De Peueraar 13, september 1991

Auteur: Eric Krebbers


Klantenkrant Sociale Dienst

Hieronder een recensie van de klantenkrant. Onlangs vonden alle Leidse werklozen er eentje op hun deurmat. De Sociale Dienst Leiden zit hierachter, zo bleek uit de colofon. De krant wil de klanten van de Sociale Dienst op de hoogte brengen van alle ontwikkelingen bij de GSD (de soos, dus). Jaargang 1, zomer 1991.

Afwijzingsperikelen

Haar eerste reactie was een huilbui. Wat een verdriet. Wat had ze fout gedaan? Was ze te zelfverzekerd geweest of had ze te weinig zelfvertrouwen uitgestraald? Was ze te enthousiast geweest? Ze kwam er niet uit.

Na de tranen kwam haar CV te voorschijn. Dat betekent Curriculum Vitae, of zoiets. In gewoon Nederlands: wat je in je leven gedaan hebt. Maar dan natuurlijk niet alles, nee, het gaat om de dingen die je gedaan hebt die je marktwaarde eventueel kunnen verhogen. Het aantal kinderen dat je hebt grootgebracht, of hoe lief je tegen je oma bent speelt natuurlijk geen rol. Het gaat om cursussen die je hebt gedaan, werkervaringen en opleidingen.

Waren de andere kandidaten dan zoveel beter geschikt, vroeg ze zich af? Dat kon toch haast niet. Ze zat immers in de tweede ronde, bij de laatste zes die overgebleven waren van de 150 mensen die gesolliciteerd hadden op die ene baan...

Afgewezen worden bij een sollicitatie is iets heel gewoons. De honderdduizenden werkelozen in Nederland dienen allemaal regelmatig te solliciteren, en dat levert heel wat afwijzingen op. De reserve-voorraad arbeidskrachten in Nederland neemt immers niet wezenlijk af. Het bovenstaande verhaal is geen incident. Om mij heen zie ik bij de mensen die nog in het systeem van de arbeidsmarkt geloven veel verdriet, onzekerheid, tot halve depressies aan toe. Velen gaan aan zichzelf twijfelen, gaan van zichzelf balen. Ze menen dat ze zelf de oorzaak zijn van hun werkloosheid, dat ze niet goed genoeg zijn voor deze maatschappij. Dat hun leven daardoor geen zin heeft.

Eigen schuld of mensonwaardig systeem?

Ik ben van mening dat het niet aan henzelf ligt. Het aantal werklozen wordt bepaald, zo leren de economen ons, door de kapitalistische markt, door investeringen, door economische groei, door automatisering, enzovoorts. En mocht je dan een baan vinden dan wordt ongetwijfeld tegelijkertijd elders iemand ontslagen. Natuurlijk ligt dat niet zo eenvoudig, maar grootschalig gezien komt het er wel op neer. De werkloosheid is al jarenlang ongeveer evengroot, ondanks gerommel met de cijfertjes door verschillende kabinetten. Het vechten om een baantje op de arbeidsmarkt is daarmee een strijd van allen tegen allen.

Allen? Nou nee, niet allen, een klein groepje mensen doet niet mee. Zij hebben een erg grote vinger in de pap voor wat betreft het aantal banen dat überhaupt te verdelen is. Dat zijn de hoge heren die over het geld beschikken. Dat zijn de mannen die zowat het systeem besturen, de directeuren, managers, commissarissen, de hoge ambtenaren en de gewoon heel erg rijke mensen. Zij hebben baat bij een zekere werkloosheid. Dat houdt de lonen laag. In feite vormen zij het probleem. Je zou als werkeloze niet aan jezelf moeten twijfelen, maar aan de staat en aan het kapitalisme met haar arbeidsmarkt.

Media en stemmingmakerij

De hoge heren bepalen niet alleen voor een groot deel de economische gang van zaken, nee, ze beheren ook de media. Steeds weer opnieuw zorgen zij ervoor dat er geschreven en gesproken wordt over het werklozen-probleem. En dat terwijl zij toch echt zelf het probleem vormen. Het probleem is hun macht, hun hebzucht. Ze zorgen ervoor dat de aandacht op de werklozen gericht blijft.

Dan vangen werkelozen weer teveel, dan moeten ze weer begeleid worden, dan wordt er weer niet genoeg gesolliciteerd, dan weer zijn er plannen voor gedwongen bollenpellen. Voortdurend wordt de werkloze afgeschilderd als iemand die niet deugt, die een probleem heeft. Het gedrag van de afgewezen sollicitant wordt in het licht van deze hetze wel een stuk begrijpelijker, niet?

