De Peueraar 15, november 1991

Auteur: Eric Krebbers

Op initiatief van Milieudefensie zijn een aantal groepen bijeengekomen om actie te gaan voeren voor een autoluwe binnenstad. Maandag 7 oktober was er een eerste vergadering, bijgewoond door de Voetgangersbond, de Reizigers Openbaar Vervoer (ROVER), de Eerste Nederlandse Fietsersbond (ENFB) en natuurlijk Milieudefensie zelf. De Peueraar luisterde mee. Het gaat de organisaties in eerste instantie om het gebied tussen de Lange Gracht, de Hooigracht, de Rapenburg en het station. Men wilde liever een groter deel van het centrum autoluw, bijvoorbeeld het hele gebied binnen de singels, maar dat werd als "niet haalbaar" gezien, zoals de vertegenwoordiger van ROVER niet ophield te benadrukken.

Deze eerste bijeenkomst was een soort kennismaking waarbij ideeën uitgewisseld werden. Het is de bedoeling dat er in december op de landelijke "binnenstad-autoluw"-dag ook in Leiden actie gevoerd gaat worden. Dat moet dan direct een eerste aanzet zijn voor een langere campagne. Het is uiteindelijk de bedoeling dat bijvoorbeeld binnen 4 tot 7 jaar vrijwel alle auto's de binnenstad verlaten hebben. Na de actie in december gaat de initiatiefgroep dan ook zeker verder.

Voor de actie zijn nog veel mensen nodig, dus als je interesse hebt ben je welkom op de volgende vergadering, maandag 4 november. Je hoeft (voor alle duidelijkheid) natuurlijk geen lid te zijn van de boven genoemde organisaties. Ook geïnteresseerde individuen zijn van harte welkom.

Hieronder volgt een korte weergave van de discussie, zoals die op de eerste avond gevoerd werd, voorzien van enige kanttekeningen.

Voorwaarden voor gunstige keuze scheppen

Een belangrijk discussiepunt was hoe je de infrastructuur van de stad moet vorm geven om het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren en het benutten van de auto onaantrekkelijk te maken. Er moet een heel degelijk openbaar vervoer-net komen, daarover was iedereen het eens. Er werd gesproken over een tram door de Breestraat om de stroom bussen door die straat te vervangen. Die tram zou het station met een busstation aan de andere kant van de stad moeten gaan verbinden.

De vertegenwoordiger van ROVER meende echter dat er te weinig reizigers waren om een tram rendabel te maken. Een alternatief zou de trolleybus kunnen zijn, opperde hij. Mooie plannen waren er ook in de vorm van een rondweg om Leiden om zodoende de binnenstad te ontzien. Maar al snel verdween dit plan van tafel, want met nog meer asfalt bestrijd je de auto niet. Een gevorderd plan is dat van de fietsersbond. Zij hebben onderzoek laten doen naar een fietsnet door heel de stad. De stad kan nog wel heel wat fietsvriendelijker vond men.

Over het keren van een trend

De aanwezigen waren het er in grote lijnen over eens dat het weinig zin heeft individuele automobilisten aan te spreken en verantwoordelijk te stellen. Hetgeen natuurlijk niet wil zeggen dat deze mensen niet meer verantwoordelijk geacht worden voor hun a-sociale gedrag. Het ligt echter meer voor de hand te werken aan een goed openbaar vervoer-net opdat de mensen makkelijker zullen kiezen geen auto te gebruiken. In de praktijk blijkt dat je niet hoeft te gaan zitten wachten tot iedere automobilist uit zichzelf zijn of haar auto weg doet. De keuze van mensen wordt immers vaak bepaald door de materiële situatie waarin men zich bevindt.

