De Peueraar 7, maart 1991

Auteur: Ellen de Waard en Eric Krebbers

Vrouwenstrijd. Dat is iets wat nog niet heel veel aan bod is geweest in De Peueraar. "Acht maart" is een goede gelegenheid om daar verandering in te brengen. Vrouwen zijn op veel manieren bezig om zich te verzetten tegen de ondergeschikte rol die ze in deze maatschappij toebedeeld krijgen. De FORT is een van die manieren. FORT betekent: Feministische Oefengroep op basis van Radikale Therapie. Wat doet de FORT? Een interview.

FORT bestaat in Leiden al 13 jaar en biedt tien tot twaalf vrouwen de gelegenheid om gratis gedurende een jaar één keer per week bijeen te komen. Er zijn veel FORT-groepen in heel Nederland en ook in Leiden zijn er vaak meerdere groepen tegelijk actief. Het uitgangspunt van de groepen is "dat klachten van mensen een oorzaak vinden in de onderdrukkende aspecten van het maatschappelijk systeem en de cultuur waarin mensen leven. Een FORT-groep is een zelfhulpgroep voor vrouwen, die zich bewust zijn van hun onderdrukking en hieraan willen werken", aldus hun folder.

De Peueraar interviewde Joke en Karen, die beide in het Leidse FORT-collectief zitten. Het FORT-collectief bestaat uit vrouwen die zelf in een FORT-groep gezeten hebben en die daarna onder andere zorg dragen voor het opstarten van weer nieuwe groepen.

Na een kennismakingspraatje vroegen we naar de geschiedenis van FORT.

Joke: "In de jaren 60, tijdens de tweede feministische golf, ontwikkelden psychiaters in de Verenigde Staten modellen voor groepen mensen om zichzelf te organiseren. Die organisatiemodellen waren bedoeld voor allerlei ondergeschikte groepen, zoals vrouwen en zwarten. Ze noemden dit Radikale Therapie en gingen er van uit dat iedereen goed is in een goede omgeving, en dat mensen ziek worden door de maatschappij, door machtsstructuren. Ze waren tegen de afhankelijkheid van patiënten van hun hulpverleners, vandaar zelfhulp. Dit organisatiemodel werd in het jaar van de vrouw (1975) gebruikt door de vrouwenbeweging voor het opzetten van de FORT-groepen. In Nederland begonnen zeven groepen vrouwen, die daarna weer andere groepen opstartten en zo is het als een sneeuwbal gaan rollen.

In jullie folder lezen we over "onderdrukkende aspecten". Wat zijn dat voor aspecten?

Karen: "Via de cultuur, de media, de taal leer je hoe je hoort te zijn, leer je bepaalde eigenschappen weg te stoppen in jezelf."

Wat voor gevolgen heeft dat voor vrouwen?

Karen: "Je voldoet nooit, want er worden tegenstrijdige eisen aan je gesteld. Je leert niet op eigen benen staan, met als gevolg dat je ziek kan worden en niet kan leven zoals je zou willen.

Joke: "Je moet altijd voor anderen zorgen en ziek zijn kan je ook gebruiken om aandacht te krijgen, onbewust. Ziekte kan ook een vorm van protest zijn of een manier om verantwoordelijkheid die je niet aan kunt te ontlopen.

Zelfhulp

In hoeverre waren de eerste FORT-groepen anders dan de al bestaande hulpverlening?

Joke: "In de bestaande hulpverlening werden vrouwen gezien als minderwaardig. De Radikale Therapie liet juist zien dat veel vrouwenproblemen door de maatschappij veroorzaakt worden en dat het allemaal niet aan de minderwaardigheid van vrouwen ligt."

Karen: "De Radikale Therapie benadrukt dat iedere vrouw zelf het beste weet wat goed voor haar is: zo is het, en zo wil ik zijn. In de bestaande therapieën wordt de vrouw veeleer aan een bepaald model aangepast en dat is dus autoritair: je hoort zo te zijn."

Joke: "Neem bijvoorbeeld de eigenschap intuïtie. Die wordt niet erg gewaardeerd in de maatschappij, want het is niet rationeel, je kunt bepaalde dingen niet altijd beargumenteren."

Karen: "Intuïtie wordt wel gewaardeerd als vrouwen het gebruiken om de huidige maatschappij te versterken, als moeder of als vrouw in het management om de sfeer, en natuurlijk de productie, in een bedrijf te verhogen. Radikale Therapie gaat er van uit dat vrouwen zelf bepalen welke eigenschappen ze waar gebruiken en hoe! Dus ook als het niet gewaardeerd wordt zoals bijvoorbeeld tijdens een vergadering waarin een vrouw zegt dat ze intuïtief aanvoelt dat een bepaalde man een machtsspelletje speelt."

Zelfhulp, wat is dat nu precies?

Joke: "De groepen werken zonder professionele therapeuten en de vrouwen die de groepen opstarten vertrekken als het loopt. De vrouwen doen het verder zelf, zonder deskundigen."

In feite zijn alle vrouwen deskundigen...

Karen: "Ja, er is wel herkenning, de vrouwen delen veel ervaringen."

Mag iedere vrouw meedoen?

Joke: "In principe wel, maar FORT verwacht wel dat alle vrouwen 50 procent nemen en 50 procent geven. Je neemt ook verantwoording voor andere vrouwen; als je in een enorme crisis zit is dat soms te veel gevraagd."

