De Peueraar 16, december 1991

Auteur: Eric Krebbers

Sinds 3 oktober loopt er in het universiteitsblad Mare een discussie over de Playboy. De Mare plaatste toen een kort berichtje over het poseren in de Playboy door studentes. Nijmeegse studentes ontvingen 500 tot 1000 gulden voor een reportage in het blad. Mare citeert Playboy-hoofdredacteur Heemskerk die de concurrentie wil aanwakkeren tussen universiteitssteden: "Dat de jongens in Leiden kunnen zeggen: dat kunnen wij beter. Onze meisjes zijn veel mooier dan die in Nijmegen". Alle universiteiten zullen wat hem betreft aan bod komen. De redactie van Mare boorde met dit korte artikeltje een tot op heden nog niet opgedroogde bron van reacties aan. Waar gaat het om? Welke vragen blijven in de reacties buiten beschouwing? Opvallend is in ieder geval dat de discussie parallel lijkt te lopen met de landelijke discussie over ongewenste intimiteiten op het werk, die in een aantal kranten gevoerd wordt naar aanleiding van een politiek toneelstuk van twee profs in de VS. Na een stukje geschiedenis volgt een verslag van de Mare-discussie. We sluiten af met wat kanttekeningen bij de discussie.

In de jaren 6O werd er veel gediscussieerd over de vraag of het vrijgeven van pornografie het aantal verkrachtingen zou doen stijgen dan wel dalen. Ondanks (dankzij?) veel wetenschappelijk onderzoek is er nooit een duidelijk antwoord op deze vraag gekomen.

Terugkijkend op de jaren 60 blijkt het wel een heel erg smalle discussie. Iedereen is immers opgevoed met het idee dat mannen beter zijn dan vrouwen en is het daardoor niet veel logischer te veronderstellen dat zowel pornografie als verkrachting, als ook vrouwenhandel, hoerenlopen, seksuele kindermishandeling en ongewenste intimiteiten allemaal voortkomen uit die aangeleerde ideeën? Al deze uitingen van het "mannen-zijn-beter"-idee versterken het idee, bewijzen het en rechtvaardigen elkaar. De vraag of het een het ander veroorzaakt leidt erg af van waar het echt om gaat: hoe bevrijden mannen en vrouwen zich van dit superioriteitsidee en het eruit voortvloeiende geweld tegen vrouwen? Nu, 25 jaar later lijkt porno geaccepteerd, hoewel ik zeker weet dat veel vrouwen en ook een behoorlijk aantal mannen (?) zich niet op hun gemak voelen als in hun aanwezigheid porno wordt vertoond. Discussies spitsen zich nu toe op andere vragen.

De Mare-discussie werd geopend door Suzanne Bierhoff,, die meent dat "de afmetingen van de rondingen van de vrouwelijke medestudent in de toekomst de student naar de universiteit moet lokken." Ze gaat er echter van uit dat de Leidse studentes deze "laag-bij-de-grondse manier van geld verdienen" van de hand zullen wijzen", want een studente is geen "mooi-en-ook-nog-bijdehand lustobject, maar een volwaardige, hardwerkende jonge vrouw".

De week daarop schrijft Odette Vos dat Bierhoff "veel mensen verdriet doet" met haar brief. Playboy maakt volgens Odette kunstfoto's met een erotisch tintje, net zoals de "oude meesters" als Rubens dat ook al deden in hu schilderijen. Daarnaast meent ze dat "veel vrouwen hun schoonheid niet vanwege het geld op de gevoelige plaat laten vastleggen, maar puur vanwege de I'art pour l'art".

In datzelfde nummer gooit Gerda Geitenbeek Mare voor de voeten dat het blad kennelijk van mening is dat vrouwen op de universiteit als lustobject dienen, hetgeen volgens haar ook al blijkt uit een advertentie voor een Escort-bureau die het blad "doodleuk plaatst". Het blad antwoordt dat het plaatsen van een artikel of advertentie alleen betekent dat het niet stuitend genoeg is om te weigeren, en niet dat ze het met de inhoud ervan eens zijn.

Een week later meent Geertje Zeijlmaker dat "studentes zelf wel beslissen" over poseren en geen boodschap hebben aan "moralistisch gezemel". Ze ziet geen morele bezwaren als vrouwen vele mannen een plezier doen door zich naakt in Playboy te presenteren. Niet genieten van Playboy is volgens haar gefrustreerd, "vrouwen zijn toch gewoon mooi om te zien?" Ze vindt dat ieders keuze om te poseren of niet en om het blad te kopen of niet te kopen gerespecteerd dient te worden.

