tijd geleden in samenwerking met de plaatselijke Sociale Dienst een cursus aan werklozen met als strekking dat werklozen al voor hun geboorte voor werkloosheid hadden gekozen. Een uitzendbureau in Zutphen baseert zich voor de geschiktheid van personeel niet alleen op diploma's en werkervaring, maar vooral op de geboortehoroscoop van de uitzendkracht.
Overal in de Verenigde Staten klagen arbeiders over New Age-filosofieën en -technieken die ze op hun werk in de vorm van trainingen, seminars en workshops krijgen opgedrongen. De inhoud van die cursussen houdt vaak geen enkel verband met hun baan en betekenen een rechtstreekse aanval op de persoonlijke levensovertuiging van de werknemers. In Japanse en Amerikaanse bedrijven is de TM (Transcendentale Meditatie) van Maharishi Maharesh Yogi één van de bekendste technieken om de productiviteit van de werknemers te verhogen. De TM is in Nederland en Duitsland de drijvende kracht achter de groenrechtse Natuurwetpartij.
New Age-trainers in bedrijven stellen zich autoritair op, eisen gehoorzaamheid en discipline, en roepen angst- en schuldgevoelens op. Zo krijgen ze arbeiders klein en neemt de kans op werkweigeringen en stakingen af. "Healers" doen aan "stress management" door de aura's van de werknemers te lezen en hen op vuur te laten lopen. "Daarna kun je elke klus aan", zeggen ze erbij. Zo lappen ze vermoeide arbeiders weer op om mee te blijven draaien in de kapitalistische rat-race.
De chefs zetten lagerbetaald personeel onder zware druk om de cursussen te volgen. Soms is de deelname zelfs verplicht, zoals bij het bedrijf Pacific Bell. Vakbonden hebben daartegen geprotesteerd. Ongeveer 50.000 werknemers bij mammoetbedrijven als NBC, Lockheed en Mc Donnell Douglas hebben het cursusprogramma Insight Seminars gevolgd. Daar werden leden geronseld voor de sekte Church of the Movement of Spiritual Inner Awareness. Grondlegger van Insight Seminars en de Church of the Movement of Spiritual Inner Awareness is John Roger Hinkins, die zijn volgelingen indoctrineert met reactionaire standpunten. Hij schrijft hen voor af te zien van seksuele betrekkingen met anderen. Sex met hem juicht hij juist toe. Zijn volgelingen valt hij steeds lastig. Inmiddels hebben ex-sekteleden Hinkins aangeklaagd wegens seksueel misbruik.
Arianna Stassinopoulos is bestuurster van deze sekte en ideologe van de rechtervleugel van de Republikeinse Partij. Stassinopoulos heeft voorgesteld om alle sociale voorzieningen af te schaffen. In plaats daarvan wil ze privé-liefdadigheid, zoals de grondlegster van de theosofie, Helena Petrovna Blavatsky, vorige eeuw ook al voorstelde. President Clinton ging akkoord met haar voorstel en de bijstand werd afgeschaft. Gevolg: dankzij de Nieuwe Tijd raken duizenden mensen aan de bedelstaf.
Grote familie
Mystiek en meditatie wordt de ondernemingen binnengeloodst om een nieuwe transcendentale arbeidsmoraal aan de werknemers op te leggen. Die moeten hun werk gaan zien als een soort geestelijke oefening. Marilyn Ferguson, auteur van het toonaangevende New Age-boek "De Aquarius-samenzwering", wil dat ook het saaiste werk aan de lopende band "een ritueel, een spel, een discipline, een avontuur, een voortdurend leren, zelfs een kunst" wordt. (25) Echter, niet het werk verandert, maar de visie op het werk. Niet de kapitalistische uitbuiting vermindert, maar de kritiek op die uitbuiting verstomt.
Volgens Ferguson moeten bazen en knechten "een grote familie vormen, in plaats van een fabriek". (26) In Japan onderkennen ondernemers al jaren de waarde van dit idee. Nederlandse ondernemers zijn maar al te jaloers op hun Japanse collega's en zoeken naarstig naar een levensbeschouwelijk onderdak waarmee ze hun personeel de gewenste normen en waarden kunnen opleggen. Daarvoor kunnen ze terecht bij de antroposofie. In het artikel "Een antroposofisch antwoord op Japan" voert Jan Willem van Gelder de antroposoof Bernard Lievegoed op als iemand die Nederlandse bazen de weg kan wijzen:
"Zonder iets van Japan te weten, voorspelde Lievegoed al 25 jaar geleden het einde van het bureaucratische massa-productiesysteem. In een nieuw organisatiemodel zouden economische, technische en sociale aspecten voor het eerst volledig geïntegreerd worden." (27) Lievegoed in 1969: "Dominant wordt nu de gemeenschap van werkende mensen als enige bron van creativiteit, vernieuwing en inzet voor een gemeenschappelijk doel." (27) Volgens Van Gelder zijn Lievegoeds ideeën "een menselijker variant van de Japanse bedrijfsvoering". (27)
Toch bleef erkenning van Lievegoed in Nederland uit. Maar de Britse management-hoogleraar Daniel Jones, een van de meest gevraagd consultants in Europa, is vol lof over de antroposoof. Jones schreef samen met twee anderen het boek "The machine that changed the world", waarin ze concluderen dat de Japanners beter en sneller produceren dankzij een fundamenteel nieuw productiesysteem, namelijk "slanke productie". Hun inzichten ontleenden ze aan Lievegoed, maar dat verzwegen ze in het boek: Jones' mede-auteurs voelden zich namelijk wat "ongemakkelijk" met "het soms spirituele woordgebruik" van Lievegoed. (27) Sindsdien proberen bedrijven overal net zo "slank" te worden als de Japanners.
