Nieuwsbrief voor de Leidse regio 3, november 1990
Auteur: Eric Krebbers
(filmrecensie)
Realisme
Een communistische literatuurcriticus schreef aan het begin van de eeuw dat literatuur realistisch moet zijn om te kunnen bijdragen aan emancipatie. Een roman moet de realiteit van alledag beschrijven zonder de culturele vooroordelen, zonder de smoezen die de machthebbers verzonnen hebben om hun macht te rechtvaardigen. Hij vond dat een boek het echte leven van bijvoorbeeld de arbeider moest laten zien, en niet het ideaal waarin hij iedere dag met enorme kapitalistische motivatie naar zijn werk gaat om zijn bedrijf en de maatschappij vooruit te helpen. Nee, de belangentegenstellingen moesten duidelijk zijn.
Zou dit gelden voor films? Voor wat betreft "The unbearable lightness of being" geldt dat deze film inderdaad niet realistisch en emanciperend is. Vrouwen zijn in deze film niet meer als mannenfantasieën en daarmee wordt de realiteit van de belangentegenstelling tussen de seksen versluierd: vrouwen willen in deze film door hun arts verkracht worden. Deze film rechtvaardigt seksueel geweld en dus de onderdrukking van de vrouw (onder het mom van socialisme).
In "Wait until spring, Bandini" worden daarentegen de personen en hun karakters heel realistisch en met liefde geschetst. De tegenstellingen man/vrouw en rijk/arm worden heel mooi in beeld gebracht in deze film waarin een arme werkeloze arbeider tijdens de crises in de dertiger jaren valt voor de charme en het geld van een rijke alleenstaande vrouw waardoor zijn huwelijk bijna stuk loopt. Het dagelijks leven van de arbeidersvrouw uit die tijd komt ook goed naar voren.
In "De biecht" zijn de karakters van de individuen bijna geheel afwezig. Het gaat over een soort karikaturale Stalin in een totalitaire dictatuur, waarbij de machtsverhoudingen extreem realistisch zijn. Zo realistisch dat je af en toe behoorlijk om de stompzinnigheid van de naakte macht moet lachen.
Ook "Sweetie" is karikaturaal. Het gaat over een gekke vrouw die leeft in 'n even gek gezin. Het is volgens mij tegelijk toch ook weer ontzettend realistisch en emanciperend om te laten zien dat eigenlijk iedereen gek is, waardoor de culturele vooroordelen van de "gewone normale" mens versus de "abnormale gek" totaal door elkaar worden gegooid. Bevrijding!
Ook niet-realistisch is "Dreams", zoals de titel al zegt. Het zijn de zeven dromen van een oude Japanse filmer die met zijn werk de mensen aan het denken wil zetten over de milieuvernietiging en het militarisme.
"Do the right thing" is daarentegen weer erg realistisch. In deze film, die handelt over de rechtvaardigingen van het gebruik van geweld, loopt een conflict in een ghetto in New York uit de hand. Het racisme van alle partijen, de blanken, de zwarten en de Koreanen wordt op keiharde maar humoristische wijze aan de kaak gesteld. Een mooie film die ook de ondergewaardeerde emotie melancholie niet schuwt zoals in de scènes waarin de oude 'burgemeester' flirt met een fatsoenlijke Big Mama.
Tenslotte de extreem realistische film "La Grande bouffe" waarin een groep mannen zichzelf letterlijk dood eet. De consumptie-terreur van de westerse samenleving wordt totaal belachelijk gemaakt. Deze reeks films toont aan dat humor, karikaturen en zelfs dromen realistisch en politiek kunnen zijn.