Dienstverlening? Verhoogde repressie, zal je bedoelen!

Het verbaasde me dan ook niets dat ik afgelopen zomer "De Klantenkrant, magazine voor klanten van de GSD Leiden" in de brievenbus vond. Een gratis krantje met een oplage van 9000. In het voorwoord schrijft Hans de la Mar, wethouder Sociale Zaken en Milieu: "eigenlijk bent u de laatste jaren enigszins verwaarloosd." Nu weet ik niet van welke planeet deze Hans afkomstig is, maar in mijn ochtendblad wordt er dagelijks aandacht besteed aan de werklozen. Het kabinet dreigt er op te vallen, meen ik zelfs. Maar goed, Hans krijgt er desondanks toch "een beetje een feestelijk gevoel van." En sluit zich daarmee aan bij een al eeuwenoude traditie: het met een glimlach als goedbedoeld verkopen van repressieve maatregelen. Want wat lees ik al op de vijfde regel van zijn voorwoord? "Zo'n 200 GSD-medewerkers zijn dagelijks in de weer om de dienstverlening verder te verbeteren. Het samen met de klant zoeken naar geschikte opleidingen en (vast) werk neemt een steeds belangrijker plaats in." Lees in plaats van dienstverlening beheersing of controle en je snapt waar dit krantje werkelijk toe dient. Het opvoeren van de druk op werklozen moet verkocht worden. Die moeten op termijn een lagere uitkering dan wel lager loon accepteren. De huichelachtigheid druipt eraf. "Uiteindelijk is dit uw krant", schrijft Hans. Nou, donder maar op met je propaganda- en indoctrinatieblaadje, wat mij betreft.

Jeugdwerkgarantieplan: disciplinering

Ik zal hieronder dit staaltje eenzijdig overheidspropaganda eens doorlopen. Pagina 2 biedt meteen al stof tot ergernis. Op een superpositieve manier wordt het Jeugdwerkgarantieplan uitgelegd. Ik denk dat de Pravda zich in haar Stalinistische periode nog voor deze eenzijdige berichtgeving gegeneerd zou hebben. "De keuze voor de opleiding wordt in nauw overleg met de jongere genomen". Dat je niet de keuze hebt of je een opleiding gaat volgen doet er niet toe, blijkbaar. En dat de eruit voortvloeiende baan waarschijnlijk lager betaald zal worden dan het minimum ook niet. Tactisch worden deze details vermeden. "In de afgelopen 3 jaar zijn met 200 Leidse werkelozen contracten afgesloten. Van 36 jongeren loopt het contract nog. Tachtig deelnemers hebben inmiddels een vaste baan en 22 zijn gestart met een opleiding." De overheid garandeert hen samen met het bedrijfsleven het einde van hun werkloosheid en hun privacy en zelfbeschikkingsrecht!

De overheid houdt je in de gaten van dag tot dag. Dat kan je bijvoorbeeld lezen in het artikel over de sollicitatieclub. "Wie wil meedoen (en dat is vooralsnog vrijwillig, E.K.) verplicht zich om van maandag tot en met donderdag 4 dagdelen aanwezig te zijn. Ook na afloop van de 3 weken (waarin de sollicitant een spoedcursus solliciteren krijgt, E.K.) geldt deze verplichting, tot de deelnemer uiteindelijk een baan gevonden heeft." Nee, geef mij dan maar de uitspraak van Lubbers, die onlangs in een zeldzaam eerlijke bui toegaf dat het Jeugdwerkgarantieplan er was voor de disciplinering van de jongere. Ze moeten leren gehoorzaam te blijven. Vroeg op te staan, genoegen te nemen met een hongerloontje en een klotebaan, opdat Lubbers en Co het grote geld kunnen blijven binnenhalen.

Goedkoop bijstandsmoedertje huren?

Pagina 4 en 5 zijn voor de bijstandsmoeders, die van het FIOM "even de bakens" mogen "verzetten en ontsnappen aan de dagelijkse omgeving." Op vakantie dus, want "het is prettig om even weg te zijn uit de armoedige situatie van alledag." Een situatie die natuurlijk totaal niet ter discussie staat in dit blad. Ze mogen "even de bakens verzetten" opdat ze de situatie weer wat langer kunnen verdragen. De druk moet van de ketel, want stel je voor dat ze de "bakens" voorgoed zouden willen gaan verzetten, en een radicalere oplossing voor hun situatie zouden vinden.