Zowat iedereen signaleerde juist een trend naar minder (en duurder) openbaar vervoer en meer auto's. Dit is geen trend van de laatste jaren, maar iets dat al tientallen jaren in heel de wereld gebeurt. Dit citaat uit "Macht als onmacht" van M. French getuigt daar van: "in veel gevallen hebben bedrijven gemeentelijke transport-systemen letterlijk verwoest. In de jaren twintig kocht General Motors, samen met de plaatselijke oliemaatschappij Socal en de Firestone-banden fabriek het hele tramnet van de stad Los Angeles op en rukte alle rails uit de grond om de verkoop van automobielen te bevorderen. General Motors kwam tot soortgelijke overeenkomsten met andere oliemaatschappijen, die de mensen afhankelijk maakten van auto's terwijl de spoorwegen in verval raakten." Het zijn dit soort grote maatschappelijke gebeurtenissen die de keuze van mensen voor de auto bepalen, althans voor een aanzienlijk deel.

De werkelijke verantwoordelijken voor de trend naar meer auto's en minder openbaar vervoer zijn helaas niet altijd zo duidelijk herkenbaar als in het bovenstaande voorbeeld. Toch lijkt het mij van belang in het oog te houden dat de grote bedrijven, met hun enorme kapitaalsbelangen, voor deze trend een grote verantwoordelijkheid dragen. De Leidse actiegroep zal dus in haar analyse van de situatie deze belangengroep mee moeten nemen, wil ze ooit in staat zijn een werkelijke bijdrage te leveren aan het keren van de trend naar de auto. Zo niet dan zal het mijns inziens moeilijk zijn verder te komen dan het verplaatsen van het probleem. Met andere woorden: het auto-luw maken van de binnenstad heeft weinig zin als je niet tegelijk ter discussie stelt dat er de komende jaren nog weet ik veel hoeveel miljoen auto's bij komen, en wie daar belang bij heeft.

Jammer dat de initiatiefgroep in de discussie niet verder kwam dan de constatering dat de infrastructuur beter moet, maar een begin is er in ieder geval. Men gaat al een stapje verder dan de overheid die niet meer doet dan het betalen van een lullig reclamespotje dat de individuele autobezitter moet overhalen om wat minder rond te tuffen, onderwijl steeds nieuwe wegen aanleggend.

De middenstand moet meedoen

Een ander punt van discussie was: hoe de middenstand mee te krijgen? Het werd niet zo direct uitgesproken, maar iedereen was het er stilzwijgend over eens dat deze groep zoveel macht heeft dat je niet veel kunt beginnen zonder hun instemming. Er werden volop voorbeelden gegeven van andere steden waar de omzet van de middenstand juist gestegen was ondanks, of dus dankzij, het auto-luw maken van het centrum. Ook C&A in Leiden groeide met 30 procent na de verhuizing van de Breestraat (toen nog bereikbaar met de auto) naar de Haarlemmerstraat. Op basis van deze gegevens kwam men tot de conclusie dat het mogelijk moest zijn de middenstand te overtuigen in een open gesprek. Ofschoon het natuurlijk erg nuttig kan zijn er een zeker realisme op na te houden, en een goede afweging te maken van de machtsverhoudingen in je stad, wil ik toch een kanttekening plaatsen bij deze strategie van het stroop smeren om de mond van de middenstand.

Ik vind dat je elke actie, hoe klein dan ook altijd in een breder perspectief moet zien. Zo is het bij deze actie hard nodig je te realiseren dat er natuurlijk een duidelijk aantoonbaar verband is tussen economische groei en milieuvervuiling. Het is dan te betwijfelen of je er goed aan doet bij een actie tegen milieuvervuiling de grootste vervuilers (de middenstand, met achter hen de industrie die immers hun producten maakt en aanlevert) gerust te stellen met de belofte dat ze in de toekomst hog meer zullen kunnen gaan vervuilen!

Over het soort acties

De aanwezigen waren het erover eens dat je de burgers niet kunt gaan verbieden auto te rijden. Daar ben ik het mee eens, de staat heeft al genoeg macht over de burger. Het lijkt me een betere zaak de autofabrieken aan te gaan pakken. En te zorgen dat er uiteindelijk helemaal geen auto's meer gemaakt worden.

Er werden de nodige grapjes gemaakt over kraaie-pootjes, auto's de gracht in en over auto-pletters. Mij brachten ze wel aan het lachen, het geeft bovendien aan hoe heftig de gevoelens jegens de auto eigenlijk wel niet zijn, maar de mevrouw van de voetgangersbond vond dat je altijd netjes moet blijven. Tegen de autobezitter, dus.

