De Peueraar 28, december 1992

Auteur: Harry Westerink


(boekrecensie)

Drammende dromers

"Misschien zijn we nog net op tijd. Want wanneer alle meningen door vooroordelen vervangen zijn en er geen enkele persoonlijke gedachte meer te bekennen valt, dan heeft het natuurlijk geen zin meer om vragen te stellen. En wanneer de vervreemding en de vervlakking en de vereenzaming en de verwoesting en de verwording en alle andere vers die deze beste van alle werelden naar en over de rand van de afgrond drijven, nog even doorgaan, zal het zeker komen. Ik bedoel het moment dat niemand nog ergens antwoord op zal geven omdat alle antwoorden voor alle tijden zijn vastgelegd."

Dit citaat is afkomstig uit de "voorwoorden" van de brochure "Drammende dromers", een uitgave van het Landelijk Anarchistisch Samenwerkingsverband (LAS). "Drammende dromers" is een brochure die ingaat op het beeld dat anderen, niet-anarchisten, hebben van anarchisme en anarchisten. De samenstellers van de brochure willen vragen stellen. Zelf bedachte vragen waarop zelf bedachte antwoorden volgen.

Wat is het LAS? Het LAS streeft naar de totstandkoming van een samenleving gebaseerd op het beginsel van de anarchie: een maatschappij gebaseerd op vrijwillige samenwerking. Deze samenleving zal ieder mens in staat stellen zich te ontwikkelen tot de mens die zij of hij wil zijn aldus het LAS.

Het grootste deel van de brochure bestaat uit een enquete. Vijftig mensen uit de vrienden- en kennissenkring van een van de samenstellers kregen drie vragen voorgelegd:

Vijftig mensen uit alle leeftijdscategorieën en uit zeer verschillende maatschappelijke sectoren geven antwoord op die vragen, antwoorden die letterlijk zijn opgenomen in de brochure. Antwoorden die tesamen een bonte, veelkleurige, verwarrende indruk geven van de mening van mensen over een ruim 150 jaar oude mens- en maatschappijbeschouwing. De enquête is volgens mij het boeiendste onderdeel van de brochure. Frank en vrij, ondoordacht, onbekommerd en onbesuisd, in spreektaal met "eh" en "ah" en "hoojee" en "jeetje" en "pff" en "pow", langdradig en in telegramstijl komen er 50 verschillende mens- en wereldbeelden op je af. Soms vermoeiend, soms lleerzaam, soms bijzonder leuk.

Wat is een anarchist niet? Uit de inleiding: "Signalement: woeste haardos, bloeddoorlopen ogen. Draagt een hoed met brede rand, diep over het hoofd getrokken, en een wijde cape met daaronder bommen en andere wapens. Lichtschuw. Houdt zich bij voorkeur op in bouwvallige panden en duistere steegjes. Mompelt onsamenhangende woorden."

De brochure zet de meest voorkomende vooroordelen over anarchisten op een rijtje:

Deze vooroordelen worden, lijkt me, ook gebruikt tegen andere delen van (radicaal-)links. Ieder links-politiek actief mens zal daarover kunnen meepraten! Wat is een anarchist en het anarchisme dan wel? Tsja, uit de antwoorden van de geënquêteerden valt moeilijk een algemene lijn of visie te halen. Dat hoeft ook niet, natuurlijk. De enquête zegt eigenlijk meer over de ondervraagden dan over het anarchisme. Een beetje jammer is dat wel. Aan de andere kant was het juist de bedoeling om buitenstaanders aan het woord te laten. Misschien staat de treffendste omschrijving van het anarchisme wel in de inleiding van de brochure:

"Is vrijheid dus die grondgedachte van het anarchisme? Voor mijn part, ja. Maar het woord is door velen gebruikt, en dikwijls misbruikt. Ik schaar me liever niet in de rijen van lieden die "vrijheid!" roepen zoals ze een stukje kaas in de muizeval doen, hopend dat men onnadenkend zal toehappen. Het woord anarchie daarentegen is ook wel geducht misbruikt, maar zelden als lokmiddel. Daarom duid ik de grondgedachte van het anarchisme eenvoudig aan met het voor de hand liggende: anarchie. Anarchie, dat wil zeggen: geen heerschappij. Heerschappij is een hiërarchische verhouding tussen groepen of individuen. De ene persoon of groep heeft nacht over de andere. Anarchie is geen omkering van die verhouding. De ander (bijvoorbeeld de arbeider) macht geven over de een (bijvoorbeeld de directeur) verandert de verhouding zelf niet. Wanneer twee acteurs van rol wisselen, blijft het toneelstuk hetzelfde. Anarchie betekent dat niemand een ander overheerst en dat niemand zich laat overheersen. Het houdt in dat mensen samenwerken op voet van gelijkheid. Ze kunnen elkaar helpen en adviseren, maar niemand beveelt een ander iets te doen en niemand kan de verantwoordelijkheid voor zijn handelen op een ander afschuiven. Er zijn geen leiders, geen meelopers. Hooguit inspirerende mensen en geïnspireerde."

Een hoopvol citaat, zoals ook de uitgave van deze brochure een daad van optimisme is. Al met al een aardig initiatief van een groep die aan de weg timmert met anarchisme in de jaren 90.

Drammende dromers. Uitgeverij: Landelijk Anarchistisch Samenwerkingsverband (LAS), ƒ 3,-.

Terug