De Peueraar 8, april 1991

Auteur: Eric Krebbers

"Zonder het vrije botsen der meningen sterft het politieke leven af", staat er op de voorkant van het nieuwe blad Konfrontatie. Doelstelling van de initiatiefgroep is de versnippering van (radikaal)links tegen te gaan door middel van discussies, over hoe de maatschappij fundamenteel anders vorm te geven, en hoe we dat kunnen bereiken. Het tijdperk waarin allerlei linkse groepjes zich achter hun eigen gelijk konden verschuilen is wat de initiatiefgroep betreft voorbij. De Peueraar buigt zich over de vraag: is er wel een linkse crisis? En zo ja, hoe komt dat dan? Om vervolgens na te gaan hoe een nieuw blad eventueel de terugweg uit het dal kan wijzen.

Toen een deelnemer aan de onlangs gehouden milieu-dag op de Emilie Knappert-school tijdens de discussie meende te moeten zeggen dat het kapitalisme mede de veroorzaker is van de natuurvernietiging viel er een stilzwijgen. Het monster bij de naam noemen is blijkbaar 'not done' in het openbaar. Na afloop van de bijeenkomst kwam een aanzienlijk deel van de deelnemers persoonlijk, afzonderlijk, vertellen dat het "wel een beetje scherp geformuleerd" was, maar "toch best wel waar". Maar ja, het is te moeilijk, of nog erger: "marxistisch", en daarmee "achterhaald".

Andere scene: de manifestatie in de burcht na afloop van de anti-racisme demonstratie op 21 maart. Karel Roskam houdt een toespraak waarin hij zegt dat de apartheid een westers product is, en dat racisme hier en daar verbonden zijn. Ik vroeg mij af: waarom dan, hoe zit dat dan? Deze vragen, die Roskam niet beantwoordde en zelfs niet stelde, werden door de tweede spreker, een PLO-vertegenwoordiger, wél besproken. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Het kapitalisme bestaat bij de gratie van de imperialistische uitbuiting van de arbeiders van de Derde Wereld. De onderdrukking van de Palestijnen en de zwarte Zuid-Afrikanen hangt onverbrekelijk samen met de kapitalistische wereldorde, was zijn boodschap.

De realiteit van de kapitalistische wereldorde is voor het grootste deel van de wereldbevolking overweldigend, maar lijkt tegelijkertijd voor links Nederland nauwelijks te bestaan. Wat is hiervan de oorzaak? Waarom laat links Nederland zich in de luren leggen? Is het doordat de linkse verhalen van de afgelopen twintig jaar nu door de overheid nagepraat worden? De overheid pleit voor emancipatie, milieubescherming, kwalitatief betere ontwikkelingshulp en gebruikt woorden als zelfstandigheid en medezeggenschap. Luistert links liever naar deze mooie woorden dan dat het kijkt naar de realiteit? Zoals links liever mee droomt over een rechtvaardige, door de VN bestuurde wereldorde, dan dat het oog heeftvoor de 300 tot 500 duizend vermoorde Irakezen.

Of is links de kluts kwijt door de snelle opeenvolging van schijnbaar enorme veranderingen in de wereld? De ineenstorting van het Oostblok, de oppervlakkige wijzigingen van de racist De Klerk, de 'democratische verkiezingen' in Nicaragua, enzovoorts. Wat moeten we daar allemaal van vinden? Feit is dat deze schijnbaar enorme gebeurtenissen uiteindelijk maar erg weinig verandering brengen in de fundamentele tegenstellingen in de wereld. De man blijft de baas over de vrouw, wit blijft zwart uitbuiten, de natuurvernietiging gaat rücksichtslos door. Het lijkt er meer op dat links verblind wordt door de media-coverage van al deze gebeurtenissen. We worden steeds meer bestookt met miljoenen feitjes. CNN, en nog een extra bijlage bij de extra-Volkskrant op zondag. Het nieuws van vandaag maakt het nieuws van gisteren onbelangrijk.

Door het steeds sneller en meer consumeren van nieuws-feitjes gaat de samenhang verloren. De geschiedenis, het nieuws van gisteren, is volgens de militairen van het Pentagon al voorgoed voorbij. Maar hoe kan je nog een eigen (linkse) mening vormen als je het verleden niet kent? Als je realiteit alleen nog maar bestaat uit het constante nu, het nu van een extra journaal uitzending. Ondertussen loopt de geschiedenis in de Derde Wereld heel anders, voor ons onbegrijpelijk. Misschien wel traag. Wat verandert daar immers? Wat verandert er in het echte concrete leven van een thuisarbeidster in de textielindustrie in India? Veel meer dan dat de uitbuitingsgraad gestaag toeneemt zal het niet zijn...

Maar goed, links wordt toch niet helemaal bepaald door een westerse maatschappelijke (media)ontwikkeling die de hele samenleving beïnvloedt? Waarom doet links geen tegenzet?

Is wellicht de motivatie verdwenen, doordat de keerzijden van het patriarchale (mannenheerschappij) en kapitalistische systeem zo mooi weggemoffeld worden achter de schone schijn van CNN? De ellende van meer dan de helft van de wereldbevolking blijft ver weg van het bewustzijn van het veel kleinere rijke deel. Illegale naaiateliers zitten hier onzichtbaar om de hoek. Je vlees wordt uit dieren gehakt achter mooie gevels. Mensen die de psychische druk niet meer aan kunnen stoppen we in inrichtingen in de duinen.

