Protest tegen verheerlijking van slavernijverleden door reisbureau Jan Doets

Heerlijk genieten van het sfeertje van "Twelve years a slave" met Wendy Genefaas.
Heerlijk genieten van het sfeertje van “Twelve years a slave” met Wendy Genefaas.
Reisbureau Jan Doets blijkt zich met een reclamecampagne schuldig te maken aan het vergoelijken en zelfs opleuken van het Amerikaanse slavernijverleden. Het reisbureau tovert de gruwelijke plekken van die geschiedenis in het zuiden van de VS om tot een soort idyllische en nostalgische oorden waar het voor de hedendaagse vakantieganger goed toeven zou zijn, omdat daar nog “het bekende sfeertje” van de zogenaamde goede oude koloniale tijd zou hangen. Dat leidde tot verontwaardiging bij de anti-racistische activist Astrid Essed, die het reisbureau met een pittige brief een draai om de oren gaf. Maar daar trekt het reisbureau zich niets van aan, reden om de druk nog wat op te voeren door meer protestbrieven te sturen.

”In een stoere cabriolet Ford Mustang reden wij de lange oprijlaan van Monmouth Plantation op, welke was omzoomd door oude eiken, hangend Spaans mos en mierzoet ruikende magnoliabomen”, zo omschrijft Wendy Genefaas, “senior sales”-medewerker van Jan Doets, haar reiservaringen in een advertentie van het reisbureau, die op 13 februari in gratis dagblad Metro verscheen. “Wij verbleven in deze historische plantagewoning in Natchez, Mississippi, ook wel ‘Deep south’ genoemd. De officiële benaming van deze prachtige mansions is ‘antebellum’. Het bekende sfeertje dat hier hangt, kennen we van series als ‘North and south’, maar ook van de film ‘Twelve years a slave’. Ik voelde mij een echte Southern Belle, alleen was de koets vervangen door een viercilinder auto. Voor Amerika-fans is de ‘Deep South’ zeker een must, vanwege de geschiedenis, sfeer en muziek.”

De reclame in Metro.
De reclame in Metro.

Misdaad tegen de menselijkheid

Daarop schreef Essed de directie van het reisbureau een brief die aan duidelijkheid niets te wensen overliet. “Uw ‘reclamestunt’ is een weerzinwekkende verheerlijking van een van de meest duistere bladzijden uit de westerse geschiedenis, het ontvoeren, dehumaniseren, mishandelen, verkrachten, folteren en verhandelen van miljoenen zwarten uit Afrika, die onder de meest onmenselijke omstandigheden werden getransporteerd naar Noord- en Zuid-Amerika, driehonderd jaar lang, om daar als slaven te worden tewerkgesteld. Een misdaad tegen de menselijkheid, volgens internationale humanitaire maatstaven”, zo begint haar aanklacht. “Het zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar voor u moet het kennelijk herhaald worden. Uw zogenaamde zuidelijke ‘idylle’ vond plaats bij de gratie van bitterheid, bloed en vernedering van de zwarte slavenbevolking, in casu in de VS. Weet u wat dat ‘Deep South’, dat door u in een advertentie op de meest onnozele manier wordt verheerlijkt, betekende voor de zwarte slaven in de VS? De uitdrukking ‘I sell you South’ (en dat is naar ‘Deep South’) betekende overgeleverd zijn aan de dood, omdat in het ‘diepe Zuiden’ de onderdrukking, de ontmenselijking, het grootst was. Want in tegenstelling tot het geromantiseerde beeld, was het merendeel van de plantagehuizen niet zo groot als uw ‘Monmouth Plantation’, maar waren het vaak kleine onaanzienlijke boerderijen, waar slaven letterlijk ‘doodgewerkt’ werden. Lees maar in ‘De negerhut van Oom Tom’ over slavenmeester Le Gree, zo waren er duizenden in ‘Deep South’. ‘Deep South’ was ook het gedeelte van de VS waar na de Amerikaanse burgeroorlog door de Ku Kux Klan en andere paramilitaire organisaties duizenden zwarten zijn gelyncht.”

Essed levert er ook forse kritiek op dat Genefaas zich verlekkert aan het herbeleven van de rol van de witte onderdrukker. “Wendy Genefaas ‘waande zich een Southern Belle’. Als iemand met een Europese achtergrond moet ze zich schamen. Die ‘Southern Belles’ konden hun geprivilegieerde leventje leiden door de roof uit Afrika en het kopen en verkopen van mensen die voor de wet niet bestonden, maar ‘dingen’ waren. Ze hadden hun koetsen, feesten en mooie kleren te danken aan het bloed en zweet van mannen en vrouwen die niet in mooie kleren konden lopen, maar werkten van sun up till sun down, werden verkracht door hun meesters en op tijd zweepslagen konden krijgen. Maar dat hoort u allemaal te weten. En toch steekt u als een struisvogel uw kop in het zand. Dat u daarbij nog het lef hebt om te verwijzen naar een film als ‘Twelve years a slave’ vind ik zelfs in deze steeds xenofobischer wordende tijden getuigen van een torenhoge gotspe. Ja, heerlijk hè, het ‘bekende sfeertje’ van een vrije man die is ontvoerd is door gewetenloze lieden, tot slaaf is gemaakt en twaalf jaar lang slaaf is geweest. Het ‘bekende sfeertje’ van het kopen en verkopen van mensen, het uit elkaar rukken van families, de ontvoering, verkrachting, foltering en vernedering van de zwarte slavenbevolking.”