Voor mij zijn het eigenlijk niet echt grapjes. We zouden eigenlijk veel meer het recht in eigen hand moeten nemen en auto's in de gracht moeten deponeren. Ware het niet dat die al genoeg vervuild zijn, en dat het met 5 miljoen auto's niet veel zoden aan de dijk zet. Wat het wel tot gevolg zou kunnen hebben is een grotere polarisatie tussen milieubewuste burgers aan de ene kant, en de auto-industrie en de autodebilisten, die ondanks het goede openbaar vervoer toch door blijven rijden, aan de andere kant. Een beetje onbehouwen komt het er voor mij op neer dat ik liever een soort burgeroorlog zie dan de totale ondergang van de mensheid door de natuurvernietiging.

Zelfbepaalde woonomgeving, een zelfbepaald beleid

Het enige lid van de Voetgangersvereniging in Leiden verzet zich tegen de auto in de stad door op fout geparkeerde auto's, een folder te doen met de vriendelijke vraag of het niet anders kan ("Je moet altijd vriendelijk blijven.") Ze is inmiddels door de parkeerpolitie, die haar als concurrente zag, naar de buitenwijken van Leiden verbannen. Haar vorm van actievoeren is in feite zo perfect geïntegreerd in de bestaande machtsverhoudingen tussen overheid en burger, dat ze politie-functies kan overnemen.

Volgens mij bestaat het gevaar dat iets dergelijks ook met de auto-luw actie gebeurt. De groep bestaat uit een klein aantal verontruste mensen die daadwerkelijk willen ingrijpen in het beleid in hun gemeenschap. Er zijn nog maar erg weinig van dit soort mensen, helaas, de meesten denken dat dit soort inspanningen zinloos zijn, en vaak terecht. Een stad vol met dit soort bewuste mensen zou dicht bij mijn ideale wereld komen. Ze bediscussiëren de voor- en nadelen van allerlei plannen en zijn daarin veel oprechter dan allerlei leden van de gemeenteraad, die immers andere belangen verdedigen, belangen van het geld met name.

Het risico bestaat nu dat de gemeente de actievoerders als een soort bijzonder goedkope arbeidskrachten gaat gebruiken in het geval dat de initiatiefgroep met allerlei uitgewerkte plannen gaat komen. Het is niet ongebruikelijk dat de gemeente de voor haar nuttige elementen eruit haalt, de actievoerders vriendelijk bedankt en vervolgens de rest in een la dondert.

Het is dus maar de vraag of de groep allerlei plannen moet gaan ontwikkelen, of zich meer zal moeten gaan opstellen als luis in de pels. Een van de aanwezigen koos duidelijk voor het laatste: "Voor het uitwerken van allerlei plannen worden die ambtenaren dik betaald!"

De komende vergadering zal benut gaan worden om allerlei in de verschillende groepen gemaakte alternatieven te bespreken. Over het helemaal uitwerken daarvan is het laatste woord nog niet gesproken. Ook zal is die vergadering duidelijk moeten worden welk soort acties er in december gevoerd zullen gaan worden. Mensen met ideeën hierover zijn van harte welkom. Daarnaast lijkt het me een heel goede zaak als radicaal-links zich ook met deze groep zou bemoeien. Menskracht en een wat breder spectrum van meningen bij de toekomstige discussies zijn nooit weg!

Inmiddels is het belang van een autovrije binnenstad ook doorgedrongen tot de Leidse gemeenteraad. De gemeente wil dat het gebied tussen de Hooigracht, Langegracht, Turfmarkt en Witte singel autoluw wordt. Verder gaat ze een onderzoek doen naar een distributie-overslagplaats waar de goederen vanuit de vrachtwagens overgeladen worden in kleinere bestelbusjes om vervolgens afgeleverd te worden in het centrum. Ook zouden er parkeercentra aan de rand van het centrum moeten komen. Tot zover het laatste nieuws van het anti-autofront.

Terug