Is Petrus links?

Dries van Agt, de schrik van vooruitstrevend Nederland in de jaren 70 en 80.
Dries van Agt, de schrik van vooruitstrevend Nederland in de jaren 70 en 80.
In 2008, toen ik nog bij de SP werkte, stelde ik voor om een artikel in de Tribune te wijden aan het feit dat iemand als Dries van Agt politiek een draai leek te hebben gemaakt. Door zijn bezorgdheid over het lot van de Palestijnen werd hij in sommige kringen, ook linkse, ineens een soort held. Vreemd dat zo’n oude man, nu hij geen macht meer heeft, mooie standpunten inneemt. Maar waarom deed hij dat niet toen hij nog aan de knoppen van de maatschappij draaide? En er waren meer voorbeelden. Ik deed alvast een voorzetje voor een artikel. Dat volgt hieronder.

Christenen gaan ervan uit dat ze na hun overlijden op andere wijze verder leven. Sommigen veronderstellen dat ze aan de poort naar het eeuwige leven, de hemel, worden beoordeeld door de apostel Petrus. Voor een aantal van die christenen lijkt dit vooruitzicht hen op het eind van hun leven wel op nieuwe inzichten te brengen. Alle fouten uit hun verleden proberen ze zo op de valreep nog even te corrigeren voordat ze voor Petrus moeten verschijnen.

Bert de Vries

CDA-coryfee Bert de Vries schreef enkele jaren geleden het boek “Overmoed en onbehagen”. Daarin veegde hij de vloer aan met de conservatieve plannen van de kabinetten Balkenende. Zonder enige economische noodzaak, maar vooral vanuit een rechtse ideologie, presenteerde Balkenende zijn plannen, aldus De Vries. De doemscenario’s die de conservatieven voortdurend in hun achterhoofd hebben bij het maken van beleid zijn aan de vroegere minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid niet besteed. Angst voor de hoge staatsschuld en de vergrijzing vindt hij totaal niet nodig en overdreven. Natuurlijk zijn er problemen, maar die hoeven volgens hem niet met zulke harde ingrepen te worden opgelost.

Toen De Vries zelf nog actief was in de politiek, tapte hij uit een heel ander vaatje. De dissidenten Scholten en Dijkman werden door hem vakkundig uit de Kamerfractie gewerkt. De reden? Ze waren het oneens met het defensiebeleid en de houding van het CDA ten opzichte van het apartheidsbewind in Zuid-Afrika. Later werd De Vries bewindsman in het derde kabinet Lubbers en in die hoedanigheid deed hij de uitspraak dat de WAO vol zat met “aanstellers”. De poging van de regering om de WAO uit te kleden lokte een groot maatschappelijk conflict uit met demonstraties en stakingen.

De Vries, die toen kans zag dit conflict tot een einde te brengen door een compromisvoorstel, was in die periode een van de helden van het CDA. Maar ja, dat was vóór hij het licht zag en de partijtop hevig irriteerde met zijn boek. Nu had De Vries in zijn actieve periode ondanks alles bij veel mensen nog een sociaal imago. Dat kunnen we van Dries van Agt niet zeggen, maar ook hij lijkt wel een flinke politieke draai te hebben gemaakt.

Dries van Agt

Van Agt, die van 1977 tot 1982 minister-president was, is tegenwoordig vrij vaak in het nieuws als voorvechter van de Palestijnen. Op zijn persoonlijke website laat hij ook niet na bij voortduring te wijzen op het ondraaglijke lot van de Palestijnen. Om deze reden is Van Agt voor veel linkse mensen ineens een soort held geworden. Maar is dat terecht?

Het lijkt een humaan standpunt dat hij zich uitspreekt tegen het bij tijd en wijle bikkelharde optreden van het Israëlische leger tegen de Palestijnen. Als we echter op zijn eigen website naar de pagina christenen en Palestina kijken, dan lijkt daar de aap uit de mouw te komen. Daar blijkt het vooral te gaan om de Palestijnse christenen, de mensen die volgens zijn zeggen afstammen van de christenen uit de tijd van Jezus zelf. Zou de katholieke Van Agt dan toch niet zo’n ommezwaai hebben gemaakt, maar nog steeds vooral kijken naar wat de “ware moederkerk van Rome” beweegt? In dit opzicht is het ook opvallend dat hij pas tijdens een bezoek aan Bethlehem ineens het licht zag. Het lijkt ook beter te passen bij zijn uitspraak in 1972. Hij beweerde toen namelijk dat hij geschikt was om te begrijpen dat de Duitse oorlogsmisdadigers die nog steeds vastzaten in Breda nu eindelijk eens moesten worden vrijgelaten. Hij was immers “Ariër”. Zijn voorganger Polak met een Joodse achtergrond kon dat natuurlijk niet begrijpen.

