Bijdrage reader biotech-discussiedag, 22 mei 1993
Auteur: Eric Krebbers e.a.
Radicaal "nee" tegen de nieuwe biotechnologie
Wonend in Leiden en werkend bij de "de Peueraar" stuitten we al vrij snel op de aanwezigheid van het "Bio-science Park" in onze stad. De "Peueraar" is een onafhankelijk Leids (radicaal-)links maandblad, dat een platform wil bieden voor discussies tussen de verschillende groepen en individuen die samen het (radicaal-) linkse spectrum vormen. Daarnaast beoogt de "Peueraar" informatie te verstrekken over actuele politieke ontwikkelingen in de Leidse regio. We konden er dus nauwelijks omheen om de speerpunt van de Leidse economische beleid eens wat nader te gaan onderzoeken.
"Wat gebeurt er eigenlijk allemaal aan de rand van onze stad, in dat geheimzinnige glimmende en spiegelende bedrijvencentrum, het Bio-science Park? Hoe zit dat, met dat gesleutel aan genetische eigenschappen van planten, dieren en mensen? Wie wordt daar eigenlijk wijzer van?" Met deze vragen gingen we aan de slag. Veel lezen, in kranten speuren, een fietstochtje door het Bio-science Park, een bezoek aan het biotechnologie archief NoGen en de Kamer van Koophandel. Informatie verzamelen en bediscussiëren dus, wat uiteindelijk tot een serie artikelen leidde onder de titel "Bio-science Park, Leidens trots?"
Al vrij snel waren we, mede dankzij analyses en kritieken die al door anderen op papier waren gezet, tot de conclusie gekomen dat het er niet om ging de technieken zelf te doorgronden. Het moest er om gaan de nieuwe biotechnologie te bekijken vanuit de maatschappelijke context waarin ze ontwikkeld wordt. En om te kijken wat de (mogelijke) gevolgen zijn van de invoering van deze nieuwe technologie. Geïnspireerd ook door het al bestaande verzet hoopten we in Leiden, waar een aantal omstreden bedrijven zijn gehuisvest, met onze artikelen het nodige los te maken.
Veel mensen die zich in de nieuwe biotechnologie hebben verdiept benoemen het als een probleem dat deze technologie op zoveel verschillende terreinen wordt ingezet en met zoveel dingen samenhangt. Het zou moeilijk zijn er een eensluidend oordeel over te vellen. Voor ons was dat nu juist een goede mogelijkheid om in een reeks artikelen de achterliggende mechanismen, en daarmee de samenhang tussen die terreinen, duidelijk te maken. Het patriarchale streven naar beheersing en overheersing in samenhang met de kapitalistische uitbuiting wordt concreet vorm gegeven in onze eigen stad. Of het nu gaat om de landbouw, de veeteelt, de medische wereld, bevolkingspolitiek, het milieu etcetera, het blijken steeds dezelfde mechanismen die de ontwikkeling van deze nieuwe technologie initiëren en sturen.
De nieuwe biotechnologie zal de machtsverhoudingen op een groot aantal maatschappelijke terreinen verscherpen, dat is er de inzet van! Onze inzet bij het schrijven van onze artikelen is geweest om juist op dat punt bewustzijn te creëren. We zagen er de mogelijkheid in om verschillende strijden en groeperingen met elkaar te verbinden op de speerpunt biotechnologie. Dat is vies tegengevallen.
