De Peueraar 23/24, juli/augustus 1992

Auteur: Eric Krebbers

De huren zullen in vier jaar met minstens een derde omhoog gaan. Dat is het gevolg van het kabinetsbesluit van vorig jaar om de huren elk jaar tot 1995 met 5,5 procent te verhogen. Voor nieuwbouwwoningen en gerenoveerde huizen kan die verhoging oplopen tot maar liefst 120 procent in vijf jaar! Want naast die 5,5 procent worden er nog een aantal schandalige maatregelen voor huurders doorgevoerd. Hoe zit dat nu precies, en welke belangen worden hiermee gediend? Ook gaan we in Leiden op zoek naar verzet tegen de maatregelen. Tevergeefs, zoals zal blijken. Dit artikel is voor een behoorlijk deel een bewerking van een artikel dat eerder in het blad Promotor verscheen (nummer 37).

Een gigantisch deel van alle bezittingen en al het geld, het kapitaal, is in Nederland (en waar niet?) in handen van een relatief klein deel van de bevolking. Huizen, land, fabrieken enzovoorts, het is zowat allemaal van de rijken. Gewoon omdat ze de eigenaars zijn, of indirect via de banken die hun geld voor hen in van alles en nog wat investeren. Als de overgrote meerderheid van de bevolking iets van die bezittingen wil gebruiken, zullen ze de rijken daarvoor moeten betalen. Huur in het geval dat het bijvoorbeeld om het gebruik van een huis gaat, rente als het om het lenen van geld gaat. Opgeteld over jaren kunnen huren natuurlijk oplopen tot enorme bedragen die heel gemakkelijk de waarde van het verhuurde overstijgen. Als huurder heb je na al die jaren echter nog steeds niets. Het huis, het geleende geld, of wat je dan ook van de rijken geleend hebt, het blijft uiteindelijk hun eigendom.

Zo'n tien procent van de mensen in Nederland betaalt minder huur/rente dan ze binnen krijgen. Dat zijn de rijken. Die hoeven in feite niets meer te doen en worden slapend rijk over de ruggen van de rest van de mensheid, die meer rente/huur betaalt dan ontvangt. Het zijn de belangen van die rijken die deze regering van CDA en PvdA (en welke regering niet?) vertegenwoordigde toen ze vorig jaar besloot de huren van huizen waanzinnig te laten stijgen. Deze regering doet er alles aan het huren zo duur te maken dat iedereen die de mogelijkheid heeft om een huis te kopen dat ook doet. Op die manier krijgen de banken (en hun aandeelhouders en spaarders) een leuke omzetverhoging. Er worden immers veel hypotheken afgesloten, dat wil zeggen: veel mensen gaan enorme bedragen van de banken lenen om een huis te kopen. Bijkomend voordeeltje voor het bedrijfsleven is dat de huiskopers juist door die hypotheken met handen en voeten aan hun baas gebonden zijn. Ze hebben immers met de bank afgesproken die hypotheek terug te betalen, en als je je betaalde baan dreigt te verliezen zal je dat met alle middelen moeten zien te voorkomen: uitkeringstrekkers moeten immers eerst hun eigen huis opeten, zoals dat heet. De mensen die nu al leven van een uitkering, mensen zonder betaalde baan of bejaarden, en mensen met een minimum-inkomen rest niets anders dan die hoge huren maar te betalen. Een huis kopen zit er voor hen niet in. Kortom, of je koopt of huurt, betalen aan de rijken zal je! Een bevolking in de wurggreep, en een van de weinige mogelijkheden die ons nog lijken te resten is kraken (daarover elders in dit blad). Maar of dat voor grote delen van de bevolking een oplossing is? Gezamenlijk verzet van huurders, eventueel aangevuld met kopers (hoewel je vanuit die hoek in eerste instantie niet veel hoeft te verwachten), is ook een mogelijke oplossing. Nadat we de concrete maatregelen van de regering uitgebreid bekeken hebben, kort iets over verzet in Leiden.

De maatregelen

In 1989 kwam staatssecretaris Heerma met een uitgebreid rapport waarin de huisvestingspolitiek voor de jaren negentig werd vastgelegd. Omdat dit rapport nog steeds als leidraad dient voor de regeringspolitiek staan we er nog even bij stil. Op de eerste plaats wordt er in het plan voorgesteld minder huizen te gaan bouwen dan de laatste jaren is gebeurd. In 1988 waren dat er nog 94.500. Hiervan was 80 procent gesubsidieerd. Dat wil zeggen huurwoningen of premiekoopwoningen. In 1999 zullen er nog maar 80.000 huizen worden gebouwd. Daarvan zal nog maar 50 procent gesubsidieerd zijn. Vooral het aandeel van de woningwetwoningen (huurwoningen en woningbouwverenigingen) zal fors naar beneden gaan. Hoeveel zegt het rapport nog niet precies. Dat er minder huizen gebouwd gaan worden is niet gebaseerd op het feit dat er minder huizen nodig zijn. Want dat is niet zo. In 1989 waren er 1,7 miljoen mensen op zoek naar een woning1 en dat aantal is sindsdien nog gestegen. Het gaat dan vooral om mensen met een laag tot zeer laag inkomen (netto minder dan 1.500). Er zouden dus juist meer huizen gebouwd moeten worden dan nu en dan vooral meer goedkopere huizen.

