Doorbraak-activist Mathijs van de Sande: “Nazi’s, waag het niet om het recht op vrijheid van meningsuiting te misbruiken!”
Een paar weken terug kondigden de neo-nazi’s van Racial Volunteer Force (RVF) aan vandaag voor de deur van De Grote Broek in Nijmegen te komen protesteren. Daarop organiseerden de medewerkers en sympathisanten van dat linkse centrum, dat ook een thuisbasis van Doorbraak vormt, een heel breed gedragen anti-racistische manifestatie. Zo’n 200 tot 250 mensen, Nijmegenaren en anti-racisten van elders uit het land, kwamen daar vanmiddag op af om hun solidariteit te betuigen. Ze luisterden naar vier sprekers en een spoken word-artist. Ook waren er muziek en versnaperingen. De gemeente had RVF verboden voor de deur van De Grote Broek te gaan staan en daarop hadden de nazi’s aangegeven mogelijk op een andere manier te komen klieren. Vanzelfsprekend hadden de organisatoren van de manifestatie vanmiddag enige veiligheidsmaatregelen genomen, maar uiteindelijk kwamen de nazi’s gelukkig niet opdagen. Hier kun je de integrale toespraak van Doorbraak-activist Mathijs van de Sande bekijken en nalezen.
Eric Krebbers
Nazi’s, waag het niet, het recht op vrijheid van meningsuiting te misbruiken!
Wij zijn hier vandaag om onszelf en onze gemeenschap te verdedigen tegen de komst van de Racial Volunteer Force: een organisatie die zichzelf “nationaal-socialistisch” noemt, en die haar bewondering voor Adolf Hitler niet onder stoelen of banken steekt. Uitgerekend vandaag, precies tachtig jaar na de Kristallnacht, willen deze zelfverklaarde nazi’s naar Nijmegen komen om hier te demonstreren tegen anti-racistisch activisme.
Het moge duidelijk zijn waarom we tegen de komst van deze fascisten zijn. Deze extreem-rechtse organisatie vormt een directe bedreiging voor tal van mensen en groepen in onze samenleving: voor vluchtelingen, joden, moslims, Roma en Sinti, vrouwen, LGBTQ’s. Hun boodschap is dat al deze groepen geen plek hebben in onze samenleving, dat ze minderwaardig zijn aan de rest. Groepen als de Racial Volunteer Force proberen deze minderheden te ontmenselijken. We hebben eerder – niet slechts één keer, maar heel veel vaker – gezien waar die ontmenselijking uiteindelijk op kan uitlopen. We wéten wat de gevolgen van racisme kunnen zijn. Daarom zijn we ook hier: anti-fascisme is zelfverdediging.
Laat er geen misverstand over bestaan: als de nazi’s van de Racial Volunteer Force Nijmegen – en De Grote Broek in het bijzonder – een anti-fascistisch bolwerk noemen, dan hebben ze daar helemaal gelijk in. We dragen die reputatie met trots. Als de nazi’s van de Racial Volunteer Force klagen dat zij niet welkom zijn in Nijmegen om hun hatelijke en bedreigende boodschap te verspreiden, dan hebben zij daar helemaal gelijk in. En als deze fascisten zeggen dat we met twee maten meten, omdat sommigen hun mening wél mogen uiten en anderen niet – ja, ook daar hebben ze gelijk in. Het recht op vrijheid van meningsuiting geldt niet in dezelfde mate voor iedereen. Het staat niet los van de inhoud van je boodschap, of de maatschappelijke consequenties ervan.
Dat laatste behoeft misschien enige toelichting. Het recht op vrijheid van meningsuiting is oorspronkelijk bedoeld om burgers te beschermen tegen de willekeur en repressie van het staatsgezag. Het moet er voor zorgen dat mensen zich vrij voelen om hun wroegingen of kritiek te uiten, zonder te hoeven vrezen voor vervolging of voor hun lijf en leden. Het recht op vrijheid van meningsuiting dient ter bescherming van kwetsbare of gemarginaliseerde groepen – tegen de macht van de meerderheid.
