Ouders in actie tegen Zwarte Piet-racisme op school

Pagepakje.
Pagepakje.
Elk jaar staan anti-racistische ouders voor een dilemma: houden ze hun kinderen op 5 december thuis of stellen ze hen bloot aan het Zwarte Piet-racisme op school? Rani Gupta heeft de verantwoordelijkheid bij de school van haar kinderen gelegd door de medezeggenschapsraad van die school te verzoeken om Zwarte Piet voortaan te verbannen uit het Sinterklaasfeest. De halfslachtige en ontwijkende manier waarop de raad haar verzoek behandelt, is typerend voor de houding van veel scholen. Dat ondervond eerder ook Patricia Schor, een andere Zwarte Piet-criticus.

Gupta heeft een Brits-Indiase achtergrond. Tijdens haar verblijf in Nederland kreeg ze een relatie met een witte Nederlandse man met wie ze later trouwde. Ze hebben inmiddels drie kinderen van 13, 10 en 8 jaar. In 2007 zette een voorval met een van haar kinderen haar aan het denken over de Zwarte Piet-figuur. Ze zat met haar toen driejarige kind in de bus. Tegenover hen zat een zwarte man. Haar kind zei: “Kijk, mama, daar is Zwarte Piet”. Het boek “Sinterklaasje, kom maar binnen zonder knecht” gaf haar veel inzichten en achtergrondinformatie over de racistische karikatuur. Een paar jaar later kreeg ze artikelen van Doorbraak over de strijd tegen het Zwarte Piet-racisme onder ogen. Die inspireerden haar om zelf ook wat te ondernemen.

Pakjesavond

Vorig jaar is ze ermee begonnen om meer publiekelijk haar nek uit te steken tegen Zwarte Piet. Begin december stapte ze op de directrice van de basisschool van haar twee jongste kinderen af en kreeg ze het voor elkaar dat haar kinderen mochten wegblijven bij de Sinterklaas-intocht op school. “Waarom heb je dat niet eerder gevraagd?”, vroeg de directrice haar. Daarom nam ze zich voor om het probleem van de racistische karikatuur al vroeg in 2014 opnieuw aan de orde te stellen. Als de school zich gevoelig zou tonen voor haar kritiek, dan zou er nog voldoende tijd zijn om dit jaar een kinderfeest te kunnen organiseren zonder Zwarte Piet erbij.

Om die reden bezochten Gupta en haar man in januari een bijeenkomst van de medezeggenschapsraad, die moet toezien op “de kwaliteit van het onderwijs”. Tegenover een commissie van zo’n tien leden zetten ze uiteen waarom Zwarte Piet op school voortaan geweerd zou moeten worden. Haar man legde de leraren en ouders van de raad uit dat hij in zijn jeugd altijd veel plezier had beleefd aan het Sinterklaasfeest. Maar zo’n zeven jaar geleden had zijn vrouw hem erop gewezen dat het bij Zwarte Piet gaat om een karikatuur van een zwarte Afrikaan. Daar was hij zelf ook overtuigd van geraakt. Hij liet de raad weten dat het voor hem gemakkelijker was geweest om de mening van een Zwarte Piet-criticus over te nemen, omdat hij met die criticus was getrouwd. Hij was daardoor minder dan veel andere Nederlanders geneigd om in de verdediging te schieten. Verder meldde hij nog dat het hem was opgevallen dat Zwarte Piet-fans niet veel wisten over de geschiedenis van de racistische karikatuur. Hij voegde er nog aan toe dat hij zich er niet schuldig over voelde dat hij zich in zijn jeugd volop had vermaakt met Zwarte Piet. Maar sinds hij zich bewust was geworden van het racistische karakter ervan, irriteerde het hem elk jaar weer dat die karikatuur nog steeds deel uitmaakte van het feest en dat velen zich doof hielden voor het toenemende protest ertegen.

