De Peueraar 9, mei 1991

Auteur: Harry Westerink

De HTIB, de Jonge Socialisten, de PvdA en GroenLinks organiseren gezamenlijk de 1 mei-viering van dit jaar. Deze wordt gehouden in het Antonius Clubhuis, Lange Mare 43, Leiden, vanaf 20.00 uur.

De 1 mei-viering is bij uitstek geschikt om actieve linkse mensen en groepen gezamenlijk bij elkaar te krijgen. Dit jaar zijn er muziekoptredens gepland, en een spreker over historische arbeidsmonumenten. Verder ook veel info-stands, en hopelijk veel gezelligheid en strijdbaarheid.

Vorig jaar nog vonden er twee 1 mei-vieringen plaats in Leiden, eentje georganiseerd door en voor de PvdA en haar aanhang, en een andere van en voor iedereen ter linkerzijde van de PvdA. Twee avonden in twee verschillende zalen voor twee verschillende doelgroepen: de bekende linkse verbrokkeling en versplintering weer eens in concrete vorm gegoten... Als je weet hoezeer (en vooral: hoezeer niet) de diverse linkse groepen en partijen in Leiden de laatste jaren aan de weg hebben getimmerd, dan kun je je wel voorstellen dat beide avonden nou niet echt druk werden bezocht. zelfs niet als je de bezoekers van beide 1 mei-vieringen bij elkaar optelde... Maar goed, in 1991 zijn de koppen weer bij elkaar gestoken, en gaan we als linkse familie gebroederlijk en gezusterlijk ons gedachtegoed uitdragen. Het is, naar we mogen aannemen, ook de bedoeling dat we 1 mei, de dag van de arbeid, ook gaan herdenken. Wie weet anno 1991 nog wat dat inhoudt die 1 mei? Wie staat er nu nog stil bij het feit dat het allemaal begon in de Verenigde Staten? Niet veel mensen, vrezen we. Daarom hieronder wat meer over de historie van 1 mei.

De eerste mei was in de Verenigde Staten, in de vorige eeuw, de dag waarop arbeidscontracten werden vernieuwd. Dat was dus ook de dag waarop eventueel veranderingen (verbeteringen!) in de contracten konden worden aangebracht, zoals bijvoorbeeld de 8-urige werkdag. Op 1 mei 1886 organiseerden in de VS allerlei plaatselijke comités stakingen en demonstraties, met in totaal zo'n half miljoen deelnemers. De grootste demonstratie vond plaats in Chicago, waar de anarchistische beweging een groot aandeel had in de organisatie van de arbeiders en waar zo'n 90.000 mensen de straat opgingen. Deze demonstratie verliep rustig, maar op 3 mei kwam het tot botsingen tussen demonstranten en politie en vielen er een dode en vele gewonden. De volgende dag, 4 mei, ontplofte op Haymarket Square in Chicago bij een demonstratie tegen het politiegeweld van de vorige dag een bom midden tussen aanwezige politie-agenten, van wie er 6 werden gedood. Acht anarchistische "leiders" werden verantwoordelijk gesteld voor de aanslag, die - zoals veel later kwam vast te staan - door een provocateur was gepleegd! Op 11 november 1887 werden uiteindelijk 4 van de 8 anarchisten opgehangen. De veroordeelden van Haymarket werden en worden sindsdien vooral in de anarchistische beweging herdacht als de "martelen van Chicago". In 1893 werden ze gerehabiliteerd en dus onschuldig bevonden, maar ja, toen waren die 4 al 6 jaar dood...

Een heleboel mensen binnen links zijn volstrekt niet op de hoogte van deze achtergronden, vandaag de dag. We mogen al blij zijn als er nog mensen zijn te vinden, van bijvoorbeeld rond de 20 jaar, die opgevoed zijn met een 1 mei-traditie. Welke jonge activist komt eigenlijk niet uit een middenklasse-milieu? Wie beleeft de dag van de arbeid? Als er al enige gevoelsmatige (en klassebepaalde) binding is met 1 mei, dan is dat vaak op sociaal-democratische of parlementair klein linkse basis. Daarom is het ook zo belangrijk om erop te wijzen dat het anarchisten zijn geweest die de kiem hebben gelegd voor de 1 mei traditie. In de loop van de twintigste eeuw is dit aandeel van anarchisten steeds dieper weggezakt in het bewustzijn van links. De dag van de arbeid leek en lijkt het alleenrecht van socialisten en communisten. Kom op, anarchisten, het is ook jullie dag!

Er bestaat in Nederland nauwelijks een 1 mei-traditie vanuit anarchistische visie, ook niet in Leiden. Het zou een goede zaak zijn om te proberen hierin verandering te brengen. Sowieso, los van een anarchistische visie, is het noodzakelijk om de 1 mei-vieringen (enigszins) actueel en strijdbaar te houden of te maken. De dag van de arbeid is een goede gelegenheid om nu eens niet nostalgisch terug te blikken naar een roemrucht verleden en te jammeren over de crisis van nu, maar om aan te geven, om te laten zien dat zo'n dag beschouwd kan worden als een dag van strijdbaarheid en (internationale) solidariteit, als een dag waarop degenen die in de hoek zitten waar de klappen vallen, samenkomen en kracht ontwikkelen. Geen traan wegpinken met een zakdoekje maar een gebalde vuist! In een tijd als de onze, met de Europese eenwording voor de deur, met een grootscheepse herstructurering van de economie, met een steeds verdergaande afbraak van allerlei sociale verworvenheden (verkregen na jarenlange strijd, onder andere op 1 mei...), is het hard nodig om de ideeën en idealen achter 1 mei weer gestalte te geven, en niet langer te laten dwalen in de spookachtige ruimten van het bewustzijn. Het is te hopen dat er tijdens de 1 mei-viering in Leiden wat zichtbaar en voelbaar wordt van deze gedachten, al was het maar een vonkje en vlammetje...

Wie meer wil weten over de geschiedenis van 1 mei in Nederland, zou het boek "Een dag is 't van vreugde, een dag is 't van strijd" kunnen lezen (verkrijgbaar bij boekhandel Manifest).

Terug