Nexus Instituut biedt Russische fascist Aleksandr Dugin een podium

Op 18 november is de Russische activist Aleksandr Dugin een van de sprekers op de Nexus-conferentie 2017 in Amsterdam. Nexus, een instituut dat zegt zich sterk te maken voor de Europese humanistische traditie, werd in 1991 eerst als tijdschrift met de gelijkluidende naam opgericht door publicist Rob Riemen. Sinds 1994 organiseert Riemen lezingen, conferenties en symposia waar internationaal befaamde schrijvers, filosofen en kunstenaars het woord voeren of muziek ten gehore brengen. Het omvangrijke adresboekje van Riemen bevat een doorsnee van de mondiale intelligentsia en blijkbaar staat daarin nu ook het 06-nummer van Dugin. Een opmerkelijke keuze voor een instituut dat volgens haar eigen motto “een contrapunt” wil “zijn voor kleinheid van geest, verzuiling en nationalisme, de troosteloosheid van het niets weten en het fanatisme van het enig weten”.

De Nexus-conferentie van dit jaar heeft als thema “The Last Revolution”. In de full color brochure van Nexus staat de volgende ronkende tekst: “De Jasmijnrevolutie, de Egyptische Revolutie, Euromaidan: het is nu moeilijk voor te stellen dat de Russische Revolutie, precies een eeuw geleden, beloofde de laatste revolutie te zijn. Ondanks bolsjewistisch optimisme en dromen van gelijkheid bracht zij evengoed, net als andere opstanden, een angstaanjagende vernietiging van vrijheid, waarden en waarheid… Wat voor vrijheidsbeweging wacht de 21e eeuw? En wie zijn de individuen die tegen gevestigde machten in durven denken, die wel in opstand komen? Waar halen zij die kracht vandaan? Wat zal de ware laatste revolutie zijn?”

Sprekers als de Franse filosoof Bernard-Henry Levy, de Tunesische filosoof-activist Rached Ghannouchi, journalist Leon Wieseltier, maar ook oud-bevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten William Fallon, zullen hun licht laten schijnen over deze politieke en historische thematiek. Ook “politiek-filosoof” Dugin mag op 18 november deelnemen aan het rondetafelgesprek in het Nationale Opera & Ballet theater in Amsterdam.

Nieuw rechts

Riemen heeft al meerdere keren aanvaringen gehad met de PVV, nadat hij de partij een fascistische partij noemde in onder andere zijn boekje “De eeuwige terugkeer van het fascisme”. Waarom hij dan een niet geheel frisse filosoof [understatement] naar Nederland haalt, is een raadsel. Gaat Riemen Dugin ontmaskeren? Hoopt hij dat de Russische nationalist in de discussie het onderspit zal delven? Wil Riemen een geheel ander geluid laten horen? De aanbevelingstekst in de brochure biedt niet direct een aanknopingspunt: “Aleksandr Dugin is als politiek filosoof de ideologische grondlegger van de huidige Russische buitenlandpolitiek en een invloedrijk adviseur van president Putin. Hij is de oprichter van de Russische Euraziatische Partij en de voornaamste voorvechter van het eurazianisme, de theorie die stelt dat Rusland een unieke culturele positie tussen Europa en Azië inneemt die onverenigbaar is met westerse liberale waarden. Dugin ziet het liberalisme als een groot kwaad en typeert zichzelf als een van de gevaarlijkste filosofen ter wereld; zijn ideeën worden in de westerse wereld als extreem beschouwd, maar gezien hun invloed op de politieke agenda’s van verschillende grootmachten is het absoluut noodzakelijk er kennis van te nemen.”

