De Peueraar 10, juni 1991

Auteur:

In Peueraar 9 stond een interview met Rianne van Schreven, fractielid van GroenLinks Leiden. Hieronder volgt een reactie.

Laat ik deze reactie beginnen met te zeggen dat het e er in dit stuk niet om zal gaan mijn gelijk te krijgen over de functie van de sociaal-democratie in Nederland, of om het functioneren van GroenLinks hierin af te gaan kraken. Dat lijkt me vrij zinloos en leidt volgens mij eerder tot een stellingen-oorlog dan dat het tot iets productiefs zal komen. Mijn beweegreden om toch te reageren is dat ik denk dat heel links in het slop zit. Zowel binnen als buitenparlementair links is niet in staat vorm te geven aan de samenleving en blijft hangen in wat gerommel in de marge. Dat je bijvoorbeeld als minima geen verhoging op de reinigingsbelasting hoeft te betalen is erg prettig, maar verandert niks aan de machtsverhoudingen in de samenleving. En een simpele kreet als "we zullen elkaar nog tegenkomen", zal aan deze situatie niks veranderen en slechts op teleurstellingen uitlopen als er geen duidelijkheid is over elkaars positie. Los van de vraag nog of je überhaupt in staat bent een gezamenlijk doel te formuleren. De acceptatie van de huidige verhoudingen en het zogenaamde "einde der ideologieën" die uit het interview sprak, roepen bij mij wat dat betreft nogal wat twijfels op.

"Het einde der grote ideologieën, betekent het iets meer dan dat links niet meer in staat is iets tegenover de heersende ideologie te zetten? De hand in eigen boezem steken, en dat geldt zowel voor binnen als buitenparlementair links, zou dus meer voor de hand liggen. Analyseren waar de oorzaken en problemen liggen.

Acceptatie betekent niets meer dan je eigen failliet tekenen en jezelf te veroordelen tot het bekende gerommel in de marge.

Verder vind ik dat er in het interview een aantal tegenstellingen ontkend worden. Er wordt bijvoorbeeld alleen gesproken over buiten en binnen-parlementair. Dit werkt versluierend. Er wordt geen verschil gemankt tussen radicaal-linkse groepen en op het parlement gerichte groepen. Radicaal of revolutionair links is erop gericht om door het ontwikkelen van eigen structuren en direct verzet een tegenmacht op te bouwen om uiteindelijk de huidige machtsverhoudingen omver te werpen. Binnen die eigen structuren wordt er naar gestreefd op een gelijkwaardige manier met elkaar om te gaan, dus niet seksistisch, hiërarchisch, racistisch of kapitalistisch. Dit maakt het mogelijk je leven op een zelfbepaalde manier in te vullen en maakt het tastbaar waarvoor je strijdt, waardoor het niet blijft hangen in vage ideologieën voor de toekomst.

Binnen-parlementair links kiest ervoor om in de hiërarchische structuren van de parlementaire democratie haar stem te laten horen en zelfs op bestuurlijk niveau mee te draaien.

Op het parlement gericht links heeft op z'n minst nog een minimaal vertrouwen in de parlementaire democratie en verwacht, verlangt of eist de juiste beslissingen van hogerhand.

Deze verschillen hebben grote gevolgen voor de eventuele samenwerking. Is op het parlement gericht en binnen-parlementair links belangen aan het behartigen, aan het politiseren en/of mobiliseren om een bepaalde beslissing in de echte politiek, oftewel het parlement, tegen te houden dan wel door te voeren, radicaal of revolutionair links zal het beslissingsrecht van het parlement ter discussie stellen, patriarchale en kapitalistische verhoudingen aan de kaak stellen, en proberen een ontwikkelde kracht vast te houden en verder te ontwikkelen.

Een mooi voorbeeld van hoe dit verschil kan uitwerken is de vredesbeweging van de jaren 80. Op het moment dat het kabinet, ondanks massaal verzet besluit de kruisraketten te plaatsen, roept Mient Jan Faber de Nederlandse bevolking op om toch vooral het geloof in de democratie niet te verliezen, en zegt radicaal links: "Zie je wel, ze hebben gewoon schijt aan je" en roepen op om door te gaan met het verzet, het hele militarisme ter discussie te stellen en door middel van demonstraties, blokkades en sabotage-acties de beslissing niet te accepteren.

Naast deze tegenstelling kent links sinds haar ontstaan allerlei verschillende stromingen. Socialisten, anarchisten, communisten, feministen, autonomen en ecologen zijn zo een paar voorbeelden van stromingen die zich onder links scharen. Daarnaast heb je nog de vele anti-bewegingen en allerlei samenvoegingen als anarcho-feminisme, eco-anarchisten en ga zo maar door. Hoewel ieder zich wel links noemt, zijn de verschillende stromingen vaak lang niet zo makkelijk onder een noemer te schuiven. Feministen, bijvoorbeeld, moeten vaak een verwoede strijd voeren om hun ideeën in de linkse mannenwereld überhaupt erkend te krijgen.

De geschiedenis van links staat dan ook bol van de afsplitsingen, ruzies en elkaar bestrijdende groepen. 'Links' is er dan ook nooit in geslaagd tot een krachtige samenwerking te komen en op inhoudelijke gronden een gezamenlijk perspectief te ontwikkelen.

Als ik dan lees dat de samenwerking binnen GroenLinks zo goed gaat en vervolgens dat er niet vaak meer gediscussieerd wordt over fundamentele tegenstellingen in de samenleving als man-vrouw, kapitaal-arbeid, noord-zuid en mens-natuur, krijg ik wel een beetje mijn twijfels over waar die samenwerking dan op gebaseerd is. Het versterkt in ieder geval wel mijn idee dat GroenLinks vanuit wat vage ideeën over menselijkheid en rechtvaardigheid lekker zit mee te besturen en probeert de scherpe randjes van de kapitalistische, patriarchale en racistische samenleving af te knabbelen. Inderdaad het einde der ideologieën, maar dat heb je dan wel zelf in de hand gewerkt.

Volgens mij is gebrek aan discussie en analyse over hoe bepaalde structuren in de samenleving werken, over de eigen dynamiek en samenhang van die structuren, er juist de oorzaak van dat links steeds weer achter de feiten blijft aanlopen, er geen grip op krijgt en niet in staat is een strijdbaar perspectief te ontwikkelen. De politiek van GroenLinks zie ik dan ook als een van de oorzaken van de defensieve positie van links en het "einde der ideologieën".

Hiermee wil ik natuurlijk niet zeggen dat radicaal links het wel allemaal zo op een rijtje heeft en haar geïsoleerde positie in de samenleving, deels veroorzaakt door overheidsrepressie en deels door haar naar binnen gekeerdheid, maakt haar even goed tot een in de marge opererende groep.

Het is duidelijk dat linkse politiek op dit moment niet in staat is in het dagelijkse leven van veel mensen door te dringen, en dat rechts de ontwikkelingen bepaalt. Daar zal ergens verandering in moeten komen. Zolang GroenLinks echter door blijft gaan haar propaganda-verhaal af te steken over die concrete invloed en geweldige resultaten die ze behaalt, lijkt me discussie en samenwerking vrij zinloos.

En zolang onder het bestuur van GroenLinks mensen bijvoorbeeld in de bollen tewerkgesteld worden zijn we veroordeeld elkaar te blijven bestrijden en zal er van een breed links offensief geen sprake zijn.

Terug