De Peueraar 33, mei 1993

Auteur: Gerrit de Wit en Harry Westerink


Stadswacht struikelblok

Op 1 april 1993 organiseerde het Overleg Gehandicaptenbeleid Leiden en omstreken (OGL) een ludieke actie, waarbij geüniformeerde nepstadswachten in het winkelcentrum van Leiden surveilleerden. De aandacht van de nepstadswachten ging met name uit naar fietsen op de trottoirs en reclameborden en winkeluitstallingen die overlast voor gehandicapten opleverden. Deze - naar ons idee nogal wrange - 1 aprilgrap van het OGL had een tweeledig doel. Ten eerste wilde het OGL het publiek attenderen op de overlast die zij kunnen veroorzaken voor andere (gehandicapte) mensen. Ten tweede wilde het OGL met deze actie een politiek debat over deze problemen stimuleren, en hierin duidelijk maken dat het OGL een echte stadswacht als een der oplossingen ziet.

Toen wij van deze actie en ideeën hoorden, liepen de rillingen over onze ruggen heen. Toch niet weer een controlerend ambtenaar die alles in de gaten houdt, dachten wij. Een geüniformeerde ambtenaar die als vadertje staat de ondeugende burger toe gaat preken. Weer eentje in het ellendig lange rijtje van politie, parkeerwachters, ME-ers, milieuwachten, BVD-ers, openbaar vervoercontroleurs, Sociale Dienst-medewerkers, winkelbeveiligingsbeambten, particuliere beveiligingsdiensten, enzovoorts. Controleurs en regisseurs die als verlengstukken van de overheid goed in de gaten houden waar de mens zich zoal mee bezig houdt. Bepaalde groepen zullen van controles de meeste hinder ondervinden. Denk maar aan zwervers, illegalen, linksen, armen, migranten en andere gemarginaliseerden, die vanwege huidskleur of uiterlijk toch al sneller door controleurs aangesproken en verdacht worden van "strafbare feiten". Geprikkeld door onze onrust en de gedachte aan nieuwe ambtenaren in uniform waar we ons juist niet veiliger bij zouden voelen, spraken we met Bernadette de Groot en Bart Dekkers van het OGL. Hieronder volgt een weergave van het gesprek. Dit gesprek ging niet zozeer over de doelstelling van het OGL (verminderen van de overlast voor gehandicapten) waar we zeer zeker achter staan, maar meer over het middel dat zij hierbij in gedachten hebben.

Wat zou in jullie ogen het takenpakket van een stadswacht moeten zijn?

"De reden waarom wij die 1 april-actie op touw hebben gezet, is dat wij willen dat mensen met een handicap zich veilig over straat kunnen bewegen. Dit houdt bijvoorbeeld in dat fietsers niet over de stoep moeten fietsen of dat winkeliers niet hun reclameborden op de stoep moeten zetten. Voor mensen met een handicap Is dit namelijk zeer vervelend. Een stadswacht zou op deze dingen kunnen letten. Wij hebben nog niet echt over een afgebakend takenpakket nagedacht."

De term stadswacht zien wij als een ruim fenomeen. Wij kunnen dan niet meteen een koppeling met gehandicaptenbeleid leggen. De benaming is dan ook wel dubbelzinnig. Neem dan een benaming waar het woord "gehandicapten" in voorkomt.

"Ja, om dat te ondervangen deelden wij tijdens de actie ook kaarten uit waaruit duidelijk bleek met wat voor een doel wij de actie hielden. Bij ons staat ook niet het fenomeen stadswacht voorop, maar een mentaliteitsverandering bij mensen. Op dit moment geldt toch het recht van de sterkste. De vrijheid van de een schaadt de ander weer in zijn of haar vrijheid. En hier moet iets aan gedaan worden."

