De Peueraar 30, februari 1993
Auteur: Harry Westerink
Enige tijd geleden is door de Stuurgroep Leidse Regio de nota "Structuurvisie Leidse Regio" uitgebracht. De Stuurgroep Leidse Regio is een samenwerkingsverband van diverse gemeenten in de Leidse regio (Alkemade, Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude), en bestaat uit de wethouders ruimtelijke ordening van die gemeenten, aangevuld met een secretaris en een ambtelijk waarnemer van de provincie Zuid-Holland. De 7 heren en 1 dame van de Stuurgroep kregen de opdracht om een nota voor te bereiden waarin mogelijke bouwlocaties in de Leidse regio worden beschreven. Dat is broodnodig, zegt men, want de Leidse regio groeit dicht, en het wordt steeds moeilijker om geschikte woon- en bedrijfslocaties te vinden. De nota schetst een beeld van voor de Stuurgroep wenselijke ontwikkelingen, waarbij het perspectief het jaar 2015 is.
Op 14 januari 1993 werd over de nota in het Stadsbouwhuis in Leiden een informatiebijeenkomst gehouden. Zo'n 20 mensen, waaronder een drietal activisten tegen city-vorming, hadden de moeite genomen om de bijeenkomst bij te wonen. Dit lage aantal mensen zou zich die avond gaan buigen over de toekomst van de Leidse regio. Wie de structuurvisie vooraf had doorgenomen, zoals uw ijverige verslaggever, die kon al vermoeden dat het geen gezellige en swingende bijeenkomst zou gaan worden. De nota staat bol van nietszeggende opgeblazen en moeilijkdoenerige begrippen. De leesbaarheid wordt voortdurend geweld aangedaan, en het lijkt wel alsof met opzet wordt vermeden om de nota toegankelijk te maken voor grotere groepen mensen. Terwijl in de nota de toekomst van Leiden en omstreken in grote lijnen tot 2015 dreigt te worden vastgelegd, en wel door een aantal witte rijken, moet je je als "gewone" burger door de modder van hoogdravendheid en onbegrijpelijkheid ploeteren die zo kenmerkend is voor het staatsapparaat.
Het was dan ook uiterst verfrissend om bij binnenkomst in de kantine van het Stadsbouwhuis een vrij grote tekening te zien hangen, gemaakt door een anti-city-vormingsactiviste. Ze was niet in staat om er bij te zijn, en had haar mening op een andere manier gestalte gegeven. De tekening was een soort cartoon met torenflats en kantoorgebouwen die in elkaar donderden, omdat de ondersteunende natuur de stad niet langer kon dragen. Onderaan stond de tekst: "Als u zo doorgaat, is straks iedereen milieurampnomade!" Een mooie binnenkomer voor de activisten!
De bezoekers werden getrakteerd op een heuse diapresentatie onder begeleiding van ene Halfwerk, secretaris van de Stuurgroep. Hij werd bijgestaan door de dolleman van de Leidse stadsvernieling, wethouder Van Rij. Halfwerk deed zijn naam geen eer aan, want de uitleg van de plannen van de Stuurgroep werd grondig aangepakt. Te grondig, naar mijn mening, want menig aanwezige werd, naarmate de bijeenkomst vorderde, suf geluld en begon te knikkebollen.
De structuurvisie is opgebouwd rond de volgende 3 uitgangspunten: 1. mobiliteitsgeleiding, 2. zorg voor natuur, landschap en milieu, 3. optimaal benutten van potenties en kwaliteiten. Dat zijn hun woorden, niet de mijne. Kort gezegd komt de nota erop neer dat men alles wilt bereiken: en beter (gebruik van) openbaar vervoer, en groter gemak voor de heilige koe auto, en meer werkgelegenheid, en meer zorg voor het milieu, en meer woningen, en meer recreatie, en meer kantoorgebouwen, en... Dat kan natuurlijk niet allemaal tegelijk, en dat snappen ze zelf ook wel. Er zullen keuzen moeten worden gemaakt. En hoewel het uit de nota niet duidelijk blijkt, kun je op je klompen of gympen aanvoelen dat men na deze nota weer zal kiezen voor meer auto's en parkeergarages, meer duurdere huizen en minder sociale woningbouw, minder groen en meer bedrijven, want misschien komt er ooit nog wel eens in de nabije dan wel verre toekomst meer werkgelegenheid.