In progressieve kringen noemt men deze nieuwe uitbuitingsronde in het kapitalisme "japanisering", ofwel flexibilisering van de economie. Het werk vindt niet langer in zijn geheel plaats in dezelfde grote fabriekshal, maar wordt voor een belangrijk deel decentraal gepland en uitgevoerd. Deze "integratie-fase" van de onderneming moet arbeiders "zelfverwerkelijking en verantwoordelijkheid in het werk" bieden. (28) Het bedrijf moet opgevat gaan worden als één groot menselijk lichaam, één organisme met allerlei functies en taken op allerlei plekken. Iedere werknemer is een radertje in het grote geheel. En dat niet alleen: de werknemer voelt zich er nog lekker bij ook, dankzij de spirituele indoctrinatie.
Duurzaam bedrijfsleven
New Age-politiek wordt ook op hoog politiek niveau in stelling gebracht. In 1990 gaf Maurice Strong, secretaris-generaal van de UNCED, Stephan Schmidheiny de opdracht om vanuit het perspectief van het bedrijfsleven ideeën uit te werken ter verbetering van het mondiale milieu. Strong, de hoofdorganisator van de grote milieuconferentie in Rio de Janeiro in 1992, is een vertegenwoordiger bij uitstek van de New Age. Schmidheiny, één van de rijkste mensen in Zwitserland, richtte met het oog op de Rio-conferentie de "Business council for sustainable development" (BCSD) op, de "Raad van het Bedrijfsleven voor duurzame ontwikkeling". In deze raad hadden alle grote multinationals zitting, en die werden geacht groene en ecologische voorstellen te lanceren. Geloof jij het?
De filosofie van de BCSD houdt in dat "we" allemaal in hetzelfde schuitje zitten en dat "we" gezamenlijk, in nauw overleg, moeten streven naar een beter milieu. Dit ontkent de fundamentele verschillen in maatschappelijke posities van arme en rijke mensen. En het ontkent ook de noodzaak van strijd in plaats van harmonie. Terwijl armen het milieu veel minder vernietigen dan rijken, worden die armen wel geacht evenveel bij te dragen aan het herstel van het milieu.
Dankzij de lobby-activiteiten van de BCSD werd fundamentele kritiek op de doorslaggevende rol van multinationals in de wereldwijde milieuvernietiging onder de vergadertafel geschoven. Radicaal-linkse groeperingen werden geboycot op de conferentie. Bedrijven kwamen enkel ter sprake als instellingen die een taak hadden te vervullen in het streven naar duurzame ontwikkeling. Vandaar dat mensen uit het Zuiden van de wereld de BCSD al snel omdoopten tot "Sustainable Council for Business Development", de "Duurzame raad voor ontwikkeling van het bedrijfsleven". De Rio-conferentie leverde weinig positiefs op voor het milieu, maar des te meer voor de Nieuwe Tijd. Die raakte met behulp van de conferentie in rap tempo ingeburgerd in politieke circuits overal ter wereld. (29)
Flower power
De New Age heeft blinde vlekken. De New Age zit op een hellend vlak. De New Age is een doodlopende weg ingeslagen. Dat is de weinig opbeurende conclusie die ik steeds sneller trek naarmate ik me meer verdiep in het gedachtegoed van de Nieuwe Tijd. De Nieuwe Tijd, in de jaren 60 begonnen als een rebellie tegen gezapige en verstarde maatschappijstructuren, heeft zelf een proces van politieke verstening ondergaan. Ooit was een beetje "Hair"-hippie met "flower power" nog links en revolutionair, maar nu biedt het Waterman-tijdperk enkel een New Age van neo-liberale en reactionaire normen en waarden. Als er al een "Aquarius-samenzwering" bestaat, dan gaat het om een complot van staat en kapitaal. En daar moet links geen deel van uit willen maken, maar zich met hand en tand tegen verzetten.
Noten: