De Peueraar 14, oktober 1991

Auteur: Eric Krebbers en Harry Westerink

Een van de kleine radicaal-linkse politieke partijen in Nederland is de Socialistische Arbeiderspartij (SAP). De Peueraar, nieuwsgierig geworden na lezing van het partijblad Klassenstrijd, zocht contact met een bekende SAP-per in Leiden, Thomas van Duin. In zijn werkkamer in het gebouw van de faculteit Sociale Wetenschappen aan de Wassenaarseweg had De Peueraar een gesprek met hem.

Wat is de SAP?

De SAP is een revolutionair-socialistische partij die zich oriënteert op Trotsky. Deze Rus, een van de voormannen van de Russische revolutie en de jaren erna, werd uiteindelijk door Stalin verbannen en in Mexico door aanhangers van deze dictator vermoord. In 1939 heeft Trotsky de Vierde Internationale opgericht, een internationaal verband van arbeidersgroepen en -organisaties. Met deze Internationale wilde men zich afzetten tegen de heersende stalinistische tendensen in het autoritair of dogmatisch socialisme, om zo een democratische vorm van socialisme te ontwikkelen.

Leiden heeft, aldus Thomas, geen eigen afdeling van de SAP, en is onderdeel van de afdeling Den Haag. Er is in Leiden gebrek aan menskracht, en het lukt eigenlijk alleen in verkiezingstijd om als partij in Leiden van zich te doen spreken.

Niet iedereen zal zo een-twee-drie een goed beeld kunnen schetsen van de SAP. Ook de verschillen net andere klein-linkse partijen zullen nogal eens in het vage blijven steken. Is er bijvoorbeeld meer dan een letter verschil tussen de Socialistische Partij en de Socialistische Arbeiderspartij, tussen SP en SAP? Thomas: "Er zijn in ieder geval historische verschillen: de SAP is voortgekomen uit het trotskistische deel van de arbeidersbeweging, de SP niet. Daarnaast stelt de SP de eigen partij heel centraal bij acties en in het hele politieke werk. Dat valt keer op keer op. In Leiden bijvoorbeeld hield de SP bij acties rond gasprijs- en huurverhogingen alles in eigen hand. Men richtte eigen comiteetjes op, zonder andere groepen en partijen daarbij organisatorisch te betrekken. De SAP richt zich op een brede beweging, de SAP werkt samen met anderen op het gebied van loonstrijd, anti-militarisme, feminisme, en dergelijke. Een treffend voorbeeld van de verschillende strategie-opvattingen kon je zien tijdens de Golfoorlog. Terwijl de SAP aansluiting zocht en vond bij een breed samenwerkingsverband tegen de oorlog, namelijk het Komitee Anti-Golfoorlog, voerde de SP geheel op eigen houtje, met eigen posters en pamfletten, actie."

Zoals zoveel linkse partijen heeft ook de SAP problemen met de stormachtige ontwikkelingen in de Sovjet-Unie, en vooral met het media-effect daarvan in het Westen. Thomas: "We vragen ons af hoe we het diskrediet van het socialisme weer kunnen omzetten in vertrouwen en hoop. We zijn niet bereid om de zaak op te geven omdat een stelletje stalinisten in Oost-Europa zo nodig moeten. We willen niet het kind met het badwater weggooien." De SAP heeft contacten net democratisch-socialistische groepen in Oost-Europa. Men ziet Boris Jeltsin, in het Westen veelal bejubeld, niet als de kampioen van de arbeiders. Voor de SAP is belangrijk hoe Russische leiders reageren op bijvoorbeeld stakende Siberische arbeiders op het moment dat die meer gaan vragen dan alleen een behoorlijk loon, en ook neer invloed en beslissingsbevoegdheid gaan eisen.