Huren omhoog

Verder wil de Nota Heerma op alle fronten de huren de hoogte in laten schieten. Op de eerste plaats zullen de aanvangshuren van nieuwbouwwoningen stevig omhoog gaan. Daarnaast zal de jaarlijkse huurverhoging in juli voor bijna alle huurders omhoog gaan. Zo is het de bedoeling dat de jaarlijkse huurverhoging hoger wordt dan de inflatie en de stijging van de bouwkosten in dat jaar. Huurverhogingen van 4 procent zijn dan in de jaren 90 heel waarschijnlijk. En dan praten we nog niet eens over de huurharmonisatie. Nu is het al zo dat meer dan de helft van alle huurhuizen naast de gewone huurverhoging ook nog eens harmonisatie moet betalen. Deze in de jaren 70 door de PvdA ingevoerde maatregel is er zogenaamd voor bedoeld om een onrechtvaardigheid weg te werken. Men redeneerde toen dat het niet eerlijk was dat een nieuwbouwwoning die even groot en even goed was als een oudere woning, toch duurder was. Om dit 'recht' te trekken werden niet de nieuwbouwhuren verlaagd maar moesten oudere huizen in principe net zo duur worden als nieuwe. Dit kan op verschillende manieren. Als een huurhuis aan een nieuwe huurder verhuurd wordt, kan de verhuurder op dat moment de huur in een klap optrekken naar het niveau van een vergelijkbare nieuwbouwwoning. Dat heet "harmonisatie ineens". De gewone harmonisatie gaat langzamer. Boven op de jaarlijkse huurverhoging komt een extra verhoging (meestal 3 of 4 procent). Hierdoor wordt binnen een jaar of tien een oude woning net zo duur als een vergelijkbare nieuwe. De Heerma nota wil de huurharmonisatie aan gaan scherpen. Nu is het zo dat de jaarlijkse harmonisatieverhogingen ophouden als de zogenaamde minimaal redelijke huurprijs bereikt is. (Die wordt bepaald naar het aantal punten want een huis heeft). Voortaan stopt de harmonisatie bij de maximaal redelijke huur. En die ligt meestal een paar honderd gulden hoger. In de praktijk betekent dit nog eens zo'n 10 tot 15 jaar langer die extra huurverhoging betalen.

Beloning voor verkrotting

Als oude huizen gerenoveerd worden betekent dat dat dan de huur omhoog gaat. Meestal met zo'n 150 tot 200 gulden per maand. Vaak is er dan centrale verwarming enzovoorts aangelegd. Volgens het Heerma rapport moet de huur na de renovatie een stuk hoger uitkomen dan nu het geval is. Verder zal het aantal huizen dat gerenoveerd wordt fors afnemen. Dat terwijl in de grote steden nog tienduizenden huurders zitten te wachten op renovatie van hun huis. Met het huidige tempo van renovatie kan men de verkrotting al niet bijhouden. Helemaal grof is het voorstel om voortaan ook de huur te gaan verhogen als er groot onderhoud gepleegd wordt. Woningbouwverenigingen en ook particuliere verhuurders moeten hun huizen regelmatig onderhouden. In de praktijk komt daar weinig van terecht. Dit heeft tot gevolg dat men klein onderhoud, zoals schilderwerk, vaak jaren niet uitvoert om dan na 10 of 15 jaar een heleboel dingen tegelijk aan te pakken. Schilderwerk, nieuwe dakpannen, goten, verrot houtwerk enzovoorts. Zo'n groot onderhoud-beurt moet de verhuurder uit eigen zak betalen en daarvoor mag ook geen huurverhoging gevraagd worden. Het is namelijk iets wat de verhuurder wettelijk verplicht is te doen en waarvoor hij of zij ook een gedeelte van de verhuur-inkomsten opzij moet leggen. Met de komst van de Heerma Nota wordt de zaak nu compleet op z'n kop gezet en wordt verrotting aangemoedigd. Het wordt nu bijzonder lonend om na 10 jaar groot onderhoud te plegen. De huurder moet na deze ingreep voortaan een huurverhoging betalen. Vroeger was dat alleen na een renovatiebeurt en het komt er dus op neer dat iedereen op zijn tijd een extra huurverhoging aan haar of zijn broek krijgt.