Voor een fascismebestrijder is het een raadsel waarom Riemen niet meer vertelt over de dubieuze connecties van Dugin, zijn echte ideeëngoed en bijvoorbeeld de huisuitgever van de Russische anti-liberaal. Die uitgever is Arktos Media, thuisbasis voor alt-right en nieuw rechts. Naast boeken geeft de uitgeverij ook cd’s uit van neo-heidense en Scandinavische folk. Oprichter en eigenaar is Daniel Friberg. Deze Zweedse industrieel heeft, ondanks zijn relatief jonge leeftijd, al een lange staat van dienst binnen extreem-rechts. Hij is een van de oprichters van Motpol, een conservatieve en traditionalistische denktank in Zweden. Ook werkt hij voor altright.com (hoeft geen verdere introductie; de about-pagina begint met een video van de National Policy Institute van Richard Spencer). Arktos geeft boeken uit van de bekende auteurs van de nouvelle droite, zoals Alain de Benoist en Guillaume Faye. De laatste staat bekend om zijn pamfletten tegen immigratie, moslims en feminisme; Faye spreekt over de “kolonisatie van Europa”. Hij is de grondlegger van het ‘archeofuturisme’ (tevens de titel van een van zijn boeken). In dat idee komen traditionalisme, spiritualiteit en soevereiniteit samen; allemaal onder de noemer dat het avondland – in het gedachtegoed van nouvelle droite niet per se christelijk – in levensgevaar is. Daarvoor waarschuwde ook Dominique Venner, een neo-heiden die in mei 2013 en public zelfmoord pleegde in de Notre Dame in Parijs. Venner is een van de auteurs die Arktos uitgeeft. De Benoist is de grondlegger van de nouvelle droite en hoewel hij ruzie kreeg met Faye – ruzie is een constante binnen extreem-rechts – draagt ook De Benoist de ideeën uit dat Europa door migratie en feminisering verzwakt is en dat er een terugkeer nodig is naar de oude, heidense wortels van het continent. Het laatste boek van De Benoist gaat bijvoorbeeld over de “Indo-Europeanen” en heeft als subtitel “Op zoek naar een thuisland”. Dat mythische ‘thuisland’ is ook de droom van de identitaire beweging, die haar oorsprong kent in Frankrijk, maar tegenwoordig ook in Duitsland, Oostenrijk en Nederland aanwezig. Niet verbazingwekkend dat Arktos hun manifest in acht andere talen uitbrengt.

Evola

De kern van de filosofie van Arktos is terug te vinden in de boeken van de Italiaanse filosoof Julius Evola (1898-1974). Het traditionalistische, reactionaire en esoterische denken van Evola – de eerste uitgaven van Arktos waren van zijn hand – vraagt een apart artikel, maar zijn invloed op het moderne neo-fascisme en de alt-right-beweging is niet te onderschatten. Het is door de Italiaanse auteur Franco Ferraresi samengevat als “een van de meest radicale en samenhangende anti-egalitaire, anti-liberale, anti-democratische en anti-populaire systemen in de twintigste eeuw”.

Een andere curieuze auteur in het aanbod van Arktos is Troy Southgate. Hij was ooit actief in de Engelse neo-nazi-partij National Front, werd lid van de reactionaire schismatiek-katholieke beweging Pius X en speelde een tijd lang in de Nederlandse martial-industrial rockgroep H.E.R.R. (veel Tweede Wereldoorlog, stampende laarzen en mannen in zwarte uniformen). Tegenwoordig hangt Southgate, na een korte carrière in de “International Third Position” – een neo-fascistische stroming die zich positioneert tegen het communisme en kapitalisme – , het nationaal-anarchisme/autonoom nationalisme aan, een actieve extreem-rechtse stroming die vooral in Duitsland van zich laat horen. Voorlopers van deze stroming waren de nationaal-bolsjewisten en de aanhangers van het strasserisme in Duitsland van de jaren twintig van de vorige eeuw. In de jaren zeventig, maar ook tegenwoordig, duikt dit extreem-rechtse gedachtegoed weer op. Het wordt onder andere verkondigd door Aleksandr Dugin.