Maar nu wordt het vooral misbruikt door leden van die dominante meerderheid om minderheden in de samenleving te bedreigen, te criminaliseren, en te ontmenselijken. Het wordt misbruikt door mensen die er geen geheim van maken dat ze, vandaag precies tachtig jaar geleden, hadden meegedaan aan de Kristallnacht. Het wordt misbruikt om te pleiten voor geweld en voor misdaden tegen de menselijkheid. En het wordt misbruikt om anderen hún rechten en vrijheden te ontzeggen.
Gisteren heeft de rechtbank van Leeuwarden 34 mensen veroordeeld voor hun betrokkenheid bij de blokkade van anti-racistische activisten die op weg waren naar een demonstratie in Dokkum. Niet alleen veroorzaakten de zogenaamde “blokkeerfriezen” een levensgevaarlijke verkeerssituatie, maar zij ontnamen een groep demonstranten ook het recht om hun mening te uiten in de publieke ruimte. Deze veroordeling is daarom niet meer dan terecht.
Vandaag staan wij hier uit protest tegen de komst van een groep neo-nazi’s, en eisen wij dat hen de toegang tot de stad wordt ontzegd. “Hypocriet”, zo zullen sommigen zeggen. “Waarom de ene blokkade van demonstranten veroordelen, en de andere goedkeuren? Waarom opkomen voor de vrijheid van meningsuiting voor de ene groep, en die voor de andere beperken?”
Mijn antwoord is tweeledig. Ten eerste: wat je boodschap of mening is, staat niet los van wie je bent en hoeveel macht en privileges je hebt. Het maakt uit of je lid bent van een dominante meerderheid of een onderdrukte minderheid. Het maakt uit of jij in alle lagen van de politiek en het publieke leven wordt gerepresenteerd door mensen die hetzelfde heten er hetzelfde uitzien als jij. Het maakt uit of je rijk bent of arm, wit of zwart, cis-hetero of LGBTQ. We leven nu eenmaal in een ongelijke samenleving – dat is een feit. En dat betekent dat wat de een afdoet als een mening, voor de ander een regelrechte bedreiging is. In een samenleving die zo ongelijk is als de onze kan een machtige en geprivilegieerde meerderheid zich niet zomaar beroepen op de vrijheid van meningsuiting. Dat recht dient ter correctie op de ongelijkheden die de facto bestaan – niet als middel om die ongelijkheden in stand te houden, of ze zelfs te versterken!
Ten tweede: de ene mening is de ander niet. Juist omdat we leven in een tijd van “post-truth politics” en terugkerend fascisme is dit iets waar we niet lichtzinnig over mogen doen. Sommige dingen zijn nu eenmaal waar – ook al beweert de president van de VS, de Krant van Wakker Nederland of je moeder iets anders. Het is nu eenmaal waar dat wij allen gelijk zijn. Het is nu eenmaal waar dat ieder mens recht heeft op leven en welzijn. Het is nu eenmaal waar dat fascisme moord is, en armoede onrechtvaardig. Het is nu eenmaal waar dat zwarte of bruine Nederlanders gemiddeld genomen armer zijn, minder kansen hebben, en een groter risico lopen om te maken te krijgen met politiegeweld, dan witte Nederlanders. Die waarheden zijn niet vrijblijvend. Het zijn geen meningen die vrij verhandeld kunnen worden op de marktplaats der ideeën. En wie het tegendeel beweert, heeft niet slechts een andere mening. Wie het tegendeel beweert, die liegt.
En daarom zeggen wij tegen de Racial Volunteer Force, maar ook tegen Nijmegen Rechtsaf, Identitair Verzet, PEGIDA, Civitas Christiana, de PVV, en het Forum voor Democratie: rot op met je gewelddadige boodschap. Rot op met je leugens. Waag het niet om misbruik te maken van een recht dat ten eerste niet voor jou bedoeld is – en dat je ten tweede aan zoveel anderen wil ontzeggen.
Het stond op de Waalbrug en het staat er nog steeds: “Vluchtelingen welkom”. Inderdaad, hier in Nijmegen zijn veel – héél veel – mensen welkom. Maar racisten en fascisten niet.
Mathijs van de Sande
Op woensdag 14 november hebben we de titel van dit artikel enigszins aangepast zodat die de lading beter dekt. De oorspronkelijke titel was niet van de hand van Van de Sande, deze wel.
