VVD-plan om werklozen overdag op te sluiten maakt veel los

Affiche van de film die Van der Most over zichzelf heeft laten maken.
Vorige week schreven we over de plannen van ondernemer, voormalig Rita Verdonk-sponsor en huidig Lochems VVD-raadslid Hennie van der Most om werklozen voortaan tussen 8:00 en 17:00 uur op te sluiten. “VVD wil werklozen van hun vrijheid beroven”, heette de blog. Dat maakte heel wat los, onder meer op Marokko.nl, Krapuul.nl, Nujij.nl en onze eigen site natuurlijk.

De afgelopen jaren hebben politici het werklozenpesten tot een ware kunst verheven. In veel steden zijn er nu projecten of plannen om bijstandsgerechtigden aan het werk te zetten, niet voor een cao-loon of zelfs maar het minimumloon, maar voor een bijstandsuitkering. Zo krijgen bazen goedkope arbeidskrachten aangeleverd zonder dat ze nog rekening hoeven te houden met arbeidsrechten, want die hebben bijstandsgerechtigden immers niet. Samen met veel andere pesterijen, zoals verplichte zinloze “cursussen”, zorgen deze plannen ervoor dat minder mensen een uitkering aanvragen, en dat bespaart enorm.

De projecten en plannen en de schrikbeelden die ze oproepen, beïnvloeden ook de mensen die wel een baan hebben. Veel mensen zijn bang geworden voor de bijstand, en zijn bereid om steeds meer te pikken van hun bazen om maar niet werkloos te worden. De plannen en projecten krijgen steeds meer het karakter van straffen, en dat sluit goed aan bij het beeld dat politici en opiniemakers steeds vaker uitdragen dat werklozen hun situatie in de eerste plaats aan zichzelf te danken te hebben. Niet hard genoeg gewerkt om je baan te behouden, of niet hard genoeg geprobeerd om er een te vinden. Werklozen worden steeds meer afgeschilderd als luilakken en profiteurs van “onze belastingcenten”. Grote groepen mensen hebben inmiddels een flinke hekel aan werklozen, die lekker niet hoeven te werken, terwijl zij zelf dagelijks naar hun rotbaantjes moeten. De woede over slechtbetaalde banen met rotomstandigheden, gecombineerd met de angst om die ook nog eens te verliezen, wordt zo geprojecteerd op de werklozen.

Parasitair

“De vrijheden van uitkeringstrekkers??? Je hand ophouden en op kosten van de samenleving je dingen doen. Welke vrijheden hebben mensen die elke dag naar hun werk gaan om uitkeringstrekkers te onderhouden? Laat politiek links zich daar eens over druk maken”, reageert iemand, alsof hij het bovenstaande argument wil illustreren. Uit een aantal van de in totaal bijna 300 reacties komt zo de negatieve kijk op werklozen goed naar voren. “Graag zou ik de werkenden in Nederland willen bevrijden van hun belastingslavernij. Parasitair Nederland kost nogal wat”, roept iemand anders. Weer een ander meent te weten dat werkloosheid altijd een keuze is: “Helemaal omdat vandaag de dag het onmogelijk is om langdurig werkloos te zijn. Met een paar drukken op de knop heb je duizenden vacatures tot je beschikking…” Het opsluiten van werklozen zien sommigen dan ook wel zitten. Bijvoorbeeld als “een prima middel tegen mensen met een uitkering die ernaast zwart werken”. Gelukkig was het merendeel van de reacties op de blog positief. Of men reageerde bang en teleurgesteld, zoals ook de bedoeling is van het repressieve beleid: “Ik weet het nu zeker, ik wil echt nooit van m’n leven meer een uitkering, het was toen al niet bepaald fijn, ik spreek nu over 15 jaar geleden… je had toen al verplichte sollicitatiecursus, arbeidsbureau, uitzendbureaus afgaan, banen aannemen waar je echt niet vrolijk van werd, die betutteling alleen al vond ik toen al verschrikkelijk, echt benauwend”, aldus Uluuza op Nujij.nl.

Linkse plannen?

