De Peueraar 16, december 1991

Auteur:

Er worden veel kraakpanden in Leiden door Engelsen bewoond. Ze komen naar Nederland en werken vaak in de bollen in Noordwijkerhout, Sassenheim en Lisse enzovoorts. Wij vroegen ons af: waar komen ze vandaan, waarom gaan ze weg uit Engeland en hoe vinden ze het hier? Waarom accepteren ze saai werk, bijna zonder sociale zekerheid en in de bollen? We hebben drie van hen geïnterviewd in verschillende panden. Natuurlijk geeft dat geen totaalbeeld, je kunt immers nooit groepen mensen simpelweg generaliseren, op een hoop gooien.

Het is de situatie in Engeland die de meeste van hen deze kant opgedreven heeft. Het was daar niet meer uit te houden, zo vertelden ze ons. Sinds de invoering van de Poll Tax, de omstreden belastingwet, is het heel moeilijk om financieel rond te komen in Engeland. Er is weinig werk en velen zijn dan ook werkloos. Het werk dat er is wordt slecht betaald, soms maar de helft van wat je krijgt voor hetzelfde werk hier. Het levensonderhoud is er wel even duur als hier in Nederland. Van een uitkering van ongeveer 100 gulden moet je nu dus ook nog eens Poll Tax betalen. Het gaat dus om 100 gulden per week voor eten, drinken en kleding enzovoorts; de huur betaalt de sociale dienst voor je. De Poll Tax is een belasting die berekend wordt per hoofd van de Engelse bevolking. De hoogte wordt per district bepaald. Het maakt niet uit hoeveel je verdient, hoe groot je huis is, of hoeveel kinderen je hebt. Voor de rijken is het een schijntje, voor de armen een enorm bedrag.

Verzet

Er is ontzettend veel protest tegen geweest. Dat heeft niet mogen baten. Officieel zou de Poll Tax afgeschaft zijn, in werkelijkheid is die echter toch doorgezet, zij het onder een andere naam, en op zo'n manier dat nu meer het accepteren. Verzet is nu volgens de mensen die we gesproken hebben niet meer mogelijk. Bovendien wordt je als je je toch nog probeert te verzetten direct voor communist uitgemaakt als je geluk hebt en helemaal gecriminaliseerd als je pech hebt. Betaal je je Poll Tax niet dan verlies je je stemrecht, je recht op sociale zekerheid. Het komt ook veel voor dat inboedels verkocht worden van mensen die niet betalen, was hun ervaring.

Wegwezen

Velen zijn de situatie in Engeland zat. Ze hebben geen zin om werkloos rond te hangen. Ze komen naar Nederland om hier in de bollen te werken. Er is hier veel te verdienen. Er zijn Nederlandse bedrijven die in Engeland adverteren voor werknemers. Andere mensen horen het via via. Sommigen komen ook wel hierheen om veel te verdienen en dan verder te reizen naar India, Nepal en andere Aziatische landen. Diegenen die wij gesproken hebben waren niet van plan om weer terug te gaan maar Engeland. Hooguit af en toe op vakantie.

In de bollen

Het is heel moeilijk om te zeggen hoe de arbeidsomstandigheden in de bollen zijn. Er zijn veel bedrijven en elk daarvan heeft zo haar eigen methoden. Er wordt vaak betaald via het zogenaamde stukloon. Er wordt dan een aantal dozen bollen per dag afgesproken. Weet je er meer te doen dan krijg je een bonus. Als je dat voor elkaar krijgt is er veel te verdienen. Je werkt dan wel van 8 uur 's ochtends tot 10 uur 's avonds. Zonder de bonus zit je ongeveer rond het minimumloon.

Soms wordt er gewerkt volgens een contract. Als je zegt dat je student bent val je onder de afdeling vakantiewerk. Je kunt dat makkelijk zeggen, het wordt niet gecontroleerd. Je bent immers toerist. Voor de werkgever is dit een voordeel omdat deze geen belasting hoeft te betalen voor de werknemer die student is. De werknemer krijgt ook meer betaald. Het werk is overigens vrijwel allemaal wit. Zwart werk is heel moeilijk te krijgen omdat volgens onze gesprekspartners de werkgevers in de bollen moeilijk aan zwart geld kunnen komen.

Het bovengenoemde contract bepaalt slechts dat je voor een afgesproken tijd komt werken. Dit zijn dan meestal vaste periodes, wanneer er veel werk is. Het gaat dan om de. periodes februari/april en september/november. Tot eind januari is er dan nog voor export-bedrijven veel werk te doen. Het is niet zo da t je bij alle bedrijven over kunt werken, en er is sowieso niet altijd werk. Als het er wel is moet je vaak erg lang wachten omdat er heel veel mensen zijn die op dezelfde baantjes jagen. Er staan bij die bedrijven vaak letterlijk duizenden mensen te wachten, met name op de ochtenden in het begin van de zojuist genoemde periodes. Een zo groot aanbod is erg gunstig voor de bazen.