De SAP in de landelijke en de Leidse politiek

Landelijk bestaat er, aldus Thomas, bij de PvdA en GroenLinks grote onvrede bij de achterban. Er stappen mensen op, lidmaatschappen worden opgezegd, men demonstreert tegen het beleid van de eigen partij. Piet de Visser, PvdA-dissident in de Tweede Kamer, heeft het bijltje erbij neer gelegd, Jaap van der Schreur, militant bek-open-trekker, dreigt de PvdA te verlaten, zelfs Bart Werk hier in Leiden, jarenlang trouw in de weer voor de sociaal-democratie, gelooft er niet meer in. Ook de SAP heeft te maken met deze ontwikkelingen: de partij krijgt in de grote steden meer aanhang. Ex-CPN-ers en ex-PSP-ers, teleurgesteld door het linkervleugel-van-de-PvdA-beleid van GroenLinks, zoeken hun heil bij de SAP.

Binnen de SAP wordt er telkens weer gesproken over de verhouding tussen de parlementaire en de buitenparlementaire politiek. De meeste politieke partijen houden zich steeds meer met het parlementaire en bestuurlijke werk bezig. De SAP neigt de laatste tijd meer richting buitenparlementaire actie. Thomas: "We doen in principe nog aan verkiezingen mee, tenzij we het praktisch niet kunnen organiseren. We werken in de eerste plaats buitenparlementair, en we doen toch mee aan verkiezingen. Daar zit volgens ons geen spanning tussen." De SAP constateert dat heel veel wettelijke regelingen, sociale voorzieningen en zekerheden, afgedwongen zijn via acties, op straat. Deze buitenparlementaire traditie is al meer dan 100 jaar oud.

De SAP zit niet in de Leidse gemeenteraad, in tegenstelling tot de SP. Thomas vindt dat de SP de enige partij in de raad is die nog af en toe iets durft te zeggen, iets radicaals of tegendraads. GroenLinks zit in het College van B&W en is dus medeverantwoordelijk voor het gevoerde beleid. Veel kritiek kun je van die kant niet verwachten. Thomas benadrukt dat GroenLinks afglijdt naar de sociaal-democratie, hoewel er bij individuen binnen GroenLinks soms nogal anders gedacht wordt over bepaalde zaken dan de landelijke lijn voorschrijft. Dat zie je overal, ook in Leiden.

Internationalisme, poen en werk

De SAP kwam op De Peueraar altijd ietwat over als een "klassenstrijd"-partij, met een behoorlijk arbeideristische visie, strijdend voor poen en werk. Hoewel De Peueraar ervan was overtuigd dat de SAP een veel minder strikte aanhanger was

van het bankstel- en videorecordersocialisme van de SP, was het voor De Peueraar de vraag in hoeverre ook andere thema's dan alleen de arbeider op de westerse werkvloer binnen de SAP aan de orde kwamen. Hoe verhoudt zich de nationale strijd rond WAO bijvoorbeeld met het gevecht op leven en dood in Ethiopië? Thomas: "De SAP is internationalistisch, en kijkt dus verder dan alleen maar het eigen landje. Er is zeker een spanning aanwezig tussen knokken voor een hoger loon in betrekkelijk rijke landen en het pure overleven zonder vast loon of een vaste uitkering in de Derde Wereld. Maar: ik denk dat afzien van strijden voor een hoger inkomen hier, niets zou toevoegen aan het verbeteren van de levensstandaard elders. De slogan van de SAP is: het geld halen waar het zit. Als je in het Westen het geld niet opeist, dan help je mensen elders ook niet. Daarom moeten we op 2 fronten knokken, hier en in de Derde Wereld."

Thomas is het eens met onze stelling dat het ontwikkelen van een mondiale visie broodnodig is. Een voorbeeld hierbij is de actie tegen het kappen van tropisch hardhout. Terwijl de inheemse bevolking in het Amazone-gebied in Zuid-Amerika wordt verjaagd door westerse multinationals en met inzet van hun hele bestaan het tij proberen te keren, gaan wij hier braafjes de zoveelste petitie aanbieden aan de overheid die, zoals al talloze malen is gebleken, aan de leiband van het bedrijfsleven loopt. Thomas pleit voor boycot-acties binnen bedrijven. Leden van de SAP zijn daar al mee bezig. Ook moet je proberen vakbonden mee te krijgen, maar dat gaat langzaam.