De redactie
Energieke, progressieve en motiverende speech van Mathijs van de Sande die het feit bevestigt dat progressief links in ons land goed met beide benen op het grond staat.
Gelet op het chronisch vacuüm aan progressieve ideeën in ons politiek stelsel, zou niet anders dan logisch zijn voor de spreker om nog een stap verder te willen gaan en aan de hand van deze progressieve gedachten een brede linkse beweging op te richten. Voor alle mensen die naar progressieve ontwikkeling voor ons land streven.
Een progressief-linkse beweging die het tegen geluid aan de verroeste, achterlijke, ultrarechtse neoliberalisme willen gaan bieden met respect voor mensen rechten en oog op verregende sociale samenwerking waar de ultrarechtsen traditioneel in de weg voor staan en alles wat ermee te maken heeft blijven slopen onder hun ultranationalistische slogans.
Mathijs, als je bepaalde groeperingen vrijheid van meningsuiting ontzegt vanwege hun standpunten – hoe verderfelijk dan ook – dan maak je jezelf aan hetzelfde schuldig als de groep mensen die je om die reden veroordeelt: macht door uitsluiting en onderdrukking!
Vrijheid van meningsuiting is een grondwettelijk recht dat voor ieder individu van toepassing is.
Daarnaast: eerst heb je het over (de verdediging tegen) de boodschap van rechts-extremisten. Vervolgens schaar je met dezelfde moeite de “machtige en geprivigelieerde meerderheid” onder de groep die de vrijheid van meningsuiting ontzegd zou moeten worden, dit met een verwijzing naar de Kristallnacht. Ik vind dit een schandalige en onterechte link met een van de ergste dingen die de mensheid is overkomen.
Ik maak me bijzonder ongerust over de ‘ruk naar rechts’, niet alleen in Nederland maar in heel veel landen, maar op wat jij hier neerzet, zit ik zeker niet te wachten. Jij bent geen haar beter.
Beste Fons,
Ik denk dat je deze toespraak (de titel heb ik overigens niet zelf gekozen – ik denk dat de nuance van de tekst van mijn toespraak nét een beetje anders ligt) wel erg selectief en slordig leest.
Allereerst: ik geef heel duidelijk aan waarom ik denk dat sommige groepen inderdaad beperkt moeten worden in hun vrijheid om altijd, overal, onder iedere omstandigheden, hun ‘mening’ te uiten. En dat is omdat er sprake is van een sterk machtsonevenwicht in de samenleving, wat maakt dat wat voor de één een ‘mening’ is, voor de ander een regelrechte bedreiging of middel voor criminalisering/marginalisering is. Het is gemakkelijk en lui om te stellen dat ik ‘dus’ pleit voor uitsluiting en onderdrukking – waar ik voor pleit is een zekere correctie van de reeds bestaande uitsluitings- en onderdrukkingsmechanismen die al lang hun werk doen in onze samenleving! Als onze samenleving niet zo gekenmerkd was door ongelijkheid, en als we geen gemarginaliseerde minderheden zouden hebben in onze samenleving, zou ik er inderdaad geen moeite mee hebben als er af en toe wat halve zolen wat extreemrechtse uitspraken zouden doen. Maar in de huidige context, in onze huidige samenleving, hebben die uitspraken wel degelijk politiek effect, en dragen ze bij aan de ontmenselijking en marginalisering van diverse minderheden. Het is dan wat raar om te stellen dat ook extreemrechts vooral haar ‘mening’ moet kunnen uiten – het is geen mening, maar een misdaad om mensen zo te bedreigen.
Ten tweede: ik stel nergens dat de meerderheid de vrijheid van meningsuiting ontzegd zou moeten worden – ik stel dat zij zich hier niet altijd zomaar op kan beroepen – juist omdat het recht dient ter bescherming van mensen/groepen en ter correctie van machtsonevenwicht. Je verdraait mijn woorden door te doen alsof ik stel dat de meerderheid per definitie z’n mening niet zou mogen uiten. En je haalt de vergelijking naar de Kristallnacht uit z’n verband – dat was specifiek in verwijzing naar de RVF, een zelfverklaard nationaalsocialistische organisatie, die inderdaad op de verjaardag van de Kristallnacht wilde komen demonstreren tegen antifascistisch protest. Nogmaals: het is een terechte verwijzing – het gaat hier letterlijk om mensen die expliciet sympathiseren met de aanstichters van de Kristallnacht.