Ons westerse leven is in feite een leugen, of op zijn meest een halve waarheid. Misschien dat daaraan veel linkse mensen het gevoel ontlenen dat het niet echt slecht gaat in de wereld. Ja, er zijn kleine foutjes, maar fundamenteel? Nee, het valt best mee. Ronduit verbijsterend, hoe mensen zich zo van de werkelijkheid kunnen afsluiten. Ach, misschien beseffen veel linkse mensen het ergens nog wel, maar ja, wat doe je er tegen? Iedereen kent dat gevoel alleen te staan toch wel? Het gevoel dat je wel gek lijkt om nog langer te zeuren, of om actie te voeren. Daar zit je dan met je bewustzijn.

Wat zijn er eigenlijk voor alternatieven? Bewust consumeren kan toch nooit een oplossing zijn voor de machtsverhoudingen tussen noord en zuid? En wat heeft radicaal-links dan te bieden? De baksteen , de blokkade en de ME. De toenemende staatsrepressie maakt van radicaal-links geen aansprekend alternatief voor grotere groepen mensen. En in de jaren 60? Was er toen niet een zekere romantiek, iets positiefs, dat mensen aantrok de wereld te gaan verbeteren? Niet alleen maar negatief en overal tegen.

Maar, als je beter kijkt zijn de jaren 60 en haar grootschalige verzet en jongerencultuur misschien niet meer dan een tien keer herkauwde commerciële mythe. En dan rijst de vraag: is er wel een linkse crisis? Of: is er ooit geen linkse crisis geweest? Was het in de jaren 60 ook niet een heel klein groepje mensen dat politiek bezig was? Moet er niet een einde komen aan dat nostalgisch terugkijken naar de 60er , 70er en 80er jaren? De bewegingen van de laatste 30 jaar zijn niet voor niets uiteen gevallen en weinig succesvol geweest.

Wellicht is links sinds de sociaal-democratie begon altijd machteloos geweest. Politiek is gaan bestaan uit PvdA-vergaderingen en verschrikkelijk veel papierwerk. Met het beschikken over je eigen leven heeft het niet veel meer te maken. Politiek is uit de handen van de mensen gehaald. Links heeft te veel vertrouwen geschonken aan de politieke 'deskundigen', de parlementariërs. Alsof daar ook maar iets van te verwachten is. Het parlement is machteloos en is dat altijd geweest. Ze is overgeleverd aan het kapitalistische machtsspel. Het is dan ook treurig te moeten constateren dat ook buitenparlementair-links zich toch altijd weer richt tot het parlement voor veranderingen. Eisen aan de regering, petities, enzovoorts. In feite wordt er door middel van een demonstratie eens per half jaargestemd in plaats van om de vier jaar. Maar machteloos blijf je, wie je ook kiest om je de wet voor te laten schrijven. Zonder zinnig alternatief voor dit pseudo-buitenparlementarisme is het niet meer dan terecht dat veel mensen vinden dat bijvoorbeeld demonstreren zinloos is. Links erkent in feite haar machteloosheid.

Een ander probleem van links is de scheiding tussen initiatiefnemers en publiek. De initiatiefnemers van bepaalde linkse projecten en verenigingen staan bijna altijd geïsoleerd van hun publiek. In plaats van publiek gebruikt men vaak het woord achterban, maar dat lijkt me een eufemisme. Deze scheiding leidt er vrijwel altijd toe dat het kleine groepje organisatoren in de problemen komt. Neem bijvoorbeeld de financiële kant. De keuze is vaak tussen aan de ene kant de rijkende hand (met geld) van de overheid hetgeen onverbiddelijk het einde van de linkse identiteit betekent en de financiële ondergang.

Maar ook op puur politiek vlak is deze scheiding een probleem. Het is dan ook precies hierom dat het nieuwe blad Konfrontatie aangekondigd heeft slechts te gaan verschijnen als er voldoende toezeggingen zijn van de zeer vele linkse groepen en groepjes om mee te doen. Niet als publiek, nee, als medewerkers, als actieve, reagerende lezers.

De initiatiefgroep heeft in eerste instantie geen behoefte aan nog een blad erbij met een kleine trouwe schare lezers die passief blijft. En daarmee raakt Konfrontatie de linkse crisis midden in het hart. De passiviteit en de versplintering van links kunnen alleen maar door discussie, door te praten met elkaar, doorbroken worden.

Gegeven de bovengeschetste crisis van links, wat zou dan de functie van Konfrontatie kunnen zijn? In de eerste plaats zou het blad de plek kunnen zijn waarin de zo ontzettend noodzakelijke fundamentele discussies plaats kunnen gaan vinden, opdat links inhoudelijk ontwaakt. Deze discussies moeten gevoerd gaan worden door de vele groepjes die zich links noemen en die vaak stuk voor stuk vanuit bepaalde linkse dogma's denken. Stel die maar eens ter discussie! Dit zal hopelijk het opbouwen van nieuwe linkse structuren vergemakkelijken. Daarnaast zal Konfrontatie de niet te onderschatten functie hebben in het aangeven van analyses, van historische achtergronden. Dit om de verclipping van het nieuws, ook binnen links, om te buigen.

Terug