Verzet
Uiteraard hebben we niet verwacht dat in de huidige politieke verhoudingen in Nederland slechts door het schrijven van een aantal artikelen massaal verzet zich zou ontwikkelen. Maar de reacties tot nu toe zijn wel erg nihil geweest. Bewust van het gegeven dat De Peueraar ook niet door iedereen gelezen wordt hebben we een groot aantal groepen die op verschillende terreinen actief zijn een samenvattend artikel persoonlijk gestuurd, met de vraag om een reactie. Daar hebben we welgeteld nul antwoorden op gehad. Onder het lezers-publiek van De Peueraar krijg je vaker te horen dat de mensen de artikelen over biotechnologie overslaan dan dat ze het lezen. We schatten dat de verhouding 70 procent niet en 30 procent wel is. Biotechnologie klinkt ingewikkeld. Maar misschien is dit een wat al te treurig verhaal. Er heeft de afgelopen 2 jaar in Leiden toch nog wel wat plaatsgevonden, hoewel dit erg beperkt gedragen werd. In het kader van de "Stop Europa '92" karavaan, die dankzij politiek informatiecentrum De Invalshoek ook Leiden aandeed, is er in de zomer van 1991 een informatieve tocht door het Bio-science Park gehouden, waar bij verschillende bedrijven werd verteld wat ze zoal uitspoken en wat de gevolgen daarvan zijn. Hier hebben zo'n 40 mensen aan deelgenomen. We hebben daar met ons onderzoek aan kunnen bijdragen. In het najaar van 1992 deed het bedrijf Gene Pharming dat bekend is vanwege het stiertje Herman, een aanvraag voor een hinderwetvergunning voor een nieuw proeflaboratorium. In dit laboratorium gaat geknutseld worden aan de genen van muizen die plaatsvervangend zijn voor koeien. We hebben toen stad en land afgebeld om groepen te vragen een bezwaarschrift naar de gemeente Leiden te sturen. We hoopten hierbij met name op wat negatieve publiciteit voor Gene Pharming en we wilden de gemeente Leiden en de verschillende politieke partijen tot een stellingname dwingen. Hiermee hebben we redelijk de pers gehaald en verschillende politieke partijen hebben uitgesproken een discussie te willen over de "wenselijkheid van biotechnologie-bedrijven binnen de Leidse gemeentegrenzen". Of die discussie er komt is natuurlijk zeer de vraag. GroenLinks Leiden zegt bijvoorbeeld al ruim een jaar snel met een standpunt te komen. Dat hebben we nog niet gezien.
Het is in ieder geval duidelijk dat het onderwerp biotechnologie niet leeft in het (radicaal-)linkse spectrum in Leiden. De enige actieve groep die op dit moment in Leiden biotechnologie in haar politiek betrekt is politiek informatiecentrum De Invalshoek. Maar daar zijn we dan ook zelf bij betrokken. In de maand mei komt De Invalshoek met een krant uit als kritiek op de gemeentelijke campagne "Leiden Vluchtelingenstad". "Leiden Vluchtelingenstad" terwijl de razzia's tegen illegalen rustig doorgaan, terwijl de gemeente bedrijven binnen haar grenzen lokt die op den duur weer nieuwe vluchtstromen zullen veroorzaken. Biotechnologie-bedrijven dus, die er naar streven de voedselproductie hier te verhogen, wat zal leiden tot voedseldumping in de Derde Wereld, waardoor de kleine boeren daar over de kop gaan en gedwongen worden hun heil elders te zoeken. Biotechnologie-bedrijven die de afhankelijkheid van boeren zullen vergroten, wat met name in de Derde Wereld rampzalige gevolgen zal hebben.
Misschien dat deze koppeling het biotechnologische image van moeilijk en ver van m'n bed kan doorbreken en duidelijk maken wat het belang is van verzet tegen biotechnologie.
Toekomst en perspectief
In het bovenstaande zien we, ook vanwege het feit dat we schrijvers zijn voor een blad, voorlopig onze voornaamste taak. Het blijven volgen van de ontwikkelingen, daarover schrijven en pogingen wagen om de discussie aan te zwengelen. Op dit moment is er in Leiden geen groep die zich actief op biotechnologie wil richten of een eventuele campagne zou kunnen dragen. Zo'n groep zien we ook niet zo snel ontstaan.
Voor de nabije toekomst gaan we ons met name richten op de humane genetica. Dit was voor ons tot nu toe een witte vlek terwijl in Leiden veel op dit gebied gebeurt. Onderzoekscentra, de Universiteit en het Academisch Ziekenhuis zullen we gaan doorspitten, analyseren en beschrijven. Het is een gebied dat niet los te zien is van de ontwikkeling van de nieuwe biotechnologie en daarom ook niet onaangeroerd mag blijven.
Het perspectief van de strijd tegen de nieuwe biotechnologie hangt ons inziens nauw samen met een algeheel perspectief voor radicaal linkse politiek. Het moet er een structureel onderdeel van zijn en dat is al een strijd op zichzelf. Duidelijk te maken dat de technologie geen neutraal gegeven is. Het linkse ideeëngoed is voor een gedeelte ook altijd gestoeld geweest op de mythe van de technologische vooruitgang, ongeacht de maatschappelijke context waarbinnen deze "vooruitgang" plaatsvond. Mede door de naderende milieu-catastrofe komt de "technologische vooruitgang" steeds meer ter discussie. Ook de Groene Revolutie, hoewel haast weer vergeten, heeft toen veel discussie losgemaakt. Of (radicaal-) links op dit moment genoeg kracht kan ontwikkelen om nu eens te stoppen voordat de gevolgen op de beeldbuis te zien zijn is maar zeer de vraag. Dat streven zal echter wel het uitgangspunt moeten zijn. Een radicaal "nee" tegen de nieuwe biotechnologie.