Het viel een aantal mensen op dat juist ook linkse partijen met dit soort disciplinerende en uitbuitende projecten en plannen op de proppen komen. Pyt van der Galiën op Krapuul.nl: “Ik wil er wel met nadruk op wijzen dat deze plannen niet uitsluitend worden gepropageerd door rechtse partijen. Ik ken diverse ‘linkse’ gemeenten waar dergelijke plannen momenteel uitgewerkt worden: Leeuwarden, met een door links gedomineerd college (GL en PvdA) en een verantwoordelijk wethouder afkomstig uit de PvdA (weliswaar de meest rechtse PvdA-er die ik ooit heb ontmoet, maar toch), Leiden, met de SP in het college, Amsterdam, onder verantwoordelijkheid van GL-wethouder Van Es. Kortom: maak je geen illusies. Ondanks de vrome praatjes van Roemer en Cohen werken de ‘linkse’ politieke partijen op lokaal niveau net zo hard mee aan de afbraak van de sociale zekerheid. Het voornaamste verschil is de motivatie: links moet die afbraak electoraal verkopen en koppelt er dus meer hypocriete praatjes aan. Iets nieuws onder de zon? Welnee: in de jaren 30 sanctioneerden SDAP-wethouders werklozen die om principiële redenen weigerden te werken in nazi-Duitsland.”

Sowieso waren er heel wat mensen die vergelijkingen maakten met de dwangarbeid van de jaren 30 en 40. Iemand schreef over “het bruinhemdengevoel” dat zou worden uitgedragen door Van der Most, en een ander kwam met de nazi-leus “Arbeit macht frei!” op de proppen. Vergelijkingen met de arbeidsdwang van de jaren 30 kunnen zinvol zijn, hoewel we inmiddels in een heel andere, geïndividualiseerde samenleving zitten, maar vergelijkingen met de werk- en vernietigingskampen van de jaren 40 gaan veel te ver (“Arbeit macht frei” stond boven de ingangen van vernietigingskampen als Auschwitz, Dachau, Theresienstadt en Sachsenhausen). Zulke vergelijkingen doen af aan de verschrikkingen van toen.

Andere plannen

Veel mensen kwamen met voorbeelden van vergelijkbare projecten om werklozen te pesten. Op Krapuul schreef Pino Vogel bijvoorbeeld: “Het enige nieuwe aan dit plan is om alle werklozen in één plaats op te slaan. Maar dit is werkelijk niks nieuws. Het gebeurt in veel gemeenten al. Die sturen de werknemers naar bedrijven als SagEnn onder de noemer reïntegratie. In werkelijkheid zit je daar het merendeel van de dag simpel – gevangenis – werk te doen. Inburgeringscursussen worden daar ook gegeven, en die mensen mogen ook gezellig meewerken. Dan leren ze de taal een beetje terwijl ze ook lekker productief zijn. Ik ken ook verhalen van mensen uit mijn directe omgeving die voor behoud van uitkering naar een NS-werkplaats gestuurd zijn om daar treinen te gaan staan schuren.” Op Nujij.nl schreef Spang: “Zo moeten werkloze jongeren in Oost-Groningen, die gebruik maken van de wet WIJ, dag in dag uit hetzelfde kozijn schuren en lakken. Net zolang tot het vermaledijde ding uit elkaar valt. En dit voor een uitkering die maar net hoger is dan de rekening voor de ziektenkostenverzekering. Er is momenteel geen werk en daarmee ook een tekort aan stageplekken. Toen hebben ze dit maar bedacht.”