De medezeggenschapsraad vroeg Gupta of ze een alternatief had voor de huidige opzet van het feest. Ze antwoordde daarop dat haar verzoek was om Zwarte Piet af te schaffen, maar dat de raad er zelf intern over door moest praten wat men in plaats van Zwarte Piet zou gaan doen. Persoonlijk was ze er voorstander van dat het feest helemaal geen “knechten” zou kennen, en zeker geen gekleurde Pieten, omdat die immers een verwijzing waren naar een andere huidskleur. Ze vertelde de raad over de basisschool Crescendo in Amsterdam Zuidoost, waar een gezellige pakjesavond wordt gehouden zonder Sint en Piet, maar met surprises, speculaas, chocolademelk en gedichten. “Er zijn daar dus geen moeders die zich tot Zwarte Piet moeten laten schminken”, voegde ze eraan toe. “Er worden wel liedjes gezonden, maar geen beledigende zoals ‘Sinterklaasje, kom maar binnen met je knecht’ en ‘Ook al ben ik zwart als roet, toch meen ik het goed’.”

Syrië

De raad deelde mee dat men met andere ouders zou gaan overleggen om te zien of er steun was voor hun verzoek. Daarop zeiden Gupta en haar man dat zoiets ongepast was, want over racisme kan niet ‘democratisch’ worden beslist. Kinderen behoren sowieso niet te worden blootgesteld aan racisme. De raad zou tot taak moeten hebben om aan de ouders van de kinderen uit te leggen welke veranderingen men in het feest gaat aanbrengen. Daarom hadden ze deze zaak nu al, zo vroeg in het jaar, onder de aandacht gebracht. Dan kon de raad zich voorbereiden op het komende feest. Aldus Gupta en haar man. Daarop reageerde de raad weer door op te merken dat er nog geen rechterlijke uitspraak is geweest die bevestigt dat Zwarte Piet racistisch is. Gupta maakte duidelijk dat het College voor de Rechten van de Mens onlangs heeft aangegeven dat Zwarte Piet een racistisch element is in de Sinterklaastraditie.

Toen stapten de commissieleden over naar andere argumenten die in het Zwarte Piet-debat vaak worden gebruikt. Als het karakter van het feest zou worden veranderd, dan zouden de kinderen de huidige opzet ervan misschien gaan missen. En het zou kunnen dat zij de enige school in de regio zouden worden met een feest zonder Zwarte Piet. Gupta’s man merkte op: “Maar we moeten ergens beginnen om Zwarte Piet afgeschaft te krijgen”. De raad liet uiteindelijk weten dat men erover na zou denken en over een paar weken met een antwoord op het verzoek zou komen. Gupta vond het merkwaardig dat ze niet de kans kreeg om uit te leggen waarom het bij Zwarte Piet gaat om een racistische karikatuur. Ze benadrukte dat als de raad een eigen onderzoek had gedaan en daarna zou komen met een afwijzing van hun verzoek, zij en haar man de zaak hogerop zouden voortzetten. Het was voor de raad duidelijk dat de twee ouders de strijd niet snel zouden opgeven.

Een van de commissieleden, die zichtbaar moeite had om zich te beheersen, vroeg zich af of er soms geen belangrijkere zaken waren om zich druk over te maken. Gupta antwoordde: “Dat is hetzelfde als zeggen: de situatie in Syrië is vreselijk, laten we daarom maar niet praten over de financiële crisis in Nederland”. Ze onderstreepte nog eens dat het bevorderen van racisme onder kinderen een bijzonder ernstige zaak is. De meeste aanwezigen bleven de hele tijd zwijgen. “Veel mensen denken: ik ben geen racist, en ik vind Zwarte Piet leuk, dus Zwarte Piet is niet racistisch”, zei Gupta tot slot. “Maar dat is een foutieve gedachtegang. Daarmee sluiten ze zich af voor de argumenten van de ander. Ironisch genoeg is dat op zichzelf al racistisch, want impliciet dragen deze mensen daarmee uit dat de mening van Zwarte Piet-critici er niet toe doet.” Binnenkort komt de medezeggenschapsraad met een besluit. Gupta en haar man wachten in spanning af.

Rani Gupta is een schuilnaam.

Harry Westerink