De Peueraar 28, december 1992
Auteur: Rymke
Politiek zonder gevoel: kan dat?!
Han de Vogelman lijkt te denken dat hij veganisme als radicaal-linkse stroming nu voor eens en voor altijd onderuitgehaald heeft. Los van de wat sikkeneurige toon die hij daarbij aanslaat staan er in zijn stuk best wel een paar dingen waar zinnig over te discussiëren valt. Het is altijd goed om heel precies te bedenken welke argumenten voor een bepaalde keuze nu de doorslag geven. Er is wat mij betreft bij veganisme 1 hoofdargument, andere argumenten zijn slechts 'mooi meegenomen'. Een zo'n mooi-meegenomen-argument is dat door het massaal boycotten van dierlijke producten ook een enorme hoeveelheid planten gespaard zouden worden, waardoor de wereldvoedselverdeling weer wat makkelijker richting "rechtvaardig" opgeschoven zou kunnen worden. Dit argument, zou je kunnen zeggen, is echter niet geheel hard: het slaat op een zeer uit de hand gelopen situatie en zou dus van tijdelijke aard kunnen zijn. Ook zou het met dat argument nog mogelijk zijn om in beperkte mate bijvoorbeeld muskusratten te eten en andere beesten die hier in het wild leven. (Tussen haakjes: het valt me vaak op dat mensen steeds de werkwoorden mogen en moeten gebruiken als het over veganisme gaat. Waarom toch? Het klinkt zo onzelfstandig.)
De scheiding tussen mens en natuur is een ander punt dat Han aanstipt en waarover vast nog erg veel te zeggen valt. Ik doe dat nu niet, ik ga liever in op iets anders, iets waardoor ik Hans verhaal uiteindelijk erg zwak vond. Han lijkt namelijk een scheiding aan te brengen tussen moraal en politiek. Maar wat zou politiek zonder moraal kunnen zijn? Politiek zonder moraal slaat nergens op. Bij moraal hoef je heus niet aan dominees en priesters te denken of aan Goed en Kwaad met hoofdletters. Uiteindelijk zijn alle politieke strevingen een kwestie van moraal, niet alleen veganisme maar ook anti-racisme, anti-seksisme, alle anti-onderdrukkingsideeën. Waarom ben jij tegen racisme en tegen seksisme? En waarom ben zelfs jij (Han) tegen bio-industrie? Gewoon, denk ik, omdat je je niet goed kunt voelen bij het (laten) pijnigen en onderdrukken van medewezens. Moraal, het geheel van de dingen waarvan mensen vinden dat ze juist wel of juist niet zouden moeten gebeuren, stoelt uiteindelijk op (meevoel)gevoel. Nou is het volgens mij zo dat veganisten ofwel meer meevoelen dan niet-veganisten, ofwel veganisten stoppen hun gevoel minder weg. Andere mogelijkheden zie ik niet. Nu is het natuurlijk logisch, onontkoombaar, dat je je meevoelgevoel ergens op laat houden. Ik voel meer mee met een koe dan met een grassprietje. Van een koe weet ik dat ze pijn kan leiden en bang kan zijn, bij een grassprietje vermoed ik dat de boel heel anders in elkaar zit. Gevoel is dus niet iets vaags en ongrijpbaars, maar kan door het denken beïnvloed worden.
Dat Han zich blijkbaar minder onprettig voelt bij het idee dat je door een ei te eten meewerkt aan dierenuitbuiting, dat kan verschillende oorzaken hebben. Mischien denkt hij dat andere (ja, andere, want mensen zijn biologisch gezien gewoon dieren!) dieren minder waard zijn dan mensen. Of hij denkt dat dieren niet echt iets kunnen ervaren. Hierover vertelt Han niets in zijn stuk, terwijl daar volgens mij de kern van de onenigheid ligt. Een gemiste kans. Tot slot dit. Het lijkt dat Han veganisten pas serieus zou nemen zodra ze zich met economische strijd zouden bezighouden. Hierop heb ik twee antwoorden. Het ene is: wie zegt dat veganisten zich niet met economische strijd bezighouden? Volgens mij zijn er heel veel verschillende veganisten, van politiek gezien zeer vaag, via dogmatisch marxistisch tot en met anarchistisch. Het andere antwoord is dat die zogenaamde economische strijd mooi wel begint op je eigen bord, in je eigen boodschappentas. Dat argument van eerst de economische strijd voeren doet me denken aan de reactie van veel linkse mannen (het is nu zo'n 10, 15 jaar geleden dat ze zulke dingen in linkse kringen hardop durfden zeggen...), namelijk dat feminisme pas serieus genomen hoefde te worden na de (sosialistische) revolutie. Natuurlijk verander je de wereld niet genoeg door zelf veganistisch te worden, net zoals je de wereld niet verandert door zelf anti-racistisch of feministisch te worden. Maar die stappen in je eigen leven, zolang je die over slaat ben je niet geloofwaardig.
Veganisme volgt dan mischien niet rechtstreeks uit anti-patriarchaal denken (indirect wel volgens mij, maar dat is een ander verhaal), het is wel een patriarchaal trekje om gevoelens (en daarmee 'moraal') als niet politiek interessant te bestempelen.