De Peueraar 16, december 1991

Auteur: Eric Krebbers


(boekrecensie)

De dans van de witte clowns

"De witte clown is elegant, arrogant en autoritair. Hij is de betweter die de regels van het spel bepaalt, terwijl hij zelf buiten schot blijft. Hij manipuleert, hij blaast zijn eigen ego op met zogenaamde progressieve ideeën en laat de sukkelaars, die afgemept worden, creperen. De witte clown durft de waarheid niet onder ogen te zien. Hij conformeert zich."

Zo omschrijft Karel Ringoet de witte clown in een interview in de Haagse Courant van 21 september. Nu ik zijn boek gelezen heb lijkt het er sterk op dat hij hiermee tevens zichzelf beschrijft. Zonder het te beseffen, denk ik. Waar gaat zijn boek eigenlijk over? Het ruim 200 pagina's tellende werk wil een traditie van kritiek op de psychiatrie voortzetten. Met name in de jaren 60 en 70 is er nogal wat kritiek op de inrichtingen geleverd. Men was van mening dat niet zozeer de daar behandelde mensen geholpen werden als wel de bestaande politieke orde. Een orde waarmee de patiënten niet om konden gaan. In de jaren die op deze kritische periode volgden ebde de kritiek langzaam weg. Ringoet wil met behulp van dit boek voor een heropleving zorgen. Op zich een mooi streven.

De psychiater Ringoet (tevens arts zonder grenzen, diepzeeduiker, ex-profvoetballer, ex-paracommando, docent filosofie, auteur en neuroloog) heeft hiertoe een nieuwe theorie ontwikkeld over witte clowns en Augusten. Beide varianten van de circusclown acht hij representatief voor bepaalde groepen mensen in de samenleving. Het karakter van de witte clown heb ik boven al beschreven. Een August is een dommertje dat zich laat manipuleren. Witte clowns zijn onderwijzer, politicus of psychiater; Augusten leerlingen, kiezers en patiënten. Nu zou je verwachten dat Karel Ringoet met deze theorie zijn eigen positie als psychiater ter discussie moet stellen. Maar niks hoor, hij is een goede psychiater. Toch doet hij in mijn ogen hetzelfde als de door hem beschimpte collega's: patiënten behandelen, voordoen als of je meer weet, alles weet, een vaderrol spelen, enzovoorts.

Ringoet komt in zijn eigen boek juist over als een typische witte clown, zoals alle psychiaters. Hij hanteert een onwaarschijnlijk vaag en moeilijk vaktaaltje. Helaas zijn Augusten als ik niet in staat tot het begrijpen van zinnen als deze: "De psychische energie, die vooralsnog niet kan worden gemeten, wordt uiteraard ook bepaald door de relativiteitswetten van Einstein die berusten op de basisformule E=MC . De massa van deze energie is uitermate klein, wat automatisch betekent dat de snelheid imaginair groot en dus onmeetbaar is. Psychische energie is zogenaamde imaginaire energie, waarbij "imaginair" niet gebruikt wordt in de literaire betekenis van het woord maar in de algebtaische, waarbij het imaginair getal i de vierkantswortel van -1 is."

De August/lezer zal voor psychiater moeten leren om dit soort betogen te kunnen volgen. Iets wat Ringoet overigens prima zou vinden want ergens in zijn boek merkt hij op dat er haast niet genoeg psychiaters kunnen zijn om alle schade die Augusten in deze wereld oplopen te repareren. Maar zelf noemt hij psychiaters steeds witte clowns. Meer witte clowns/psychiaters om de rotzooi van witte clowns op te ruimen? Wie kan het nog volgen?

Om zijn theorieën te staven haalt Ringoet een behoorlijk aantal extreem-conservatieve collega's en andere rechtse wetenschappers aan: zoals Desmond Morris, Maarten 't Hart, Piet Vroon en Konrad Lorenz. Stuk voor stuk mensen (mannen) die er van uitgaan dat de maatschappij vorm 'krijgt op basis van menselijke driften. Ringoet schrijft dan ook over een hiërarchiedrift en een territoriumdrift. Het wordt echter niet duidelijk of hij nu juist vindt dat de maatschappij die driften teveel de loop laat of dat ze teveel beheerst en onderdrukt worden. Ik kon het niet op maken uit dit boek. Het is een opeenhoping van onsamenhangende ideeën, gespekt met allerlei irrelevante anekdotes en onderbouwd met absurde vooronderstellingen.

Een paar korte voorbeeldjes. Wijzend op bijeen gepropte ratten, die elkaar bijten, beweert hij dat menselijke misdaden veroorzaakt worden door overbevolking. Als dit juist was zouden popfestivals en spitsuurbussen slagvelden zijn. En trouwens wat is misdaad?

Ook schrijft hij dat de VS de Vietnam-oorlog verloren hebben door de zelfingenomenheid van de Amerikaanse vrouwen die kinderlijke mannen hebben afgeleverd. Afgezien van het feit dat je politieke feiten niet individueel-psychisch kunt verklaren, maakt hij een fout die psychiaters wel vaker maken: "motherblaming", het de moeder de schuld geven.

Tot slot nog deze typische misser: zonder commentaar haalt hij Morris aan die ooit geschreven heeft dat "de mens er trots op is dat hij de grootste hersenen heeft van alle primaten, maar dat hij tevens geneigd is te verdoezelen dat hij ook de grootste penis heeft." Vuile witte clown! Jammer dat er misschien mensen zijn die eens iets kritisch over de psychiatrie en psychiaters willen lezen en dan dit boek in handen krijgen.

De dans van de witte clowns, Karel Ringoet. Uitgeverij: Hadewijch, ƒ 35,00.

Terug