Wat stelt de Stuurgroep concreet voor? De nota gaat uit van de grote vraag naar ruimte voor wonen en werken. Voor de periode tot 2015 moet er volgens provinciale ramingen ruimte worden gezocht voor minimaal 11.000 nieuwe woningen. Gezien de toenemende individualisering (minder mensen per woning) ligt het voor de hand om aan te nemen dat deze inschatting van de woningbehoefte moet worden bijgesteld. Het grootste deel van deze woningen wil de Stuurgroep bouwen op het terrein van het vliegveld Valkenburg. Momenteel is het echter nog de vraag of dat verwezenlijkt kan worden. Het zou namelijk betekenen dat de functie van het vliegveld ondergebracht moet worden bij een ander vliegveld in Nederland. Bovendien zou Valkenburg een commerciële aderlating moeten ondergaan: de mensen in dat dorp zijn zwaar afhankelijk van het militarisme op en rond het vliegveld. Daarom heeft de Stuurgroep alvast een alternatief bedacht: bebouwing in de Papenwegse Polder, waardoor het milieu in verdergaande mate aangetast zal worden dan in het geval van Valkenburg. Daar immers zullen alleen wat landingsbanen, oefenterreinen en Orion-vliegtuigen verdwijnen.
In de nota wordt een indeling gemaakt in A-, B- en C-locaties. Een A-locatie is zeer goed bereikbaar met het openbaar vervoer, en redelijk bereikbaar per auto. Zo'n locatie is bestemd voor arbeidsintensieve bedrijven. Een B-locatie is goed bereikbaar per openbaar vervoer en auto. Ook bestemd voor arbeidsintensieve bedrijven. Een C-locatie is matig bereikbaar per openbaar vervoer en zeer goed bereikbaar per auto. Daar komen geen arbeidsintensieve bedrijven. De nota kiest voor uitbreiding van B-locaties, met andere woorden: de auto wordt ontzien. Tijdens de bijeenkomst werd gevraagd naar de precieze status van A-locaties, zoals bijvoorbeeld die van het stationsgebied van Leiden. Worden auto's daar meer en meer geweerd, of komen er nieuwe parkeergarages? Van Rij gaf toe dat het onmogelijk is om daar kantoren te vestigen zonder parkeergarages neer te planten. Hij noemde dit een overgangsperiode van auto naar openbaar vervoer. Straks (?), zo zei hij, zal het openbaar vervoer in belang en frequentie toenemen. Wat een huichelaar! De autostroom wordt steeds groter, het openbaar vervoer wordt steeds duurder in vergelijking met de auto, en Van Rij spreekt warempel over een ommekeer richting openbaar vervoer.
Wat betreft het spoorwegennet in de Leidse regio: er zullen over een aantal jaren nieuwe stations geopend worden in Leiden-Merenwijk, Voorhout en Hillegom. De Stuurgroep wil naast de bestaande plannen van de NS ook nieuwe stations in Voorhout-Noord, Sassenheim, Voorschoten-Muziekwijk en Hazerswoude-Rijndijk. Bijzonder merkwaardig is dat in de nota geen enkele rekening is gehouden met de komst van de TGV, de elitetrein die door heel West-Europa zal denderen om een half uurtje of zo eerder in Parijs aan te komen dan gebruikelijk. Het lijkt me toch wel noodzakelijk om daarmee rekening te houden in een nota die een periode van 25 jaar bestrijkt en die het probleem van ruimtegebrek in de Leidse regio moet zien op te lossen.
De nota is een plaatje van bovenaf, bedacht door een beperkt aantal mensen in de top van de regionale bestuurslagen. Tijdens de bijeenkomst bleek uit vragen en antwoorden dat er grote problemen en conflicten zijn te verwachten tussen de betrokken gemeenten over zeggenschap en bevoegdheden, als er geen heldere afspraken worden gemaakt. Nu al zijn sommige gemeenten bezig met projecten die de plannen van de Stuurgroep dwarsbomen. De ontwikkelingen gaan zo razendsnel en de bureaucratische molens zo traag dat de nota na een jaar alweer achterhaald zou kunnen zijn. Een van de verstandigste opmerkingen hierover stond in een uitgedeelde schriftelijke reactie van een van de activisten: "Algemeen valt mij op dat achter uw nota nog steeds die (groot)groei-ideologie zit: hoe meer inwoners, bedrijven en omzet, hoe beter." Dat kan ik volledig beamen. En dat zal bij de Stuurgroep niet in het verkeerde keelgat zijn geschoten, want het zal niet eens ter sprake komen. De Stuurgroep biedt in de nota een structuur waarbinnen het kapitalisme in de Leidse regio kan gedijen. Maar de Stuurgroep heeft geen andere visie dan roeien met de riemen die je hebt, en dweilen met de kraan open.