Verboden voor minima

Wie denkt dat al die forse huurverhogingen niets uitmaken omdat er immers toch huursubsidie is, zal bedrogen uitkomen. Want terwijl de huren gaan stijgen wordt het totale bedrag wat aan subsidie uitgegeven zal worden bevroren op 2 miljard gulden. Nieuwe huurders krijgen voortaan nog maar maximaal 250 gulden subsidie, iets waar nu al 20 procent van de huurders boven zit. In de praktijk betekent dit dat nieuwe wijken voor de minima compleet op slot gaan. Maar door de huurharmonisatie en de scherpe huurverhogingen na renovatie worden ook een heleboel oudere woningen voor mensen met een laag inkomen verboden gebied. Deze mensen moeten maar naar de goedkopere woningen, maar die zijn schaars en er is maar weinig verloop. Voor de meeste mensen is er dus geen ontkomen aan hogere woonlasten. Nu is een kwart van alle huurders al 20 procent van haar inkomen kwijt aan huur, over een aantal jaar zal het ruim de helft van de huurders zijn die 20 procent van haar inkomen aan huur betaald. Mooie plannen, niet waar? Maar daar bleef het niet bij. De plannen werden gehandhaafd bij de kabinetswisseling en stuk voor stuk uitgevoerd. Sommige voorstellen, zoals de huurverhoging na groot onderhoud, worden voorlopig wat naar achteren geschoven omdat hiervoor nogal wat wetten veranderd moeten worden. Maar andere ideeën worden wel uitgevoerd.

Nog meer maatregelen

En dan hebben we ook nog het zogenaamde BWS, het Besluit Woninggebonden Subsidies. Op 1 januari is deze maatregel van kracht geworden. Nieuwbouwhuizen krijgen meer dan 10 procent hogere aanvangsburen en gerenoveerde huizen die normaal al een hogere huur moesten gaan opbrengen kunnen nu soms tot 80 procent extra verhoogd worden! We kunnen nog wel even doorgaan. Zo wordt de herinrichtingsvergoeding die huurders kregen na een renovatie of gedwongen verhuizing zowat afgeschaft. Het rijk heeft die taak afgestoten naar de provincies en de steden die daar niet veel geld voor hebben. Voorts worden er experimenten uitgevoerd met variabele huren. De woningen met hoge huren die men moeilijk kwijt kan worden goedkoper, terwijl de goedkopere, makkelijker te slijten huizen duurder worden. Woningbouwverenigingen kunnen dat zelf intern gaan regelen.

De huursubsidie voor alleenstaanden gaat fors omlaag. Jongeren tot 23 jaar krijgen niet langer subsidie als ze meer dan 450 gulden huur betalen. De huurgewenningsbijdrage wordt afgeschaft. Het afronden van subsidiebedragen gebeurt voortaan in het nadeel van de huurders en subsidies beneden 25 gulden worden straks niet meer uitbetaald. Het kan allemaal niet op. Ik sluit deze lange reeks van schrikbarende cijfers af met een heel ingenieuze manier om de huren op te drijven. Dat gaat om het begrip "beschermd stadsgezicht". Sinds 1989 gelden voor huizen die onder deze noemer vallen andere regels. Voor deze huizen geldt het woonwaarderingsstelsel (je weet wel: het aantal punten dat je huis heeft bepaalt de hoogte van de huur die men je mag vragen) niet langer. De huren kunnen dus flink omhoog. Huizen in oude stadscentra kunnen tot 400 procent duurder worden! In Amsterdam geldt deze regeling nu al voor honderden woningen en binnenkort zelfs voor duizenden. Men is daar van plan de hele binnenstad tot beschermd stadsgezicht te verklaren. De huren zullen dan volledig vrij gelaten worden en de binnenstad zal nog slechts bewoonbaar zijn voor yuppen. Hoe dit nu precies in Leiden geregeld is, of gaat worden, weet ik niet.

Leiden

Wat gebeurt er in Leiden tegen deze landelijke plannen? Wordt er breed georganiseerd tegen de nieuwe verhoging op 1 juli? We belden de woonbond op. Dat is een landelijke vereniging van huurders en woningzoekenden. Van acties tegen de verhoging was bij hen niets bekend. Wel zouden we het bij de stichting Welzijn in Leiden nog eens kunnen navragen. Die zouden het zeker weten als er hier in de stad iets gebeurde. Zij brachten ons slechts op het spoor van wat ik zou noemen kleine achterhoedegevechten. Een groep bewoners in De Mors heeft bezwaar aangetekend tegen de verhoging van de servicekosten die de woningbouwvereniging wil doorvoeren. Ook zijn er bewonerscommissies her en der in de stad die met hun verhuurders, meestal woningbouwverenigingen, overhoop liggen over achterstallig onderhoud. Toen de SP, de Socialistische Partij, maar eens gebeld. Ook bij hen was niets bekend over georganiseerd verzet tegen de landelijke maatregelen. Cor Vergeer, het SP-gemeenteraadslid, legde uit dat bijvoorbeeld het weigeren van de huurverhoging de mensen op den duur wel erg veel zou kunnen gaan kosten. En dat kan je de minima niet aan doen. Wel is de partij actief bij de ondersteuning van die genoemde bewonerscommissies. Het is helaas wachten op een brede landelijke beweging op dit gebied. Kees Walle, die ons te woord stond bij Welzijn, was wat dat betreft niet erg optimistisch. Het aller enigste lichtpuntje was dit jaar dan dus de poster van de SP met de tekst "Huurverhoging is diefstal". Die was tenminste overal in de stad te zien. En toen was het 1 juli. Ook ik ga 25 gulden in de maand meer betalen en sta machteloos aan de zijlijn. Maar ik sta ook te popelen om daar verandering in te brengen. Wie doet er mee?

Terug