Op 14 november al weer stelt Micheline Odde dat Playboy banaal en smaakloos is, en dat het met kunst niets te maken heeft. In een wat uitgebreidere reactie beweert Liesbeth Spreeuwenberg dat sinds de jaren 60 vrouwen zelf hun seksualiteit bepalen en dat de voortrekkersrol die de studenten toen hadden is omgeslagen in haar tegendeel, getuige de eerdere reacties. Ze vindt de studentes die zich tegen Playboy afzetten "een nieuwe groep fatsoensrakkers". Ze vindt het overigens niet slim om te poseren, schrijft ze, je toekomstige baas leest de Playboy immers ook. Maar verwerpelijk is het niet. Vervolgens beschuldigt ze de tegenstanders van Playboy ervan aan de vrijheid van handelen voorbij te gaan. Iedereen kan en mag volgens haar zelf bepalen wat ze doet. De discussie gaat nog door.

Opvallend altijd weer hoe eenvormig de gedachten zijn die in openbare discussies geuit worden. Alle schrijfsters hangen geheel vrijwillig en zelfstandig grotendeels dezelfde vooronderstellingen aan. (Of worden brieven met andere uitgangspunten niet geplaatst?) Welke zijn dat volgens mij onder andere?

Ten eerste dat er nu geen sprake meer is van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. We zijn gelijk. Iedereen is nu helemaal vrij om te kiezen wat hij of zij wil. Vrouwen staan op geen enkele wijze meer onder druk om zich op een bepaalde manier te gedragen. Ze kiezen er, ongehinderd door maatschappij en opvoeding, zelf voor te poseren. Mannen kiezen er zelf voor Playboy te lezen, zonder dat hun opvoeding er ook maar iets mee te maken heeft. Merkwaardig alleen dat mannen en vrouwen in al hun vrijheid dan toch weer voor die typische mannelijke en vrouwelijke gedragingen kiezen.

Daarnaast nemen de schrijfsters aan dat het steeds opnieuw afbeelden van vrouwen op een zelfde manier, namelijk als ding waar mannen plezier aan kunnen beleven, geen enkele invloed heeft op hoe mannen en vrouwen in onze samenleving denken en doen. Iedereen is heel goed in staat zich te realiseren dat echte vrouwen anders zijn dan de afbeeldingen. Dat vrouwen ook een eigen persoon zijn, dat ieder mens zijn of haar eigen seksualiteit heeft en verder kan ontwikkelen. Kortom, het steeds opnieuw zien van geïdealiseerde en standaardiseerde vrouwen staat gelukkig geheel los van eventuele incidentele machtsongelijkheden tussen mannen en vrouwen.

Ook neemt iedereen aan dat er niets kwaads schuilt in de commerciële aanpak van bladen als Playboy. Dat de Playboy-vrouwen gebruikt worden door de Playboy-bonzen om heel veel geld te verdienen, daar is niets mis mee. (0kee, ik moet toegeven dat dat het geval is bij iedereen die op de een of andere manier in loondienst is). En ja, ook van de lezers van het blad wordt geld afgetroggeld natuurlijk.

Tenslotte lijkt een achterliggende gedachte die vrijwel iedereen lijkt te delen dat verzet tegen Playboy preuts is. Afkeer van porno is gelijk aan afkeer van seks. Het is niet modern en tolerant, enzovoorts, om wat "gewoon lekker" is af te keuren. Waarbij dan en passant verondersteld wordt dat Playboy afkeuren gelijk staat aan het willen verbieden dat mensen poseren en dat het blad verkocht wordt. Wat onze vrijheid zou beperken.

Echter, "hinderlijk en kinderachtig zijn de verwijten dat een verbod ondemocratisch zou zijn of rechts in de kaart speelt. Het recht op lijf en leden, op persoonlijke integriteit en respect voor iemands individualiteit prevaleert boven een vrije meningsuiting; vrij van seksisme derhalve boven de vrijheid seksist te zijn. Werkelijk 'vrij' is pornografie overigens niet; ik hang de stelling aan dat die eerder voorkomt dat mensen in vrijheid hun eigen ideeën ontwikkelen over wat ze met seksualiteit aan willen en wat ze met wie willen doen", aldus Karin Spaink in de bundel "Pornografie: bekijk het maar". En hiermee sluit ik dit artikel af, in Mare gaan al die vrije mensen nog wel even door met de discussie denk ik.

Terug