Het toppunt van cynisme is toch wel het feit dat de camping waar de moeders hun "bakens even verzetten" Zon en Vrijheid heet. Hoewel het toppunt van cynisme? Wat denk je van de zin die ik even later lees: "In de oppashuizen pool bieden mensen die met vakantie gaan (bij voorkeur naar het Caraïbisch gebied, E.K.) hun huis aan aan eenoudergezinnen die in ruil op hun huis passen en bijvoorbeeld de huisdieren verzorgen." En zo worden deze vrouwen niet alleen zonder financiële middelen verantwoordelijk gesteld voor het opvoeden van toekomstige werknemers, maar zelfs in hun vakantie nog ingeschakeld voor onbetaalde karweitjes voor burgerlijke gezinnen.

De sollicitatieclub, of hoe produceer je de ideale werknemer?

Nog meer woede levert het artikel "Op weg naar werk". Er staat letterlijk: "Je (wie?, E.K.) zou zeggen dat iedereen die goed gemotiveerd is, een baan kan vinden. Ook mensen die langer dan een half jaar werkeloos zijn. Dat dit geen loze kreet is blijkt wel uit het feit dat de sollicitatieclubs van het arbeidsbureau inmiddels de honderdste deelnemer aan een baan heeft geholpen." En passant even iedereen die geen betaald werk heeft duidelijk makend dat ze niet gemotiveerd zijn.

Wat doet zo'n sollicitatieclub nu? "In de eerste week worden de vaardigheden en capaciteiten van de deelnemers in kaart gebracht", want daar kan de overheid later nog veel aan hebben. "In de tweede week leert u sollicitatiebrieven schrijven, en hoe u relaties kunt benutten", opdat u zich zo snel en goed mogelijk aan het kapitaal kunt verhuren. En "in de laatste week oefenen de deelnemers in het houden van een sollicitatiegesprek", opdat u zich leert voordoen als, of veranderen in, een persoon die precies is zoals de bezittende klasse van een slaaf verwacht. U dient net zo lang aan u zelf te sleutelen, en net zo lang uw financiële eisen terug te schroeven, tot dat u acceptabel bent voor de heersers over de BV Nederland.

Iedere werkeloze apart

Het is niet toevallig dat al deze strategieën individueel zijn. Als werklozen zich collectief zouden gaan helpen zou dat levensgevaarlijk zijn voor de staat. Het hele systeem van loonslavernij, ingevoerd toen de gewone slavernij te duur werd, zou dan wel eens kunnen komen te verdwijnen.

Alle artikelen zijn dan ook individueel gericht. Op "het prikbord" op bladzijde 7 vind je iets over de tweede Leidse "Trajectwinkel", die "u individueel controleert", oh pardon, dat heet natuurlijk eufemistisch "begeleid", hè? Voor academici doen ze hetzelfde maar dan met moeilijke woorden als "arbeidsmarktverkenning", "loopbaanoriëntatie" en "effectief solliciteren". Of je kan meedoen aan een cursus "biotechnologie voor vrouwen".

Arbeid maakt vrij

Tenslotte nog de column op de achterpagina. De schrijfster ervan, Elles Berger, is radio- en televisiepresentatrice, dus ze zal wel iets zinnigs te zeggen hebben. Ze schrijft over een Rus in Nederland die "in Rusland weg- en waterbouw gestudeerd had maar walgde van het systeem". Over ons systeem natuurlijk geen onvertogen woord. De man weet natuurlijk precies wat een totalitair systeem van je verwacht. "Een baan als technisch tekenaar leek hem geweldig. Maar, wierp ik tegen", schrijft Elles, "U bent ingenieur, is dat niet onder uw niveau? Mevrouw, antwoordde hij, als ik maar mag werken, het kan me niet schelen wat ik doe." Nee, want arbeid maakt vrij denk ik dan. Al moest hij eigenhandig de natuur de nek omdraaien, al moest hij werken als martelexpert in Chili, al moest hij straten maken op zee, als hij maar werk heeft, en zich nuttig kan maken voor het kapitaal en de economie kan helpen groeien. De totale waanzin. Gadver wat een fascistoïde klotekrant. Mensen, hoe ver moet het nog komen voor we collectief in verzet komen? En niet meer huilen omdat het kapitaal ons niet meer nodig heeft? Wij hebben het kapitaal niet nodig! Verzet je tegen de overheid en haar indoctrinatie.

Terug