Tot slot: fijn dat jij je ook zorgen maakt om de ‘ruk naar rechts’. Ik pretendeer niet dat ik het juiste antwoord heb op deze ontwikkelingen, en maak me even veel zorgen over de vraag hoe we in godsnaam dit tij moeten keren. Maar wat ik wél weet, is dat links al decennia in het duister tast over een geschikte tegenstrategie. Wat mij betreft wijst de ervaring uit dat het vooral maar erkennen van de legitimitiet van extreemrechts en haar boodschap NIET gewerkt heeft – extreemrechts lijkt daar alleen maar groter en invloedrijker mee te worden. We moeten vaststellen dat extreemrechts het wel prima vindt zolang we morele superioriteit blijven claimen, en hen politieke ruimte blijven bieden zonder daadwerkelijk paal en perk te stellen aan hun politieke en discursieve slagruimte.
Vrijheid van meningsuiting is absoluut. Anders is het geen vrijheid.
Extreem rechts en openlijke nazi’s worden steeds sterker en manifesteren zich steeds openlijker en brutaler. Alle reden voor links om serieus te discussiëren over de vraag hoe deze uiterst rechtse golf gestopt kan worden. Mathijs van de Sande stelt daarbij de vrijheid van meningsuiting centraal en betoogt dat uiterst rechts geen recht op vrijheid van meningsuiting heeft. Dat lijkt mij een foute en gevaarlijke benadering.
Van de Sande begint met de terechte stelling dat het in de strijd tegen fascisten en uiterst rechts gaat om zelfverdediging. “Deze extreem-rechtse organisatie vormt een directe bedreiging voor tal van mensen en groepen in onze samenleving: voor vluchtelingen, joden, moslims, Roma en Sinti, vrouwen, LGBTQ’s. Hun boodschap is dat al deze groepen geen plek hebben in onze samenleving, dat ze minderwaardig zijn aan de rest. Groepen als de Racial Volunteer Force proberen deze minderheden te ontmenselijken,” stelt hij zeer terecht.
In zijn betoog staat de vrijheid van meningsuiting centraal. En daarmee stapt hij precies in het frame dat uiterst rechts al jarenlang hanteert: wij – bezorgde burgers- mogen de problemen niet benoemen, wij mogen van de politiek correcte gemeente niet zeggen waar het op staat. Onze vrijheid van meningsuiting wordt niet gerespecteerd enz. enz. Het internet loopt ongeveer over van de meningen van mensen die roepen dat hun mening niet gehoord mag worden en dat hun de mond wordt gesnoerd.
In werkelijkheid is het georganiseerd uiterst rechts natuurlijk helemaal niet te doen om de vrijheid van meningsuiting. In werkelijkheid gaat het er, zoals Van de Sande in het begin van zijn verhaal terecht stelde om ‘mensen en groepen te bedreigen’. Ook bij de door Radical Volonteer Force aangekondigde actie bij de Grote Broek ging het ze niet om het uiten van hun mening over dit linkse en antifascistische bolwerk. Het ging hen er om te dreigen en te intimideren. En om de win win situatie waarin ze of konden demonstreren, of het genoegen hadden dat hun demonstratie verboden werd of naar een andere plaats verwezen, zodat ze weer volop konden zeuren over hun gekrenkte recht op meningsuiting.
Als Pegida varkensvlees wil braden voor de deur van een moskee is dat niet om hun mening te uiten, maar om te treiteren, te provoceren, te beledigen, te kwetsen, te intimideren, rellen uit te lokken en natuurlijk om de grote hoeveelheid gratis publiciteit.