Waffen-SS

Dugin, geboren op 7 januari 1962 in Moskou, is sterk beïnvloed door traditionalistische auteurs als Evola en René Guénon: een mengeling van esoterische, conservatieve en mystieke ideeën. Hoewel anti-communist, helpt Dugin in de jaren tachtig met het schrijven van het partijmanifest van de Communistische Partij van de Russische Federatie. In 1997 publiceerde Dugin een essay over het fascisme, dat in zijn visie in Rusland zijn ware aard kent: “een combinatie van organisch nationaal conservatisme en een passie voor echte verandering”. Hij prees de Waffen-SS en hun ‘wetenschappelijke’ afdeling Ahnenerbe, een typerende fascinatie voor de mystieke en mythische afkomst van de “ariërs” die we bij nieuw rechts en de identitaire beweging meer zien. Dugin noemt Evola, maar ook de tsaren en Josef Stalin als zijn inspiratiebronnen. Het is de hang naar sterke mannen – “klassieke en autoritaire strijders” (niet voor niets is de film “300” van regisseur Zack Snyder populair in alt-right kringen) – en de cultuur van geweld, kenmerken van het fascisme.

In het laatste decennium van de twintigste eeuw werd Dugin ook actief in de Nationaal-Bolsjevistische Partij, met de Russische schrijver Eduard Limonov als lijsttrekker. In 2001 richtte Dugin de Eurasia partij/beweging op, die nauwe banden heeft met de Russische orthodoxe kerk. De filosoof streeft naar een alliantie tussen Russische en Arabische staten, als een tegenwicht tegen de Verenigde Staten en de NAVO (Dugin en consorten steunden bijvoorbeeld Servië in de Joegoslavische burgeroorlog). Hij beschuldigt het westen van het leggen van een cordon sanitaire rond Rusland en verwijt president Putin, die hij ooit adviseerde, dat hij de Oekraïne heeft opgegeven. In het denken van Dugin zijn de ideeën van de nouvelle droite, het traditionalisme van Evola en het neo-heidendom, zoals bijvoorbeeld Dominique Venner dat uitdroeg, terug te vinden.

Steve Bannon

Een synthese van al zijn ideeën is het lijvige, door Arktos in 2012 gepubliceerde boek “The Fourth Political Theory”. In dit onsamenhangende boek houdt Dugin een pleidooi voor een “vierde politieke stroming”, naast het liberalisme, marxisme en fascisme. Dugin verkondigt een radicaal traditionalisme, dat zal afrekenen met de liberale democratieën. Het betekent een terugkeer naar “het oude, traditionele, anti-moderne denken: oud betekent goed, en hoe ouder hoe beter”. Hij wijst de verwoestende praktijk van het liberale (post)modernisme, dat van de wereld een eenheidsworst wil maken, af. Om het liberalisme te verslaan en een terugkeer naar de klassieke, mythische wereld mogelijk te maken voorziet Dugin een “apocalyptische eindstrijd”. Deze visie vinden we ook terug bij Steve Bannon, de man achter Donald Trump en de ideoloog van alt-right. Bannon is rooms-katholiek, Dugin is op zesjarige leeftijd gedoopt in de Russisch orthodoxe kerk en sloot zich later aan bij de Oud Gelovigen, een afsplitsing van de Russisch orthodoxe kerk die de hervormingen in de kerk halverwege de zestiende eeuw afwees (een soort Russische Pius X Vereniging). Beide denkers houden er een beangstigend wereldbeeld op na, waarin religieuze eindtijdfantasieën gemengd worden met politiek activisme. Resultaat is een giftige cocktail, die de huidige Amerikaanse president gretig tot zich neemt en die ook in andere landen (Duterte in de Filipijnen, Putin in Rusland, IS in het Midden-Oosten) navolging vindt. Een dodelijk verbond tussen fundamentalisme in kerk en politiek.

Alt-right heeft al vele ingangen in de politiek (Thierry Baudet, Donald Trump) en in de media (talloze internetsites). Nu biedt Rob Riemen aanstaande zaterdag de Russische alt-right activist Dugin een podium. Hij maakt daarmee het bizarre, extreme en zeer gevaarlijke gedachtegoed van de Russische activist salonfähig. Betere reclame kan extreem-rechts zich niet wensen.

Rutilio Grande