Verdringing

Veel mensen menen dat het bij “participatiebanen” met behoud van uitkering een kwestie is van thuis zitten of je nuttig maken voor de samenleving. Maar daar gaat het niet over. Het gaat erom of werknemers rechten houden en betaald krijgen volgens de cao, of dat ze rechteloos afgescheept mogen worden met een bijstandsuitkering. Jaspert schrijft op Krapuul: “De praktijk zal uitwijzen dat kansarmen/werklozen ingezet zullen worden op plekken waar men ook een betaalde baan had kunnen creëren. Echter, de participant werkt 40 uur voor 70 procent van het minimumloon. Op deze wijze zal men uiteindelijk iedere cao onder druk zetten, want waarom zal een ‘baas’ nog ‘echte’ werknemers aannemen? Waarom ‘shoppen’ bij het uitzendbureau, als je voor de helft van het geld een participant kan krijgen. Sterker, na het aflopende contract van een werknemer komt er een participant. Of je zorgt er gewoon voor dat de griffie-kosten zo hoog worden dat niemand met een kleine beurs nog een proces kan beginnen en dan ontsla je vervolgens iedereen die een functie bekleedt waar je ook een participant voor zou kunnen krijgen.” Op Nujij.nl schrijft Spang iets vergelijkbaars: “Het enige wat je hiermee bereikt is het verlies van nog meer banen. Steeds meer reguliere arbeidsplaatsen worden ingevuld door vrijwilligers en uitkeringsgerechtigden. Dit leidt niet alleen tot nog meer werkloosheid, maar ook tot een ondermijning van het minimumloon/rechten voor arbeiders.”

Vakbonden

A3n schrijft op Nujij.nl: “Als er nuttig werk is in die kazernes, waarom zijn dat dan geen gewone betaalde banen? Er is overal nuttig werk genoeg, en het is helemaal niet nodig dat er werklozen zijn. Maar ja, dat soort baantjes zijn niet erg productief en dragen amper bij aan onze heilige economische groei, dus wil niemand ervoor betalen. Er zijn meer dan 5 miljoen mensen in Nederland die vrijwilligerswerk doen. Als dat betaalde baantjes waren, hoeveel werklozen zouden we dan nog over hebben? Maar blijkbaar is het werk dat die mensen doen niet belangrijk genoeg.” Van de vakbonden moeten de werklozen het ook niet meer hebben, zo geeft Eltjo Meijer aan op de website van de Leidse PvdA. “Ik krijg de indruk dat de vakbonden bijstandsgerechtigden hebben laten vallen, al zal er hier en daar nog wel een idealistische bestuurder rondlopen. Dat met de invoering van participatieplaatsen het minimumloon feitelijk is afgeschaft en dat hun achterban op arbeidsplaatsen kan worden verdrongen door gemeentelijke lijfeigenen is de FNV- en CNV-bonzen misschien ontgaan.”

Meer werklozen

Op Nujij.nl schreef Spang: “Na de leegloop van de bijstand door het tekort aan arbeidskrachten zo rond 2005, is de bijstand voor een groot deel gevuld met herkeurde WAO-ers. 80% van de mensen met een bijstandsuitkering heeft een fysieke, sociale of mentale achterstand waardoor ze bij een sollicitatie de eersten zijn die worden afgewezen.” Door de toenemende werkloosheid zullen er meer en meer mensen getroffen gaan worden door plannen en projecten als die van Van der Most. Bij de verkiezingen deed VVD-leider Rutte de leugenachtige belofte dat hij 400 duizend banen zou creëren. Maar “dit kabinetsbeleid zorgt juist voor een verlies van nog eens 100 duizend banen. Een gevolg hiervan is weer dat er bezuinigd moet worden op de sociale zekerheid en men nieuwe manieren moet vinden het werkelijke aantal werklozen verder te verdoezelen. Een van de manieren is inwonende jongeren/gehandicapten en ouders met werkende inwonende kinderen hun uitkering af te pakken. Immers: in Nederland is een ieder die geen uitkering ontvangt niet werkloos”, aldus Spang.

Sommige mensen voorzien grote maatschappelijke rampen. “Dit kabinet heeft niks menselijks in zich… helemaal niks. Het maakt de mens volkomen ondergeschikt aan geld en macht. En als je in de vermenigvuldiging te weinig oplevert, dan heb je pech en kun je een spuitje krijgen…. dat scheelt weer een hoop pecunia.” Anderen denken dat er wel oplossingen zijn: “Als iedere VVD-ondernemer zich netjes aan de bepalingen in de wet en regelgeving zou houden, ook de belastingwetten, dan zou er nu niet zo ingrijpend bezuinigd moeten worden, die weer op hun beurt zulke onzalige ideeën genereren”, aldus Datsja op Nujij.nl.

Eric Krebbers