Van de Sande schrijft over de vrijheid van meningsuiting onder andere: ‘Het recht op vrijheid van meningsuiting is oorspronkelijk bedoeld om burgers te beschermen tegen de willekeur en repressie van het staatsgezag. Het moet er voor zorgen dat mensen zich vrij voelen om hun wroegingen of kritiek te uiten, zonder te hoeven vrezen voor vervolging of voor hun lijf en leden. Het recht op vrijheid van meningsuiting dient ter bescherming van kwetsbare of gemarginaliseerde groepen –tegen de macht van de meerderheid.’ En vervolgens betoogd hij dat Nazi’s van de Radical Volunteer Forc en dat soort types dat recht niet hebben. Want ‘Dat recht dient ter correctie op de ongelijkheden die de facto bestaan – niet als middel om die ongelijkheden in stand te houden, of ze zelfs te versterken!’
Een dergelijke rechtsfilosofische benadering was wellicht relevant in de tijd van de verlichting en de strijd van de opkomende bourgeoisie tegen het feodale regime. In de huidige situatie is het een abstractie. Van de Sande zegt: ‘we eisen dat hen de toegang tot de stad wordt ontzegd’. En van wie eisen we dat dan? Van de politie? Wie daar op rekent zal bedrogen uit komen.
Het curieuze is dat de situatie bij de Grote Broek juist heeft laten zien hoe de antifascistische strijd wel effectief gevoerd kan worden. Namelijk door massaal te mobiliseren en de verdediging te organiseren. En dat was ook zo bij de door Pegida geplande varkensbraai. Daarbij gaat het allemaal niet om de vrijheid van meningsuiting, maar het verdedigen tegen de bedreigingen van uiterst rechts.
Mathijs,
Waar haal jij het recht vandaan om mensen/groepen van vrijheid van meningsuiting uit te sluiten? Wie denk jij dat je bent (vrij naar de politici van Denk) om in die zin met twee maten te meten? Dit heeft niets meer met het oorspronkelijke socialistische gedachtengoed te maken.
Het oordeel over wél of niet uitsluiten impliceert een intolerantie die ‘links’ ontstijgt en evenzeer naar intolerant extremisme neigt.
Ik heb zowel je artikel als je reactie op die van mij tig keer gelezen en herlezen, en het heeft mij niet veranderd ten aanzien van mijn standpunt daarover. Shame on you!
Het vrijheid van meningsuiting is inderdaad een heilig recht voor iedereen.
Tot op het moment dat we komen bij de gewelddadige nazi-uitingen van extreem-rechts.
De kenmerk van extreem-rechts is gewelddadigheid gekoppeld aan treiteren, pesten, intimideren, anderen van hun mensen rechten ontzien, anderen van hun vrije mening verbieden, fascisme, xenofobie oftewel allemaal het tegenpool van de Europese progressieve ontwikkeling van de pakweg laatste twee eeuwen.
Niet dat extreem-rechts, neonazi’s en fascisten nooit hun kans hebben gehad – ze hebben de gelegenheid gekregen eigen bewind voor de ogen van de hele wereld te kunnen voeren in Nazi-Duitsland, Italie van Mussolini, Spanje van Franco, Chile van Pinochet, Griekenland van de Generalen en ga zo door.
Waar het om gaat is dat er in de Europese Historie en jurisprudentie zijn er antecedenten bekend over nazi’s en fascisten.
Er is een Nuremberg proces gevoerd om Europe en de wereld te gaan waarschuwen over het effect van hatelijke fascistische ideologieën en handelingen tevens leren ze nooit meer in de sociaal-maatschappelijke sfeer toe te laten.
Het Nuremberg proces was de waarschuwing en de beloofde dat het nooit meer zou gebeuren, ook wat ons land betreft.
Zodra deze hatelijke, xenofobe, racistische ideeën en handelingen opnieuw de kop gaan opsteken, afgezien van wat hun laatste modieuze naam zou zijn – NVU, Stormfront, RVF, Pro Patria of welke dan ook andere, zijn we dan verplicht om naar de genoemde antecedenten te gaan kijken en ons achter het oor te gaan krabben of wij ze dan opnieuw, alsof het nooit eerder gebeurt is, in ons sociaal-maatschappelijke ruimte zouden willen toelaten.
Dan heb ik ook begrip voor de stelling van Mathijs van de Sande.
Fascisme opnieuw? No pasaran!