Ook bij de gewone hulpverlening vindt tegenwoordige zogenaamde "vrouwenhulpverlening" plaats. Wat is het verschil met FORT?

Joke: "Wij doen aan zelfhulp."

Karen: "Vrouwen die in de gewone hulpverlening feministische principes willen toepassen moeten opboksen tegen een mannenbolwerk, en wat ze kunnen doen is dus niet heel radikaal."

Betaalde vrouwenhulpverleuing?

Feministische principes toegepast door betaalde krachten, deskundigen, kan dat wel? Volgens het feminisme is toch iedere vrouw zelf deskundig?

Joke: "Nou ja, als de vrouwen in de gewone hulpverlening als gelijkwaardig worden beschouwd en serieus worden genomen, heb ik geen bezwaar."

In de gewone hulpverlening speelt geld in de vorm van subsidies en prestige een grote rol. Je ziet dat er steeds meer groepen mensen binnengehaald worden: eerst incest-slachtoffers, daarna de moeders en nu weer de daders die in aanmerking komen voor therapie. De belangen van deze hulpverleners zijn toch niet meer dezelfde als die van de hulpvragers?

Karen: "Ik vind dit juist heel goed, hoe meer zorg, hoe beter."

Maar wie doet er dan nog wat aan de oorzaken van de ellende? Van betaalde therapeuten bij de gewone hulpverlening kun je niet verwachten dat ze de maatschappij aanpakken, de maatschappij die hen nota bene betaalt, maar ook de problemen veroorzaakt?

Karen: "Dat is het onderscheid met de FORT, daar benoemen de vrouwen zelf de onderdrukkende structuren van de maatschappij, en kunnen daar in verder gaan dan de gevestiged hulpverleners."

Joke: "En met de steun van de groep veranderen vrouwen in FORT-groepen toch best heel wat in hun directe omgeving. Ze gaan eindelijk eens weg bij die vent, gaan andere relaties aan, enzovoorts".

Een avondje FORT

Genoeg theorie, wat doen jullie zoal in zo'n groep?

Karen: "Het woord oefengroep zegt het al: aspecten van jezelf die je onderdrukt had kun je oefenen en weer aanleren . Vrouwen leren ook naar zichzelf luisteren, veel vrouwen zijn namelijk altijd met anderen bezig."

Joke: "Net zoals ze altijd naar hun lijf kijken met de blik van anderen, meestal mannen natuurlijk. Ze moeten ontdekken wat ze zelf mooi vinden, lekker vinden. Dat kan door middel van massage, of gewoon door elkaar aan te raken. Ook wordt er gesproken over wat er de afgelopen week goed gedaan is. Nu eens een keer niet ontevreden zijn over jezelf."

Karen: "Het is zo dat deze dingen niet vastliggen ofzo, nee, de vrouwen brengen zelf van alles in. Er is wel eens om maar wat te noemen, geworsteld of er worden wel e~es kinderspelletjes gedaan. En er wordt natuurlijk ook heel veel gepraat: hoe kom ik over op anderen, wat irriteert me aan anderen, en durf ik dat te zeggen? Er worden complimenten uitgedeeld, dat is ook vaak heel moeilijk, zeker het accepteren ervan."

Joke: "Er wordt ook een contract opgesteld waarin geformuleerd wordt wat de vrouwen willen bereiken. Vaak is dat moeilijk, want het is meestal alleen duidelijk wat ze zeker niet willen. Het geheel wordt afgesloten met het maatschappelijk maken. In de evaluatie van de avond wordt getracht de oorzaken in de maatschappij aan te wijzen van hetgeen besproken is."

Karen: "En dan zijn er nog de thema's. Moeders zijn een geliefd onderwerp, voor een weekeinde bijvoorbeeld."

Welke vrouwen

Hoe bereiken jullie vrouwen voor de FORT?

Joke: "Mond op mond reclame, ons enthousiasme werkt vaak aanstekelijk."

Doen er ook zwarte vrouwen mee?

Joke: "Nee, nooit, ik weet niet waarom."

Zijn het alleen vrouwen met een hogere opleiding?

Joke: "Arbeidersvrouwen zien we niet, dat ligt ook moeilijk in een groep middenklasse-vrouwen. We hebben niet dezelfde belangen, we vertonen ander gedrag, we hebben onze eigen conditioneringen (aangeleerd gedrag, red.), onze eigen manier van omgaan met elkaar."

Het gaat niet goed met de vrouwenstrijd. Hoe gaat het met FORT?

Joke: "De FORT is niet meer in alle steden, het sterft langzaam uit, de gezondheidscentra - zoals Hara - nemen de taken en de principes gedeeltelijk over."

Zou het kunnen zijn dat de vrouwen denken dat de feministische strijd gestreden is, dat het niet meer nodig is?

Karen: "Nee hoor! Er is gewoon een ander aanbod, er zijn nu veel vrouwenweekeinden, cursussen, zoals in de Droomfabriek en het Volkshuis en in Den Haag. Vrouwen hebben meer geld uit te geven en gaan niet meer naar de FORT. Er zijn nu meer werkende vrouwen en FORT was natuurlijk het enige bereikbare voor vrouwen in de bijstand, juist doordat het gratis is."

Bedankt voor dit interview.

Joke: "Wil je onderaan het interview schrijven dat er in maart/april een nieuwe groep start en dat je contact kan opnemen als je mee wil doen met Joke of Ingrid?"

Natuurlijk!

Terug