Consumeren of consuminderen?

In de nationale discussie over het behoud van de welvaart en het welzijn van de onderklasse van de samenleving wordt, zo vindt De Peueraar, nogal eens vergeten dat het huidige consumeerpeil eigenlijk belachelijk hoog is, ook voor de meeste relatief arme mensen in Nederland. Is het niet zo dat we in het Westen, niet zozeer een stapje terug moeten doen, maar veeleer achteruit moeten hollen? Thomas beaamt dat, maar geeft tegelijk aan dat het zwaar zal zijn om die visie ingang te doen vinden bij de meeste Nederlanders. Via overheidsmaatregelen zouden dier-, milieu- en mensvijandige dingen verboden moeten worden. "Toch moet je van de overheid niet te veel verwachten, de lobby vanuit het bedrijfsleven is wat dat betreft gewoon te groot. Consumenten-acties hebben zin, en ook het organiseren van alternatieven, zoals de biologische landbouw. Als individu sta je machteloos, tenzij je je organiseert. Ook in Nederland komt, in navolging van acties in de VS, de opbouw van consumentenmacht op gang. Via de FNV, met een bereik van ongeveer 1 miljoen mensen, zou je nog veel meer kunnen doen. Daar moeten we aan werken." Thomas vindt dat macht meer is dan economische macht. "Terwijl Marx nog sprak over "de natuur overwinnen, vind ik dat je als mens naast de natuur behoort te staan. Er is meer dan alleen poen en werk."

Drie korte reacties

Tot slot vroegen we Thomas om even kort te reageren op drie items binnen de autonome/anarchistische wereld.

Campagne tegen Europa 1992. De strijd tegen de Europese eenwording is belangrijk, aldus Thomas. Er is sprake van een kapitalistische reorganisatie op grote schaal. Het kapitalisme heeft de eenwording nodig om winst te kunnen blijven maken. Dat heeft enorme gevolgen voor heel veel Europeanen. Een Leids bedrijf bijvoorbeeld zou in de toekomst arbeiders uit Portugal kunnen gaan ronselen. Als het minimumloon op Europees niveau gebracht zal zijn, dan zal dat een verslechtering voor een hoop Nederlanders gaan betekenen. Binnen de SAP is er discussie en informatie over Europa 1992, ook zijn er veel internationale contacten. Thomas vindt de Stop Europa 1992-karavaan, die ook Leiden aandeed een prima initiatief.

Dierenstrijd. Dit is een thema dat binnen gevestigd links niet populair is, aldus De Peueraar. Thomas vindt dat er heel veel redenen zijn om te strijden voor respect en erkenning van rechten voor dieren. Een campagne om geen vlees meer te eten lukt misschien niet, maar de bio-industrie moet in elk geval aangepakt worden. Als alternatief kun je denken aan een systeem van scharrelproductie. Al duizenden jaren heersen mensen over dieren. Dat zul je niet zo gemakkelijk veranderen. Je kunt beginnen met een verbod op dierenleed bij cosmetica, op bontjassen en dergelijke. Ook moet er op school veel meer aandacht besteed worden aan de manier waarop wij met dieren en het milieu omgaan.

"If I can't dance, I don't wanna be part of your revolution". We confronteren Thomas met deze uitspraak van Emma Goldman (anarchiste rond 1900) om aan te geven dat voor anarchisten plezier en gezelligheid ook een zeer belangrijk deel van de politiek behoren te zijn. Immers, het persoonlijke is politiek, en omgekeerd. Is de SAP meer dan het grijzige blanke mannen-beeld met sigaretten aan de vergadertafel, met vrouw en kinderen veilig thuis? Thomas geeft aan dat er binnen de SAP genoeg gelegenheid is voor uitjes, kroeg-avonden, vrije tijd, leuke dingen, en een prettige omgang met elkaar. De sfeer en de cultuur binnen de SAP is open en vrij.

Terug