De Peueraar 14, oktober 1991

Auteur: Eric Krebbers


Gedachten over een Wereldwinkel-avondje

Linkse bewegingen zijn altijd al geïnfiltreerd door rechtse mensen, die zich meestal nestelen in de vooraanstaande posities. De socialistische beweging in de vorige eeuw had bijvoorbeeld heel wat te stellen met de beurshandelaar en speculant Karl Marx. Deze autoritaire man van middenklasse afkomst probeerde zich steeds aan het hoofd te stellen van de arbeidersbeweging. Dat leverde veel conflicten op. Hij distantieerde zich van elke revolutie die in zijn dagen plaatsvond. Meerdere keren is hij uit de beweging gedonderd, met name omdat hij allerlei kapitalistische ideeën trachtte ingang te doen vinden (zoals productiegroei en autoritaire structuren), en eindigde dan ook als stoffige bibliotheek-socialist.

Invloed hadden mannen als hij helaas wel (vooral met hun geschriften): de voornaamste socialistische stromingen zijn na zijn tijd autoritair gebleven en bestuurd door mannen die zelf niet uit de arbeidersklasse kwamen.

Zo verging het ook de vakbonden en de linkse partijen. De actieve basis van dit soort organisaties wordt keer op keer onschadelijk gemaakt en beheerst door de rechtse top die nauw samenwerkt met en denkt als de politieke tegenstander: de hogere of bezittende klasse.

Deze gedachten schoten door mij heen toen ene Paul v.d. Harst op 10 september op een informatie-avond nogal wat rechtse praat uitkraamde. De avond was georganiseerd door onder andere de Wereldwinkel Oegstgeest. De spreekster, mevrouw Irani Sen uit Calcutta, werd begeleid en vertaald door Paul v.d. Harst uit Den Haag, coördinator van het Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (COS) aldaar. Het onderwerp van gesprek was de campagne "Stof tot nadenken" waarmee gepoogd wordt in India geweven textiel voor een rechtvaardige prijs hier op de markt te brengen. Zoiets als Max Havelaar Koffie, dus. Samen schetsten Irani en Paul een beeld van de productie in India aan de hand van dia's. Ze vertelden dat de mensen daar erg weinig betaald krijgen voor hun werk. Dat heeft te maken met de bedragen die iedereen wil hebben die bemiddeld tussen de Indiase producenten en de Westerse klanten.

Tot zover alles okee. Helaas werd er vervolgens niet verteld waarom het zo gaat, noch wie er belang bij heeft of wie er verantwoordelijk is voor deze uitbuiting. Dit laatste woord werd niet gebruikt, en ook werd er dus gezwegen over kapitalisme, multinationals en met name C&A, het toonaangevende bedrijf op dit gebied. Waarom noemden Paul en Irani het beestje niet bij de naam? De geschetste situatie is toch totaal niet te begrijpen zonder de rol van de grote bedrijven te kennen? Waren de zieltjes van de aanwezigen niet berekend op het bewust worden van zoveel kwaad? Of...? Het werd me al snel duidelijk waarom er zo vaag gedaan werd over de oorzaken van de beschreven situatie. Meneer v.d. Harst heeft er geen wezenlijke kritiek op. Dat bleek uit zijn afsluiting van de avond met een pleidooi voor de goede oude kapitalistische normen en waarden. Hij had op een avond van de werkgevers niet misstaan, dacht ik. Hij begon ongegeneerd de taal van de machtigen te spreken. Hij had het over: een "range van producten", "marketing", een kracht die naar de producten wijst, meedoen aan "trends", "je moet kapitaal vergaren", "loonvormend" en vooral "professioneel" werken, "een ondernemer werkt ook 80 uur, zeg ik altijd maar", en "ga je in de handel dan moet je verdomde hard werken". Hij zag de NOVIB-catalogus (een op glimmend papier gedrukt boekwerkje vol onzinnige hebbedingetjes voor de rijken, met de hand gemaakt door echte Derde Werelders) als ideaal.

Woorden als solidariteit, anti-kapitalisme en menselijkheid werden niet uitgesproken. Er is een WereldWinkel-spreuk: 80 procent handel en 20 procent politiek. Nou dat van die politiek is wel duidelijk, in dit geval. Tachtig procent handel en twintig procent politieke rechtvaardiging van die handel met kapitalistische argumenten. Heeft de klasse der kapitalisten weer een van oorsprong linkse beweging overgenomen? En de basis van vrijwilligers omgetoverd, tot wel heel goedkope werknemers?

Paul v.d. Harst is te bezichtigen en beluisteren in De Invalshoek op 9 oktober. Hij komt het Mondiaal Overleg Leiden (MOL) dan vertellen over het doel en het reilen en zeilen van het Haagse Derde Wereld Centrum.


Reactie van Yvonne

Terug