Voor de werknemers is het minder florissant. Je hebt geen enkele zekerheid als je ziek wordt, en er is geen ontslagregeling. Kom je een dag niet, dan is er de kans dat er een ander in jouw plaats is aangenomen. Bij enkele bedrijven is er wel sprake van enige sociale zekerheid. Zij werken met wat serieuzere contracten. Er worden dan wel erg veel eisen aan je gesteld en het is dan ook moeilijk vol te houden. Het voordeel van zo'n contract is dat je een verblijfsvergunning kan krijgen als je in een gemeente staat ingeschreven. Na een bepaalde tijd, en heel wat politiestempels die je als buitenlander moet halen kan je een uitkering aanvragen. De stempels van de politie die je dus nodig hebt zijn echter niet altijd even makkelijk te krijgen. Het hangt ervan af of de politie-ambtenaar die je treft zin heeft om ze je te geven. Enkelen krijgen ze heel eenvoudig, anderen moeten maanden wachten. Het komt voor dat je vanaf 6 uur 's ochtends op het politiebureau zit te wachten en dat je dan in de loop van de dag te horen krijgt dat er die dag niemand meer geholpen wordt. De volgende dag van hetzelfde laken een pak.

En over het woongenot...

Het overgrote deel van de werknemers in de "bolls" zijn Engelsen. Op het kantoor en op de afdelingen waar de bollen ingepakt worden werken over het algemeen Nederlanders. Het andere werk, met name het pellen dus, wordt gedaan door Engelsen, Ieren, Amerikanen en Australiërs. Er zijn niet veel mensen uit Noord-Afrika bijvoorbeeld.

In Hillegom en Sassenheim zijn grote campingplaatsen waar de meesten van hen wonen. In caravans, huisjes of tenten. We vroegen voor de grap naar de IRA-verzetsstrijders die volgens het Leidse baggerblad Nieuwsweek op die campings zouden overwinteren. Natuurlijk wisten ze daar niets van, hoewel ze wel dachten dat er wat sympathisanten verbleven. Maar ja, dat zijn wij Peueraars toch ook!

Er is voor de Engelsen in deze plaatsen geen kamer te krijgen. Ze hebben als groep een slechte naam opgebouwd doordat een aantal van hen de gehuurde kamers volledig uitwoonde en ook nog eens geen huur betaalden. Ze worden nu allemaal gediscrimineerd. Dat is ook het geval in kroegen. De meeste weren de Engelstaligen. Ook worden ze het slachtoffer van geweld op straat. Dit geweld vindt alleen in plaatsen als Lisse en Sassenheim plaats. In Leiden bijvoorbeeld gebeuren dit soort aanvallen niet. Dat is dan ook de reden dat een aantal van hen in Leiden is gaan wonen. Bovendien zijn hier een aantal kraakpanden.

We hebben geen politieke redenen gehoord van onze gesprekspartners. Het is vooral gemakkelijk en goedkoop. Waarom zou je 400 gulden huur betalen als 't niet hoeft? In Engeland is het verboden om te kraken. Je wordt daar veel meer gecriminaliseerd. Iets dergelijks geldt met betrekking tot drugs. Ze zijn hier eenvoudig te verkrijgen zonder je in een criminele wereld te begeven.

Leuk hier in Nederland...

Wat erg opviel was hoe positief men was over de Nederlandse en Leidse politie. Ze vonden de sterke arm hier vriendelijk en redelijk om mee te praten. Ook de overheid vonden ze positief. Hier doen ze tenminste wat voor de mensen. Ze kunnen hier tenminste leven op de manier zoals ze dat zelf willen. Je mag kraken en drugs zijn makkelijk te krijgen. De Nederlandse politiek vonden ze moeilijk te volgen (wie niet?) en ze zijn daar dan ook niet allemaal even geïnteresseerd in.

Het contact met de Leidse krakers ervaren ze over het algemeen als positief. Alleen op de Morsweg gebeuren af en toe rare dingen. In het straatoverleg daar willen enkele Nederlandse mensen heel duidelijk domineren. En er gaan geruchten de ronde over het gebruik van harddrugs door Britten. Dit interesseert hen echter niet veel. De relatie Engelsen-drugs klopt in zekere zin wel, zo vertelden ze ons, maar het wordt vaak sterk overdreven.

Kanttekeningen

We hebben de gesprekken als positief ervaren. De mensen die wij gesproken hebben waren erg aardig en open. We waren vooral ook in hun verhaal geïnteresseerd vanwege hun economische situatie. Het werk dat ze doen, en vooral de omstandigheden zijn voorbeelden van de nieuwe economische realiteit in Nederland. Geen vast werk, geen zekerheid bij ziekte, langere werktijden, sociale isolatie, lage lonen (relatief dan) en ongeorganiseerdheid.

Wat wij merkten was dat ze het allemaal wel best vonden, of althans beter dan thuis. Er was geen sprake van enige strijdbaarheid, enige wil tot verbeteren van de situatie thuis, en ook niet van de omstandigheden hier. Het probleem zit hem er volgens ons in dat er niet verder wordt gekeken dan hier en nu en voor al: ik. De door hen geschetste situatie van snel veel geld verdienen onder moeilijke omstandigheden is niet erg gunstig voor mindere broeders en zusters, mensen die ziek zijn of te oud worden voor het zware werk. Nu lijkt het allemaal wellicht erg leuk, maar we zijn benieuwd hoe het leven hen verder vergaat als ze minder jong en sterk zullen zijn.

Ja, wat we eigenlijk het meeste misten was iets van solidariteit of strijdbaarheid. Iets wat te verklaren zou kunnen zijn vanuit hun verleden, een verleden om moedeloos van te worden, maar tegelijk iets waar we geen begrip voor hebben.

Terug