De Peueraar 13, september 1991

Auteur: Eric Krebbers

Een politieke film? In 1991? Ik geloofde mijn ogen niet. Alles wees echter in die richting. Een geëngageerde regisseur (Kenneth Loach). De pers die in één zin de boodschap van de film vertelt, om vervolgens in ellenlange betogen te vervallen over het gebrek aan artistieke kwaliteit (alsof dat argument bij andere films ook altijd gehanteerd wordt). De regisseur zou te drammerig zijn, de film te pamflet-achtig. Het moest dus wel een goede film zijn: Hidden Agenda.

Hidden Agenda betekent verborgen agenda, waarmee de achterliggende, geheime, doelen van een bepaald overheidsbeleid bedoeld worden. De film is een politieke thriller over Noord-Ierland, gebaseerd op twee recente affaires.

Ten eerste de beschuldigingen dat de Britten gebruik maken van een "shoot-to-kill" beleid tegenover de IRA en haar sympathisanten. De tweede affaire is de campagne om een aantal kopstukken uit de Noord-Ierse politiek in diskrediet te brengen, maar die uitmondde in een destabilisatie-campagne tegen de Labour-regering van begin jaren 70, die de weg vrijmaakte voor het conservatieve leiderschap van Thatcher.

De film

In de film is een internationale groep mensenrechten-activisten bezig met een onderzoek maar de ondervragingspraktijken van de Noord-Ierse politie. Als het onderzoek al min of meer is afgerond krijgt een Amerikaanse advocaat van de groep een geluidsbandje toegespeeld. Op het bandje staat een opname van een vergadering van vooraanstaande conservatieve politici, die de val van partijleider Heath voorbereiden om vervolgens Thatcher naar voren te kunnen schuiven. Op weg maar de afzender van het bandje wordt de advocaat door politiekogels gedood, zogenaamd omdat hij "in gezelschap van een gewapende terrorist was". Londen stelt een onderzoek in, het is tenslotte een Amerikaan, en in de rest van de film volgen we de naspeuringen van een Britse rechercheur en een Amerikaanse mensenrechten-advocate. Deze speurtocht leidt ons naar de beerput van "shoot-to-kill"-incidenten, geheime diensten, rechtse samenzweringen, enzovoorts.

De realiteit: Fred Holroyd

Als belangrijk adviseur van de film is opgetreden Fred Holroyd, een voormalige agent van de Britse buitenlandse inlichtingendienst, die zelf het nodige heeft bijgedragen aan de onthullingen over smerige Britse praktijken in Noord-Ierland. Hij werd in 1973 aangesteld als verbindingsofficier in Noord-Ierland. Zijn klachten over het meedogenloze optreden van met name de SAS-commando's leidden ertoe dat hij uit Noord-Ierland werd gehaald en tijdelijk in een psychiatrische inrichting opgesloten werd, waarna hij ontslag nam. Volgens Holroyd was het met name de nauwe samenwerking tussen de SAS en de binnenlandse inlichtingendienst die verantwoordelijk was voor de vuile operaties in begin jaren 70. Dit beleid zou met het aan de macht komen van Thatcher tot officieel beleid verheven zijn. Dat Holroyd met deze informatie naar buiten treedt doet hij maar eigen zeggen "om mijn eigen hachje te redden". Holroyd: "Van de mensen die in deze jaren bij geheime operaties betrokken waren, zijn er tot nu rond de dertig op mysterieuze wijze om het leven gekomen. Ik wil niet dat mij hetzelfde overkomt. Ik praat bewust. Publiciteit is de waarborg voor mijn leven."

De realiteit: Collin Wallace

Van de kant van de binnenlandse inlichtingendienst zijn over deze operaties onthullingen gedaan door de ex-agent Collin Wallace, de echte naam van de man die in de film met het bandje op de proppen komt. De binnenlandse inlichtingendienst is qua karakter een erg rechtse organisatie. Zij heeft een heel eigen visie op hoe de situatie in Noord-Ierland aangepakt moet worden. Wallace: "Ze was overtuigd van een wereldwijde, communistische samenzwering, die banden met het terrorisme onderhield. Ze geloofde dat onder een Labour-regering de geheime dienst zou verzwakken. Het verkiezingsprogramma beloofde dit ook. De dienst geloofde in die tijd min of meer dat als de socialisten aan de macht zouden komen hun ergste dromen werkelijkheid zouden worden." En het was een woelige tijd: "Er bestond veel onrust binnen de vakbonden, er waren anti-Vietnam-demonstraties en de Amerikaanse inlichtingendienst oefende druk uit om wat aan de groei van links te doen."

De realiteit: psychologische oorlogvoering

Wallace was destijds hoofd van een afdeling voor psychologische oorlogvoering van het Britse leger in Noord-Ierland. Vlak voor de verkiezingen van 1974 werd de operatie "Clockwork Orange" opgestart: de lastercampagne tegen Labour vanuit de binnenlandse inlichtingendienst. Toen de verkiezingen toch door Labour gewonnen werden, breidde de operatie zich tegelijkertijd uit maar een destabilisatiecampagne tegen de nieuwe regering. Wallace: "Tijdens die operatie is veel belastende informatie over Labour-politici maar voormalige leden van de binnenlandse inlichtingendienst doorgespeeld, die inmiddels prominente leden van de conservatieve partij geworden waren en die die informatie goed voor propaganda-doeleinden konden gebruiken. De sleutelfiguur in deze groep conservatieven was Airey Neave. Hij was ook het brein achter de campagne om Ted Heath (de toenmalige conservatieve partijleider) te wippen. Hij was het ook die Thatcher uitkoos als de persoon die Heath moest vervangen."

De realiteit: Airey Neave

Neave zelf werd campagneleider voor de volgende verkiezingen in 1979 en zou bij een overwinning minister voor Noord-Ierland geworden zijn. Thatchers overwinning heeft hij echter niet meer mogen meemaken. Hij werd kort voor de verkiezingen vermoord door het Irish National Liberation Army (INLA), volgens de verklaring van INLA vanwege zijn "militaristische pleidooien voor meer repressie tegenover het Ierse volk en versterking van de SAS-moordenaarsbenden." De groep conservatieven rond Neave werkte overigens samen met de ondergrondse fascistische para-militaire organisatie Column 88, die net als Neave en SAS-oprichter Sterling wel eens genoemd is in verband met de Britse Gladio-tak.

Verder deze maand

Nog (!) twee redelijk politieke films. Music Box, een van oorlogsmisdaden verdachte man wordt door zijn dochter, een advocate, verdedigd. In de loop van het proces moet de dochter de waarheid onder ogen zien. Tenslotte The field. Een Ierse boer levert strijd tegen een projectontwikkelaar die zijn land wil hebben. Met mooie beelden van Ierland en het leven op het Ierse platte land.

Bron: Het verhaal over de samenzweringen in Noord-Ierland is gebaseerd op een goed gedocumenteerd artikel in het tijdschrift Ultimatum, nr. 13, april 1991.

Terug