De Peueraar 27, november 1992
Auteur: Eric Krebbers
Politiek van kleine verhalen
De titel van dit boek staat half op de rug en half op de voorkant, alsof de kaft niet goed gemaakt is. Het ziet er niet uit en wekt ook geen nieuwsgierigheid. Je kijkt er gewoon overheen. Misschien denk je nu: wat lullig om zo een boekrecensie te beginnen, maar het oog wil ook wat. Maar goed, over de inhoud. Twee citaten om een indruk te krijgen wat de auteurs, de schrijversgroep Mascarpone, met dit boek duidelijk hebben willen maken. Een van de groep zelf, en een van Hans Achterhuis, die als gastschrijver de inleiding verzorgde.
"Het waarom is duidelijk. Een decennium van legale en illegale praktijken als kraken, vrouwengroepen, alternatieve media en muziek heeft onze ideeën over hoe de wereld in elkaar steekt veranderd. Veel van onze vroegere theorieën passen niet meer. Maar de diskussies over procenten, vol van verantwoordelijkheidsgevoel, zijn ook niet de onze. En de morele en wetenschappelijke modellen zijn ons te zuiver. Onder of buiten die muisgrijze paden vermoedden we nog iets anders. Inspiratie. Nieuwe ingangen, tot een politiek van kleine verhalen, een politiek van het leven zelf..." (uit het voorwoord van Mascarpone zelf).
"Vrijheid, daar draait elk artikel om. En dan niet zozeer de Vrijheid van het grote metafysische verhaal uit de Europese traditie, als wel de vrijheid die via kleine verhalen bij stukjes en beetjes veroverd kan worden. Misschien zou je het in het meervoud moeten zeggen. Maar of "vrijheden" nu precies aangeeft wat jullie (de schrijversgroep) willen, betwijfel ik. Technologie die je deels zelf vorm geeft en voor je eigen doeleinden gebruikt, de macht van de wetenschap of de norm van de gezondheidszorg waaraan je kunt ontsnappen, de heerschappij van de economie waarop je ruimten kunt veroveren, alles wijst in de richting van wat ik zou willen benoemen als vrijplaatsen, al of niet cultureel omschreven. "Vrijheden" klinkt zo abstract. In jullie verhalen tekenen zich echter heel concrete welbepaalde ruimtes af, waarbinnen de vrijheid materieel gestalte krijgt" (uit de inleiding van Hans Achterhuis).
In dit boek met een zestal "kleine verhalen", korte artikelen, wordt er ons een soort van einde der ideologieën voorgespiegeld, maar dan vanuit links. Er bestaan geen vaste normen en waarden meer, ook niet voor links. Iedereen kan nu samen met anderen zijn of haar eigen normenstelsel opbouwen, naar eigen keuze, en die dan vorm laten krijgen en uitleven in zelfbevochten of gecreërde vrije culturele ruimten. Alle dogma's moeten op de helling. Om dit idee, deze mogelijkheden, te onderbouwen verwijst een van de schrijvers, Marli Huijer, regelmatig naar de oude anarchisten en de postmoderne filosofen. In haar artikel probeert ze deze filosofie te illustreren aan de hand van een tweetal mannen die zonder condoom vrijen terwijl 1 van de 2 AIDS heeft. Die mannen waren te zien geweest op de VPRO-tv. Ze gaan met hun gedrag in tegen de medische en de 'gezond verstand'-normen, die zeggen dat je moet proberen zo lang mogelijk te leven. De mannen zeggen zoveel van elkaar te houden dat ze voor elkaar willen sterven. Ze bepalen hun eigen leven, tegen alle druk van buiten in.
In een ander artikel pleit Peter van der Pouw Kraan ervoor geen passieve houding aan te nemen ten opzichte van wat ons aan techniek wordt opgedrongen, maar om na te denken over wat je er zelf mee kunt doen. Uitproberen wat je er aan kunt veranderen en zo. Computers bijvoorbeeld. Techniek als speelgoed zien maakt mensen minder afhankelijk van commerciële ontwikkelingen, visies of mooie verkooppraatjes.
Enerzijds hoopvolle en inspirerende verhalen. Aan de andere kant komt het zo naar binnen gekeerd over. Je kan best je eigen ruimten en leven en technieken zo vrij mogelijk invullen, en dat is ook belangrijk, maar buiten tikt de klok door en blijft de wereld ook veranderen en niet altijd ten goede. De tijd van de grote ideologieën, of verhalen, mag dan voorbij zijn; het einde van de grote tegenstellingen is nog lang niet in zicht. De noord-zuid verhouding wordt alleen nog maar aangescherpt en ook hier in het westen zelf steeds meer vormgegeven. Het is voor mij de vraag hoe de ideeën die dit boek aandraagt kunnen helpen die tegenstellingen te overwinnen. Eerlijk gezegd komen de meeste verhalen een beetje op mij over alsof de schrijvers ervan zich verzoend hebben met die tegenstellingen op wereldniveau. Ze beperken zich ertoe zich te nestelen in de marges en kieren die ons systeem hen laat. Is er toch niet een wat strijdbaarder neo-anarchisme denkbaar?
Gebroken wit, de politiek van de kleine verhalen, schrijversgroep Mascarpone. Uitgeverij Ravijn, ƒ 29,50.