De Peueraar 18, februari 1992

Auteur: Eric Krebbers

Metropolis

In het jaar 2000 staat Freder op tegen de onderdrukking en ontmenselijking van de arbeiders. Zijn vader is de baas in Metropolis, en maakt dus deel uit van de luie elite. De arbeiders werken hard en langdurig. Zij leven onder de grond; onder de zalen waar de machines staan. Opstanden zijn tot nu toe voorkomen door Maria, die haar collega's vraagt te wachten tot de "mediator" komt. Hij zal de stad verenigen. Die messias blijkt Freder te zijn. Zijn vader, de grote baas, laat een robot-Maria maken die de arbeiders moet ophitsen. Hij kan ze dan met geweld onderdrukken. Dat plannetje lukt ietsje te goed en de massa arbeiders vernielt de machines. Per ongeluk laten ze hun eigen onderkomens onder water lopen. Na deze ramp wordt de namaak-Maria door de massa verbrand. Freder en de echte Maria blijken inmiddels de kinderen van de arbeiders van de verdrinkingsdood te hebben gered. In het eindgevecht dat volgt wint Freder van de handlanger van zijn vader. De grote baas lijkt zijn fout te hebben ingezien en schudt de hand van een afgevaardigde van de arbeiders. In deze eind-scene zie je merkwaardig genoeg, vooral qua opstelling van de partijen, dat de ordening van de maatschappij hetzelfde zal blijven en de baas de baas. Die komt zo in gesprek met de massa en weet met mooie praatjes zijn macht te behouden.

Fritz Langs film Metropolis wordt erg gewaardeerd om zijn mooie beelden. Elke scene is met onwaarschijnlijke precisie vormgegeven, als door een fotograaf of een schilder. Toen de film in 1927 in première ging was het de duurste film die ooit in Europa gemaakt was. De filmmaatschappij die hem financierde ging er door failliet. De film was mede zo duur door de salarissen van de 36.000 mannen, vrouwen en kinderen die er in speelden. Oorspronkelijk was het een nogal lange film. De enige versie die bewaard is gebleven, de Amerikaanse, is echter met de helft ingekort. Doordat er door de Amerikanen behoorlijk met de botte bijl is tekeer gegaan, zijn de opbouw van het verhaal en de karakters onbegrijpelijk geworden. Althans voor een groot deel. De film is echter nog steeds de moeite waard al was het maar om de plaatjes.

Hitler en zijn minister van propaganda vonden de film ook heel mooi. Die minister, Goebbels, vroeg Fritz Lang later namens Hitler Nazi-films te gaan maken. (Wat Lang niet heeft gedaan.) Het thema sprak de Führer blijkbaar erg aan: de elite en de arbeiders sluiten vrede met elkaar en allemaal blijven ze netjes op hun plaats. In de film worden ze bijeen gebracht door de letterlijk achter zijn gevoel aan rennende "mediator" Freder. Hij verpersoonlijkt het gevoel dat bovenklasse en onderklasse samen een volk vormen. Dat sluit perfect aan bij de fascistische ideologie. Goebbels vond het belangrijk om het volk zo te beïnvloeden middels propaganda dat ze zich een voelden met hun elite, met de Führer.

Economisch gezien is deze maatschappij-ordening, de klassevrede, erg voordelig. Voor de elite natuurlijk. De onderdrukking vindt niet langer plaats door grof geweld maar door beheersing van het hart met mooie woorden. Hoe meer de elite de mensen beheerst hoe harder ze hen kan laten werken. Overigens, alle overeenkomsten met de situatie anno 1992 berusten niet op toeval. Metropolis, een film ter lering ende vermaak.

Terug