De Peueraar 5, januari 1991

Auteur: Eric Krebbers


(filmrecensie)

Warm en koud

Een kenmerk van kapitalistische maatschappijen is dat sociale banden tussen mensen steeds meer vervangen worden door zakelijke relaties. Knipten vroeger familieleden elkaars haar, tegenwoordig betaalt men daar een kapper voor. In plaats van zichzelf helpende groepen mensen ontstaat nu een massa enkelingen die elkaar helpen voor een financiële vergoeding. Het geld (kapitaal) komt tussen de mensen. Sociale banden vervangen door kapitalistische.

Gevolg hiervan is een enorm isolement. Mensen zien elkaar steeds minder als levende wezens, als medemens, maar meer als dingen die hen koud laten of waar men op z'n minst iets aan kan verdienen. Mensen als dingen in een verder lege wereld.

Een mooi (?) beeld hiervan geeft "Paris, Texas" van Wim Wenders. Een eenzame man zwerft langs woestijnwegen in het zuiden van de VS op zoek naar zijn vrouw. Het is jammer dat in dit soort films -Jim Jarmush heeft eenzelfde voorliefde, bijvoorbeeld - die eenzaamheid op een bepaalde manier als heldhaftig geschetst wordt. Een held die de koude wereld trotseert, terwijl hij in feite een zielepoot is die geen sociale banden kan hebben en daarom steeds weer verder reist.

Peter Greenaway laat in "The cook, the thief, his wife and her lover" ook een stel mensen heel afstandelijk met elkaar omgaan. De film gaat over een heerszuchtige man die op het laatst door zijn slachtoffers gedwongen tot een in feite zeer kapitalistische daad: kannibalisme. De medemens teruggebracht tot bruikbaar, ja, zelfs eetbaar ding.

Hoe geïsoleerd mensen van elkaar kunnen zijn wordt ook treffend weergegeven in "Sex, lies and videotape" en "Speaking parts". Beide films hebben als centraal thema de video, het televisiebeeld, dat steeds meer een afstand tussen mensen creëert. Het woord "medium" zegt het eigenlijk al: het staat tussen de mensen, en isoleert hen dus van elkaar. In "Sex, enz", bijvoorbeeld, vertellen vrouwen hun intiemste ervaringen alleen nog maar aan de videocamera. Zou het overigens toeval zijn dat een kapitalistische wereld de video uitvind?

Voor de goede orde: "Speaking parts" gaat over een man die een hoofdrol wil in een film.

Warmer

Wat een trieste, koude beelden, hé? Gelukkig zijn er ook nog hartverwarmende films. Neem "Bagdad café". Deze film is echt humoristisch, en hoewel eenlingen en soms karikaturen worden de hoofdpersonen met warmte afgeschilderd. Het gaat over een dikke Duitse dame die in eethuis in dezelfde woestijn van "Paris, Texas" gaat werken.

Ik wil afsluiten met twee sympathieke zwarte films "Mo' better blues" van Spike "do the right thing" Lee, een jazz-film, en "How to make love to a negro without getting tired". Deze laatste is een humoristische Frans-Canadese film over een 'neger' die schrijver wil worden, maar door de drugsbaas uit de buurt voor concurrerende dealer wordt aangezien. Allerlei soorten racisme, van 'negerhaat' tot aanbidding van vermeende typisch zwarte eigenschappen, worden genadeloos belachelijk gemaakt. Maar toch is het tegelijkertijd een shit-film, zo ongelofelijk seksistisch! Vrouwen als mensen weergeven is iets wat de meeste mannelijke filmers niet graag doen. Is de hoofdpersoon nu een seksistische zak of een anti-racistische held, of allebei? Moeilijk, hoor.

Terug