De gemeente kan een stadswacht ook in gaan zet- ten tegen alles wat zij niet zo aangenaam vindt. De stadswacht zou dan op kunnen gaan treden tegen mensen die illegaal posters plakken. Of tegen mensen die iets stelen, omdat ze te weinig geld hebben. Of om zwervers uit het gezichtsveld van het publiek te onttrekken. Of om actievoerders het leven zuur te maken. Illegalen zullen ook niet blij zijn met extra controles. Zij zullen in een stadswacht ook weer een instantie zien die hen het land uit wil hebben. Voor deze groepen wordt het er niet veiliger op.

"De groep die last kan krijgen van de stadswacht is kleiner dan de groep die last kan hebben van obstakels en fietsers. En als je naar dit soort dingen vraagt, vraag je ook naar politieke vraagstukken, naar verdelingsvraagstukken. Wij hebben het al druk genoeg om ons eigen probleem onder de aandacht te krijgen. Daarnaast kaarten wij alleen ons probleem aan. De plaatselijke politiek is verder verantwoordelijk voor wat men met dit probleem gaat doen."

Ja, maar je snijdt dan toch iets aan wat voor andere mensen nare gevolgen kan hebben.

"Maar als de politiek een stadswacht bredere bevoegdheden zou geven, dan zou het OGL daar afstand van nemen. Het gaat ons te ver om van tevoren te overwegen waarvoor de gemeente zo' n stadswacht zou kunnen gebruiken."

Het is wel makkelijk om jezelf van een breder takenpakket te distantiëren, als het balletje toch al rollende is.

"Nogmaals, dat is niet onze verantwoordelijkheid."

Praat de gemeente eigenlijk al over het instellen van stadswachten?

"Bij de actie waren ook raadsleden aanwezig, namelijk Biegstraten van het CDA, Cor Vergeer van de SP en Rianne van Schreven van Groen Links. In de gemeenteraad zelf is nog niet over stadswachten gesproken. Er ligt wel een plan om die discussie te gaan voeren. Wij hopen dan niet dat de discussie alleen zal gaan over de wenselijkheid van een stadswacht. Het probleem oplossen staat centraal. Het is wel zo dat ik me hierbij weinig anders dan een stadswacht voor kan stellen, zeker als we dit afzetten tegen het algemene gedrag van burgers op dit moment."

De stadswacht in wat voor een vorm dan ook zal er voor zorgen dat de groep mensen die wel initiatieven neemt (bijvoorbeeld omgevallen fietsen oprapen), dit niet meer zal doen. "Dat doen die stadswachten wel!" Zo laat je heel veel taken aan de overheid over en het initiatief van de mensen zelf wordt afgenomen. Op deze manier leert de overheid mensen toch af om solidair met elkaar te zijn?

"Ja, maar de mensen doen uit zichzelf ook niet alles. De overheid heeft dan toch als functie om potentiële conflicten tussen burgers in goede banen te leiden. Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan de gidslijnen in de Breestraat voor slechtzienden en blinden. Hier stonden altijd borden van winkeliers op. Nu staan ze meestal niet meer op die lijnen, maar nu worden er weer vuilniszakken en fietsen tegenaan gezet. De overheid moet hier dan toch gaan reguleren."

Volgens ons zijn er ook nog steeds mensen die niet weten waar die gidslijnen voor dienen. Voorlichting, in de vorm van het uitdelen van folders en het ophangen van posters, zou dan toch een beter actiepunt zijn?

"Ja, maar de winkeliers weten wel dat ze niets op die gidslijnen mogen plaatsen, maar ze doen het wel. Ik heb er een hard hoofd in dat dit soort overlast vriendelijker opgelost kan worden."

Is het misschien niet beter om andere middelen te bedenken om jullie doel te bereiken? Jullie kunnen bijvoorbeeld als organisatie de Breestraat blokkeren om mensen te attenderen op de overlast. Of de gemeente onder druk zetten om een ambtenaar in te zetten om toe te gaan zien op reclameborden en dergelijke. Of met z'n allen die borden gaan vernielen bij wijze van actie.

"Wij hebben al veel andere dingen gedaan om het probleem onder de aandacht te brengen. Tot nu toe heeft dit niet veel mogen baten."

Terug