Besmet bedrijf

“Anno 2015 doet uw reisbureau een misdaad tegen de menselijkheid als slavernij en slavenhandel, waarvan miljoenen zwarten slachtoffer zijn geworden, af met idyllisch geleuter over ‘mierzoet ruikende magnoliabomen’, ‘historische plantagewoningen’ en meer van dat fraais. ‘Deep South’ dat door alle slaven werd gevreesd, wordt door u verheerlijkt. Bekrompen, racistisch en inhumaan. Want dat die zogenaamde idylle tot stand gekomen is door het mishandelen en knechten van slaven, is voor u kennelijk geen punt. Waar in uw ‘idyllische’ verhaal klinkt de bitterheid van de dwangarbeid, de zweepslagen en de lynchpartijen door? Ik wens would be-‘Southern Belle’ Wendy Genefaas een heel nieuwe ervaring toe. Een hele dag werken in de katoenpluk, net zoals de voormalige slaven, en worden afgebeuld door opzichters. Dan kan ze aan den lijve voelen hoe de slavenmeesters aan hun ‘prachtige mansions’, hun koetsen en hun mooie kleren zijn gekomen.”

In de brief eist Essed dat het reisbureau per direct “alle tours naar plantagehuizen, gebouwd met het bloed van afgebeulde en verkrachte slaven”, stopzet. “Zo niet, dan beschouw ik u als een besmet bedrijf, dat thuishoort in de hall of shame. U moet zich schamen dat u dat in 2015, 152 jaar na de afschaffing van de slavernij in Suriname en op de Nederlandse Antillen, moet worden gezegd.” Bovendien eist ze dat het reisbureau zijn excuses aanbiedt aan de nazaten van tot slaaf gemaakten.

Duitse gravinnen

Namens het reisbureau heeft “assistant general manager” Martijn Tanger inmiddels gereageerd op Essed. “Met enige verwondering” heeft het reisbureau kennis genomen van haar kritiek, zo laat hij weten. “Wij herkennen ons geenszins in het beeld dat u heeft geschetst. Dat u aanstoot neemt aan het artikel, is aan u. Aan uw eisen zullen wij geen opvolging geven.” Essed diende de lompe Tanger snel van repliek. “Die ‘Deep South’ die volgens u voor Amerika-fans ‘zeker een must’ is, markeert een van de meest duistere bladzijden van de westerse geschiedenis, de slavernij. De ‘Ante Bellum’- periode, die u in uw nostalgische stukje noemt, is een periode in het zuiden van de Verenigde Staten tussen 1812 tot het begin van de Amerikaanse Burgeroorlog, een geschiedenis dus van slavernij en slavenhandel. Of dacht u dat die ‘prachtige mansions’ die u noemt, destijds zijn opgetrokken voor de toeristen van nu? Nee, meneer Tanger, dat waren de huizen (of liever: de paleizen) van de slavenmeesters, die eeuwenlang hebben geprofiteerd van gratis slavenarbeid, van mensen die waren ontvoerd uit Afrika, gekocht en verkocht als dingen en waarmee men (zoals met alle bezit) kon doen wat men wilde. Mishandelen, folteren, doodslaan en zo meer. Aan die ‘magnoliabomen’, die u ook zo poetisch beschrijft, hingen in het Post Bellum (na de Amerikaanse Burgeroorlog) door de Ku Klux Klan gelynchte slaven.”

“Ik vergelijk deze twee gruwelijke historische episoden niet, maar stel nu eens dat een reisorganisatie reizen organiseert naar een paar prachtige Duitse villa’s, waar commandanten van nazi-concentratiekampen hebben gewoond en de ‘senior sales’ van de reisorganisatie zich waant een van de met juwelen behangen Duitse gravinnen te zijn die op een bal van deze commandant aanwezig was geweest. Juist ja. Schokkend, hè? En waag het niet te beweren dat de Holocaust ‘erger’ was dan de eeuwenlange slavernij. Beiden waren gruwelijk, zij het van andere aard. Beiden waren misdaden tegen de menselijkheid. Denkt u daar maar eens goed over na.”

De botte houding van het reisbureau vraagt om meer actie. Doorbraak roept iedereen op om ook te protesteren tegen de verheerlijking van het slavernijverleden in de reclamecampagnes van reisbureau Jan Doets.

Wil je ook een protestbrief naar het reisbureau sturen? Mail naar: info@jandoets.nl En stuur een kopie van de mail naar Doorbraak: leiden@doorbraak.eu Wendy zelf is te bereiken via twitter: @WGenefaas. Haar baas ook: @JanDoetsReizen. Op Facebook vind je het bureau hier.

Harry Westerink