De Peueraar 26, oktober 1992
Auteur: Eric Krebbers
Stamt hij uit 1932 of 1935? Zien we de "Optocht Oost en West" die in 1932 in Leiden gehouden werd of de "Oosterse Optocht" uit 1935? Over het jaar mag dan onduidelijkheid bestaan, over de koloniale verhoudingen van toen laat hij geen ruimte voor twijfel. De "Oost" betekende (en betekent) voor ons zout, rijst, kopra, olie, specerijen, goud, zilver, rubber, peper, tabak, thee en ga zo nog maar even door. Schaamteloos eerlijk toont de foto ons de maakte feiten. Indonesiërs, toen nog Indiërs geheten, sjouwen voor ons goederen, geflankeerd door een veldwachter met sabel.
De 3 oktober als teken des tijds. Wat te denken van bijvoorbeeld de optocht van 1960 "Het domein van de vrouw" of van die van "Grote Bedrijfsparade" in 1950? De thema's en de invulling van de 3 oktober-optochten laten zich zien als een spiegel van de heersende cultuur, de cultuur die de heersenden willen dat er gezien wordt.
Het thema van de optocht is dit jaar "Europa in harmonie". De "Feestwijzer", zeg maar programma-boekje, van deze 3 oktoberviering zegt over dit thema het volgende: "De landen van Europa en hun bevolking keren als optochtelementen terug, omdat die grote verscheidenheid die ons omringt en waarvan wij zelf ook deel uitmaken een zo rijke inspiratiebron vormt. Vaak worden wij door het andere, het vreemde voor een spiegel geplaatst, waarbij wij oog krijgen voor onze eigen eigenaardigheden. Op dat moment zijn wij meestal rijp om bestaande vooroordelen of een negatief beeld te vergeten en de verwondering over zoveel verscheidenheid en verschillen tussen mensen toe te laten. En die verwondering kan leiden tot waardering van het andere, waardoor uiteindelijk verscheidenheid tot een bijzondere vorm van eenheid kan leiden: de eenheid tussen mensen die hun eigenheid behouden." (pagina 43-45)
Prachtige woorden, erg stimulerende ideeën. Kijk je echter verderop in het programmaboekje dan zie je dat die "waardering van het andere" beperkt blijft tot de stereotype en eenzijdige beelden die er bestaan van ons blanke Europa. De optocht zit vol met Vikingen, Ierse rode haren, Delfts blauw, oude en nieuwe adel en sagen en sprookjes. De indruk wordt gewekt dat er geen subculturen en gekleurde mensen in Europa voorkomen. Zal het de mensen die in de toekomst de foto's van deze optocht bekijken opvallen dat de migranten weggelaten zijn? Dat er gedaan wordt alsof zij geen deel uitmaken van onze samenleving? Zal het hen opvallen dat onze pluriforme samenleving als 1 blok wordt voorgesteld? Zal het hen opvallen dat er steeds verwezen wordt naar een Westers verleden van sprookjes en mythen, een verleden waarin we allemaal wit waren, en de cultuur nog overzichtelijk was. (Terwijl ik dit uittyp ligt de Volkskrant van vandaag naast me met de schreeuwende kop: "Duitsland wil 43 duizend zigeuners kwijt".) In de feestwijzer lezen we nog veel meer mooie woorden.
"Wij hebben ons beperkt tot het Europa van de Twaalf. De landen die besloten om, met vallen en opstaan, samen verder te gaan op het pad naar de toekomst. Dat dat niet altijd harmonieuze klanken oplevert, weten we. Dat elders in Europa de harmonie ontbreekt, nu daar verschillen tussen volken aanleiding vormen voor afscheiding en geweld, stemt niet tot vreugde. Daarom mag de titel van de optocht ook als een wens beschouwd worden. De wens, dat volken in staat zullen zijn om, met respect voor en behoud van, de eigen en andere identiteit, de toon voor eenheid te zetten." (pagina 45)
Het wordt ons allemaal prachtig voorgespiegeld. Helaas loopt "het pad naar de toekomst" regelrecht naar de grote kapitalistische markt. Een markt waarop voor de armen, migranten en vluchtelingen maar een marginaal plekje is gereserveerd. En het is dan ook niet verbazingwekkend dat het niet in eerste instantie "de volkeren" zijn die dat "pad naar de toekomst" in willen, maar veeleer de (bedrijfs)leiders, die willen kunnen concurreren met de VS en Japan, en daarvoor een grote Europese markt en lage lonen nodig hebben. Ach, waren de fantasieën van de organisatie maar waar. Waren we maar op het pad naar een internationalistisch Europa.