Misschien moeten we Van Agt echter toch het voordeel van de twijfel geven. Dan blijven we wel zitten met de vraag hoe het mogelijk is dat iemand die in de jaren zeventig en tachtig de schrik van vooruitstrevend Nederland was, zich nu ineens opstelt als voorvechter van een zaak waar hij toen niets van wilde weten.

Ruud Lubbers

Twaalf jaar lang gaf minister-president Lubbers van 1982 tot 1994 vorm aan de neo-liberale politiek van een terugtredende overheid en afbraak van sociale voorzieningen. Aan de leiband lopend van de VS steunde hij in die jaren ook de kernbewapening. Toen honderdduizenden Nederlanders in die jaren demonstreerden tegen de plaatsing van kruisraketten met kernkoppen in ons land, vond Lubbers die demonstraties maar niks. Hij wilde plaatsen.

Wie schetste onze verbazing toen we de NRC van 6 februari onder ogen kregen. Daarin stond dat Ruud Lubbers zitting had genomen in een werkgroep van het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV). Hij blijkt zelfs al jaren een kernwapenvrije wereld te bepleiten. Ook hij is blijkbaar een late bekeerling.

Helaas pindakaas

Uiteraard is er niets mis mee als mensen tot inkeer komen en zich alsnog willen inzetten voor een sociale en rechtvaardige wereld. Toch geeft het te denken dat het soms zo lang duurt. Waarom zien sommige mensen het licht pas als ze geen macht meer hebben? Het is leuk voor de publiciteit, maar de Palestijnen hadden er misschien meer aan gehad als Van Agt zich in de tijd dat hij premier was voor hen had ingezet. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de mensen die de dupe zijn geworden van de sociale afbraakpolitiek onder De Vries en Lubbers.

Helaas is het zo dat de machthebbers vrijwel altijd meer begaan zijn met de belangen van grote concerns of zich aansluiten bij de heersende wereldmacht. We kunnen ons voorstellen dat ze het daar zelf wel eens moeilijk mee hebben, maar blijkbaar kunnen ze zich er maar moeilijk aan onttrekken het spel mee te spelen. De meeste politici geloven op het moment dat ze hun werk doen echter waarschijnlijk gewoon in de zaken waar ze mee bezig zijn. Of zou het zo zijn dat ze alles wat ze deden echt met tegenzin deden? We mogen natuurlijk niet vergeten dat de christen-democratie niet alleen maar rechts is, maar altijd ook een sociale inslag heeft gehad. Zeker vroeger was dat zo. De Vries, Van Agt en Lubbers zijn uiteraard alle drie voorbeelden van oudere politici die, veel meer dan de tegenwoordige, gevoel hadden voor de sociale verhoudingen. Ze hebben in de tijd dat ze “aan de knoppen zaten” misschien wel tegen hun zin mede vorm gegeven aan een rechtser CDA. Onder indruk van de aanval die wereldwijd werd gelanceerd op de verworvenheden van de vakbeweging en linkse politiek hebben ze enthousiast meegedaan aan de verrechtsing van de samenleving. Buiten hun macht om is dat allemaal erg ver doorgeschoten en daar hebben ze dan nu misschien een beetje spijt van. Als dit waar is, dan maakt dat het natuurlijk allemaal des te triester, daar helpt geen Petrus tegen.

Tot zover de concept-tekst voor het artikel.

De Tribune-redactie leek het een goed idee om hier inderdaad aandacht aan te besteden. Maar het moest dan wel op een politiek verantwoorde manier natuurlijk. Want ja, wie weet kon er ooit nog eens worden samengewerkt met die jongens van het CDA. Wat er toen uit de bus rolde, was een bijna hagiografisch interview met Dries van Agt. Wat ik had geschreven, was ongetwijfeld vatbaar voor verbetering, maar wat er nu van gemaakt was…. Alles voor de regeringsdeelname, nietwaar.

Sjaak van der Velden