De Peueraar 18, februari 1992

Auteur: Eric Krebbers


(boekrecensie)

De milieuschuld in zwart/wit

De inhoud van dit fotoboek sluit mooi aan bij de milieudiscussie zoals die elders in dit blad gevoerd wordt. Het Chili Komitee Nederland heeft met dit boek een poging gedaan de enorme milieu-crisis waarin dit zogenaamde Derde Wereld-land zich bevind te schetsen. De mooie, sombere foto's gaan vergezeld van korte pakkende stukjes tekst, zowel in het Nederlands als in het Spaans. Om te beginnen een mooi voorbeeld dat de kijk van het bedrijfsleven op het milieu illustreert. Een kijk die voor Nederlanders gemakkelijker is te zien aan de hand van verre voorbeelden. De gemiddelde Nederlander is immers verziend. Voor problemen dicht bij huis sluit hij of zij haar ogen. Dat zou wel eens te bedreigend kunnen zijn, en hun eigen bestaan ter discussie kunnen stellen. Leuk "detail" bij dit soort verre voorbeelden is dat ze vaak van heel dichtbij veroorzaakt worden, namelijk vanuit de directiekamers van de multinationals.

"De Nederlandse multinational Shell werd enkele jaren geleden eigenaar van 53.000 hectare bosgebied in Chili. Shell produceert cellulose en houtsnippers voor de papierindustrie. Ook word het hout gebruikt als brandstof. Shell noemt haar bosbouwactiviteiten zelf "de groene poot" van het concern en wijst op de herbebossing die ze uitvoert. De herbebossing is echter een magere ruil. Waar eens het rijke ecosysteem van natuurlijk bos functioneerde, worden nu onafzienbare rijen eucalyptusbomen geplant. Eucalyptus groeit snel en levert daarom veel hout op. De monoculturen van eucalyptusbomen putten de grond snel uit."

Hoe komt Shell dan aan al dat land? "Shell kon eigenaar van dit grote stuk grondbezit worden omdat Chili door haar schulden wordt gedwongen zoveel mogelijk buitenlandse deviezen binnen te krijgen. In ruil voor schuldvermindering biedt de Chileense overheid aan buitenlandse bedrijven de mogelijkheid te investeren. Eigenlijk verkoopt Chili haar eigendommen in ruil voor oude schulden om de banken uit het Noorden tevreden te houden." In plaats van banken mag je natuurlijk ook kapitaalbezitters lezen, de elite van het Noorden.

Wat voor gevolgen dit alles heeft voor het milieu lees ik even verderop in het boek. Een derde citaat: "De landen van de Derde Wereld zijn allang geen onbedorven gebieden meer, onaangeraakt door de moderne beschaving. Integendeel, de steden zijn er wanstaltiger en vervuilder dan in Europa. De productie is eenzijdiger en geheel gericht op de export naar het rijke Westen. Bodemschatten worden eerder uitgeput, bossen gekapt en zeeën leeggevist. Buitenlandse ondernemingen kunnen rustig hun gang gaan, door geen sterke staat geremd."

Knappe, analyse van het Chili Komitee. Alleen dat laatste zinsdeel, "door geen sterke staat geremd", zou daar niet moeten staan: "door geen sterke tegenmacht geremd"? Als het Chili Komitee de voorgaande analyse echt tot zichzelf zou laten doordringen, en de mensen die er werken zichzelf echt rekenschap zouden geven van het functioneren van de wereldeconomie, zouden ze dan hun hoop vestigen op een sterke staat? Het zijn juist de staten die overal de voorwaarden creëren waaronder het bedrijfsleven het meeste kan verdienen. Dat is historisch gezien de functie van de moderne staat. Staten bouwen bruggen en wegen en havens opdat de concerns er gratis gebruik van kunnen maken. Staten onderdrukken overal volksbewegingen en vakbonden. Staat en bedrijfsleven zijn voor de blik van onderaf vaak twee handen op een buik.

Dat het Chili Komitee haar hoop vestigt op een sterke staat is niet verrassend. Ze zijn niet het enige landencomité dat verziend is. De door hen uitgenodigde schrijver van het voorwoord bevestigt deze visie nog eens. Jan Pronk, minister van ontwikkelingssamenwerking vult de eerste bladzijde met zijn bagger. Voor een kritiek op deze huichelaar kan je Peueraar 15 er nog eens op na slaan. Hij kwam kort geleden in Leiden oreren over dialogen met de Derde Wereld, maar durfde zelfs de discussie met het aanwezige publiek niet aan. Hij stortte een waterval van schijnbaar linkse ideeën over hen uit, als een soort sluier voor zijn overduidelijke imperialistische handelen, zijn medewerking aan afschuwelijke organisaties als het IMF en zijn lidmaatschap van een kabinet dat alleen de rijken vertegenwoordigt. De aanwezigheid van deze enge autoritaire man verpestte het boek behoorlijk voor mij .Toch maken de in woord en beeld gepresenteerde feiten veel goed. Misschien moet je de eerste pagina bij aankoop er gewoon uit scheuren. Al met al gezien de lopende milieu-discussie een leerzaam boek. Zijn er nog steeds mensen die in de goede bedoelingen van Shell geloven?

De milieuschuld in zwart/wit, Hector Lopez en Claudio Perez. Uitgeverij: Chili Komitee Nederland, ƒ 15,-.

Terug